Η ιστορία του ρομαντισμού έχει γραφτεί στα τέλη του 18ου αιώνα, αρχές του 19ου όταν ξεκίνησε το κίνημα, επειδή κάποιοι μπούχτισαν από τις συμβάσεις του κλασικού και αποφάσισαν να εκφραστούν ελεύθερα.
Εκδηλώθηκε ως αντίδραση στον ορθολογισμό του διαφωτισμού και αποτέλεσε έκφραση της απελευθέρωσης της φαντασίας και των προσωπικών συναισθημάτων. Κάποια στιγμή έφυγε από τα πλαίσια της τέχνης κι έγινε στάση ζωής.
H έννοια του ρομαντισμού, ιδιαίτερα μέσα στις τέχνες, έχει ένα βασικό χαρακτηριστικό:
την έμφαση στην πρόκληση ισχυρής συγκίνησης, όπως επίσης, τη μεγαλύτερη ελευθερία στις αντιλήψεις.
Οι ρομαντικοί συγγραφείς ανήγαγαν την ευαισθησία ως κύριο χαρακτηριστικό τους και προάσπισαν την ελευθερία τους στην επιλογή θεμάτων και τρόπων έκφρασης. Ο Wordsworth σημειώνει ότι η ποίηση προκύπτει από «την αυθόρμητη υπερχείλιση των ισχυρών συναισθημάτων».
Σε όλες τις τέχνες το συναίσθημα, η φαντασία και ο λυρισμός, αντιτίθενται στη λογική και στην πεζότητα. Ρομαντικός δηλαδή, δεν είναι ο άνθρωπος που ονειροβατεί. Που δεν αντιλαμβάνεται τι γίνεται γύρω του. Που του τρέχουν τα σάλια όποτε του χαρίσουν ένα τριαντάφυλλο, που πέφτει κάτω όποτε ακούσει γλυκανάλατη ατάκα. Δεν είναι σίγουρα εκείνος που απομιμείται τη φύση και τη ζωή.
Είναι αυτός που αντιστέκεται στις εκπτώσεις του πραγματοποιήσιμου και του εφικτού, και αναζητά κάθε φορά το «ωραιότερο». Είναι εκείνος που νοσταλγεί το απρόσιτο και το απέραντο. Εκείνος που αντιμετωπίζει την εποχή του με την ορμή της ψυχής, τον καλπασμό της φαντασίας, τις διαρκείς ανησυχίες και τους ενθουσιασμούς.
Με άλλα λόγια, αυτός που αγαπά το ρομαντισμό, ψάχνει έντονες συγκινήσεις, έντονα συναισθήματα, και δεν μένει κολλημένος στις κλασικές, συμβατικές ιδέες σε οποιοδήποτε τομέα της ζωής.
Κυρίαρχο στοιχείο είναι το συναίσθημα, αντί της λογικής. Σημαντικό ρόλο παίζουν ο αυθορμητισμός και η αυθεντικότητα της ατομικής εσωτερικής αλήθειας. Πόση περισσότερη αλήθεια μπορείς να βρεις σε ένα άτομο, αν όχι σε αυτό που αγαπά την ελεύθερη έκφραση, την αποδέσμευση από τα κλασικά και τετριμμένα;
Στις μέρες μας, δυστυχώς, το «εκφράζομαι ελεύθερα» πολλές φορές μεταφράζεται λανθασμένα σε έννοιες όπως «φέρομαι ανάγωγα κι όπως μου κάνει κέφι χωρίς να υπολογίζω τους υπόλοιπους», « ξεβρακώνομαι γιατί γουστάρω και δεν με νοιάζει αν προσβάλλω την αισθητική κάποιου», «δηλώνω ευθαρσώς πως αντιπαθώ οτιδήποτε δεν μου μοιάζει» (σε αυτό συγκαταλέγονται και οι ρομαντικοί) και γενικώς διακατέχομαι από την ιδεολογία «χύμα στο κύμα».
Σαφώς, όπως σε όλα τα πράγματα υπάρχουν, επίσης, ακραίες εκδηλώσεις ρομαντισμού, που χαρακτηρίζονται από διάθεση απαισιοδοξίας, μελαγχολίας και νοσταλγίας για τα περασμένα. Ούτε αυτό είναι θετικό, όπως δεν είναι και οι ακραίες εκδηλώσεις ρεαλισμού. Όλα με μέτρο.
Την επόμενη όμως φορά που θα χαρακτηριστεί κάποιος ρομαντικός, ας εξεταστεί προηγουμένως η πιθανότητα να είναι απλά κάποιος που του αρέσει η ένταση, μια ένταση που λανθασμένα μεταφράζεις σε αδυναμία.
Αδυναμία είναι να μην μπορεί κάποιος να εκφράσει όσα αισθάνεται, να προσποιείται, να αρνείται να αισθανθεί. Ο Oscar Wilde είπε πως «κυνικός είναι αυτός που ξέρει την τιμή όλων των πραγμάτων, αλλά την αξία κανενός».
Μπορούν λοιπόν πολλοί να αφήνουν τον καιρό να περνά υπολογίζοντας πόσο θα τους κοστίσει το συναίσθημα, ενώ οι ρομαντικοί απλώς το βιώνουν. Ποιος νομίζετε πως βγαίνει κερδισμένος τελικά;
Κείμενο: Ιωάννα Γκανέτσα
Thessaloniki Arts and Culture, http://www.thessalonikiartsandculture.gr/
