Μεταφράζουμε μέρος άρθρου ενός πατέρα (πρωτότυπος τίτλος: Montessori, why not?) που επέλεξε ένα μοντεσσοριανό σχολείο για το γιο του. Στο άρθρο του περιγράφει τις εμπειρίες του ως γονέα, ενώ επιχειρεί να προχωρήσει βαθύτερα αποδεικνύοντας πως η μοντεσσοριανή εκπαίδευση αποτελεί ένα επιστημονικά τεκμηριωμένο εκπαιδευτικό σύστημα.

Επέλεξα ένα μοντεσσοριανό σχολείο για τον γιο μου στα τυφλά. Εκείνη την εποχή η γνώση μου για τη μέθοδο ήταν μηδενική εκτός από αυτά που είχα ακούσει για μικρές καρέκλες και χρωματιστές χάντρες. Αλλά το να βλέπω τον γιο μου χαρούμενο κάθε μέρα με ενθάρρυνε να μελετήσω και να εμβαθύνω στις ιδέες της Μοντεσσόρι.

Αυτό που ανακάλυψα με εξέπληξε ως πατέρα και ως επιστήμονα. Ως πατέρας κατάλαβα πως τα παιδιά γίνονται σεβαστά και προετοιμάζονται για το μέλλον. Ως επιστήμονας, βρήκα σταθερά επιστημονικά θεμέλια για κάθε πρόταση της Μαρία Μοντεσσόρι.

Και τώρα, που ο γιος μου ολοκλήρωσε την μοντεσσοριανή εμπειρία του, έχω πολλά παραδείγματα από αυτά τα χρόνια, τα οποία μπορούν, ελπίζω, να πείσουν και άλλους γονείς πως οι φόβοι τους και οι έγνοιες τους δεν έχουν καμία λογική και πως στέλνοντας τα παιδιά τους σε ένα μοντεσσοριανό σχολείο είναι το καλύτερο δώρο που μπορούν να τους κάνουν.

Η ιστορία ξεκινά, όταν ο γιος μου ο Νικόλας, ακριβώς πριν από τα 3, έπρεπε να εγγραφεί στο παιδικό σταθμό. Εγώ και η γυναίκα μου συμφωνήσαμε να λάβουμε την πιο προφανής επιλογή, η οποία ήταν ο δημόσιος παιδικός σταθμός, που απείχε μόλις 2 λεπτά με τα πόδια από το σπίτι μας.

Μέχρι εδώ όλα καλά. Αλλά, μετά από λίγες εβδομάδες ο γιος μας άρχισε να κλαίει και να μην θέλει να πάει πια στο σχολείο. Το χειρότερο, έβλεπα τον ενθουσιασμό και την ενέργεια του να μειώνεται μέρα με τη μέρα.

Στην αρχή ήμασταν σίγουροι πως ήταν καπρίτσιο. Σκεφτόμασταν: “Θα αλλάξει, θα προσαρμοστεί στο νέο περιβάλλον κτλ…”. Δυστυχώς, μετά από λίγες εβδομάδες ανακαλύψαμε πως η δασκάλα του ήταν απόλυτα ανίκανη να δουλέψει με παιδιά, κυριολεκτικά κατέστρεφε την αυτοεκτίμηση του γιου μου και το χειρότερο δεν ανταποκρινόταν στις ανάγκες του ως παιδί.

Μετά από ένα μεγάλο εξευτελισμό, τον πήραμε από τον παιδικό σταθμό πιστεύοντας πως κάθε άλλη επιλογή είναι καλύτερη από αυτή. Σύντομα ξεκινήσαμε να ψάχνουμε για ένα άλλο σχολείο. Εκείνη τη στιγμή δεν ενδιαφερόμασταν καθόλου για τη παιδαγωγική μέθοδο. Θέλαμε ένα σχολείο στο οποίο ο γιος μας να γίνεται σεβαστός ως πρόσωπο. Μία μέρα η σύζυγος μου λέει: “Άκουσα πως υπάρχει ένα μοντεσσοριανό σχολείο 10 χιλιόμετρα από το σπίτι. Θυμάμαι από τις σπουδές μου – είναι δασκάλα – πως πάνω από όλα σέβονται τα παιδιά ως πρόσωπα”. ΟΚ, πάμε και βλεπουμε.

Εντυπωσιαστήκαμε από αυτό που είδαμε: Η τάξη, τα χαμογελαστά παιδιά, η ησυχία … αμέσως αποφασίσαμε να φέρουμε εδώ τον Νικόλα. Για μένα αυτή η απόφαση ήταν μία πράξη στα τυφλά. Όπως είπα νωρίτερα, για μένα η Μοντεσσόρι ήταν μόνο μικρά τραπεζάκια και καρεκλίτσες.

Για τη σύζυγό μου ήταν ακόμα χειρότερα, επειδή είναι δασκάλα σε παραδοσιακό σχολείο και αυτή η μέθοδος “πρόδιδε” τον εργασιακό της χώρο. Αλλά η απόφαση ήταν σωστή, διότι σχεδόν αμέσως … άνθισε. Ξανακερδίσαμε το παιδί που γνωρίζαμε.

Μετά από το “Σπίτι των Παιδιών” (Casa dei Bambini: Προσχολική βαθμίδα (για παιδιά 3-6 ετών) στο μοντεσσοριανό σύστημα) δεν υπήρχε καμία αμφιβολία να τον στείλουμε σε Μοντεσσοριανό δημοτικό σχολείο. Κάθε μέρα ερχόταν πίσω στο σπίτι με απίστευτες ιστορίες λέγοντας πως “σήμερα έπαιξα με τα μαθηματικά” ή “σήμερα ανακάλυψα αυτό και εκείνο”. Και ακούγαμε τις ίδιες ιστορίες από τους γονείς των συμμαθητών του.

Κοντολογίς, έφτιαχνε μία εικόνα της σχολικής του εμπειρίας εντελώς διαφορετική από τη δική μου. Για μένα το σχολείο ήταν ένας ουδέτερος χώρος, στο οποίο πηγαίνω, κάνω πράγματα, κάθομαι ακίνητος και γυρνάω σπίτι, όπου κάνω πράγματα που με ενδιαφέρουν πραγματικά. Αντιθέτως, εκείνος ήταν χαρούμενος όταν πήγαινε σχολείο, μάθαινε πολλά και το σημαντικότερο αποκτούσε αυτοπεποίθηση.

Θα μπορούσα λοιπόν να σταματήσω εδώ. Η ιστορία που παρουσίασα και πολλές άλλες παρόμοιες εμπειρίες μπορούν να σε πείσουν πως η Μοντεσσορι είναι το καλύτερο δώρο που μπορείς να κάνεις στον γιο ή την κόρη σου, ακόμα και αν δεν καταλαβαίνεις πλήρως τι σημαίνει.

Αλλά μην ανησυχείτε. Δεν θα σταματήσω εδώ, επειδή σε αυτό σημείο ήμουν χαρούμενος, