Εάν κάτι ώθησε τους ανθρώπους στο να δημιουργήσουν μύθους, αυτό ήταν η ανάγκη της διήγησης και επεξήγησης γεγονότων που άγγιζαν τόσο την ατομική, όσο και τη συλλογική ψυχή.
Οι ήρωες, τα τέρατα, τα τρόπαια, τα ταξίδια σε απίθανα μέρη, υπήρξαν όλα σκιαγραφήσεις μίας άγνωστης καθημερινότητας που με κάποιο τρόπο έπρεπε να γίνει απτή, κομμάτι και βίωμα του κάθε ανθρώπου. Έτσι οι μύθοι φαίνεται πως προσπάθησαν να εξηγήσουν φυσικά φαινόμενα, γεωλογικές ανακατατάξεις, τη δημιουργία του κόσμου, τον τρόπο που κάθε τί μπορεί να λειτουργήσει και να εξελιχθεί.
Στην πορεία, καθώς εξελισσόταν και η διαδικασία ανακάλυψης των ψυχολογικών δομών του ανθρώπου, η μυθολογία άρχισε να συνδέεται και με την επεξήγηση της ψυχοσύνθεσης του. Ο Sigmund Freud ήταν ο πρώτος που προσπάθησε να συνδέσει τους αρχαίους μύθους με ψυχολογικά χαρακτηριστικά και να βρει στοιχεία που θα αποδείκνυαν τη φύση των νευρώσεων.
Ο Carl Jung προχώρησε πιο πέρα από τον συνάδελφο του και θεώρησε πως μέσα σε κάθε μύθο αντανακλώνται στοιχεία της ψυχής καθώς και τα σύμβολα του συλλογικού ασυνείδητου-για αυτό και υπογράμμισε πως σε μύθους ανα την υφήλιο υπάρχουν κοινά μοτίβα που επαναλαμβάνονται σχεδόν απαράλλακτα.
Ο ίδιος χρησιμοποίησε τη μυθολογία ως ένα είδος ψυχοθεραπευτικής πρακτικής, κατά την οποία αναγνωρίζονταν και αναλύονταν εσωτερικά μοτίβα μέσω της διήγησης (κατά τη διάρκεια της θεραπείας), τα οποία και αποτελούσαν τον προσωπικό μύθο του εκάστοτε θεραπευόμενου. Εκεί ο ίδιος αντιλήφθηκε το πόσο δημιουργική και ωφέλιμη μπορεί να είναι μία τέτοια διαδικασία, αφού ο συμμετέχων όχι μόνο ανακάλυπτε προσωπικές πτυχές που μπορεί να αγνοούσε αλλά έβρισκε και τον τρόπο να δει τη ζωή του ως μία ιδιαίτερη εμπειρία.
Τί είναι ο προσωπικός μύθος;
Ο προσωπικός μύθος δεν είναι μόνο η αφήγηση γεγονότων. Είναι κυριώτερα οι λέξεις που χρησιμοποιούνται, τα συναισθήματα που βιώνονται, οι στόχοι-άθλοι, οι ήττες, οι βοηθοί (φίλοι, δάσκαλοι, συνάδελφοι), τα εμπόδια, οι εχθροί, οι εμπειρίες, και το σκηνικό μέσα στο οποίο όλα αυτά λαμβάνουν χώρα.
Ο κάθε άνθρωπος διηγείται προσωπικές καταστάσεις και επιλέγει να τις χρωματίσει με την εσωτερική παλέττα που έχει στη διάθεση του και που (πιστεύει πως) ταιριάζει στη διήγηση του. Τα κομβικά σημεία υπερτονίζονται, ο θυμός υπογραμμίζεται με έντονα συναισθήματα και εκφράσεις, η χαρά επισκιάζει όλα τα υπόλοιπα, η θλίψη σκοτεινιάζει το περιβάλλον γύρω της.
Αυτός που διηγείται τον προσωπικό του μύθο παίρνει το ρόλο του αρχαίου βάρδου, προσπαθώντας να αιχμαλωτίσει το ενδιαφέρον, να τραβήξει την προσοχή σε καίρια (κατά τον ίδιο) σημεία, να δημιουργήσει μία άλλη πραγματικότητα. Κάθε προσωπικός μύθος δημιουργείται για να δείξει πως η ύπαρξη έχει κάποιο νόημα, μία υπόσταση, και εν τέλει μία ιδιαίτερη σημασία για αυτόν που τον διηγείται.
Παράλληλα, ο προσωπικός μύθος αποκαλύπτει όχι μόνο το πώς κάποιος έχει συμπεριφερθεί στο παρελθόν του, αλλά και πως μπορεί να δράσει πιθανά στο μέλλον του. Ο ψυχοθεραπευτής P.Zabriskie (1988) είχε αναφέρει πως οι προσωπικοί μύθοι διαθέτουν μία δημιουργική πλευρά και μία σκοτεινή πλευρά, κάτι που μπορεί κανείς να δει και ως μοτίβο στους αρχαίους μύθους.
Μέσω της σκοτεινής πλευράς, ο ήρωας ανακάλυπτε τα λάθη του και τα εμπόδια που είχε να αντιμετωπίσει προς την επίτευξη του στόχου (και την πραγμάτωση του εαυτού). Έτσι, η βάση είναι να βρει κανείς τον βασικό μύθο που πραγματικά δίνει πνοή στη ζωή του, γιατί αυτός ο μύθος είναι η βασική ψυχολογική ταυτότητα που διατηρεί.
Πώς ανακαλύπτει κανείς τον προσωπικό του μύθο;
Υπάρχουν μερικοί δημιουργικοί τρόποι για να μπορέσει κάποιος να κατανοήσει περισσότερα για τον προσωπικό του μύθο, να τον αναγνωρίσει αλλά και να τον αλλάξει όταν αποκτά δυσλειτουργικά στοιχεία:
1) Με βάση ένα αγαπημένο βιβλίο, παίρνουμε τη θέση του ήρωα και αναλαμβάνουμε εμείς την πλοκή του. Πώς αλλάζει το βασικό θέμα; Τί θα κάναμε εμείς διαφορετικό; Τί θα κρατούσαμε το ίδιο; Ποιός είναι ο στόχος; Με ποιόν τρόπο θα τον επιτυγχάναμε;
2) Γράφουμε τις λέξεις-κλειδιά που στοιχειοθετούν τα καίρια σημεία της ζωής μας ως τώρα. Τί λέξεις χρησιμοποιούμε; Τις πιστεύουμε πραγματικά; Αποτυπώνουν με ειλικρίνεια αυτό που βιώνουμε, νιώθουμε και σκεφτόμαστε; Πώς αυτές διαμορφώνουν την καθημερινότητα μας;
3) Σημειώνουμε τα όνειρα μας. Στα όνειρα μπορούν να βρεθούν συγκεκριμένα μοτίβα της ψυχοσύνθεσης μας, τα οποία εφόσον τα καταγράψουμε, μπορούμε και να τα επεξεργαστούμε με μεγαλύτερη καθαρότητα και σαφήνεια.
4) Ζωγραφίζουμε τον προσωπικό μας μύθο. Μπορούμε να δώσουμε χρωματική πνοή στον μύθο μας, επιλέγοντας τα χρώματα που τον αντιπροσωπεύουν. Εδώ θα δούμε και ποιές αποχρώσεις μας ελκύουν περισσότερο- έντονες, ψυχρές, πιο απαλές, ίσως ένας συνδυασμός όλων; Γενικότερα τα χρώματα μπορούν να αποτυπώσουν πιο άμεσα τα βασικά στοιχεία του προσωπικού μύθου μας.
Καθώς κανείς ανακαλύπτει τον προσωπικό του μύθο, είναι σημαντικό να παραμένει ψύχραιμος αναγνώστης της ιστορίας, προσπαθώντας να κατανοήσει σε ποιά σημεία η πλοκή εξελίσσεται απρόσκοπτα και σε ποιά άλλα όχι τόσο.
Μέσα από αυτή θα μπορέσει να κατανοήσει τί είδους ήρωας έχει επιλέξει να είναι, ποιά είναι η αποστολή του και πώς μπορεί να ξεπεράσει τα εμπόδια στον τελικό του στόχο- ο οποίος ίσως να μην είναι ένα βαρύτιμο τρόπαιο, αλλά η πολύτιμη ουσία του εαυτού και το περιζήτητο νόημα της ζωής του.
Γράφει η Δήμητρα Παράσχου, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια (MA in Counseling and Psychotherapy), Relationship Coach. Εκπαιδευμένη στην Αναλυτική και Αρχετυπική Ψυχοθεραπεία.
Thessaloniki Arts and Culture
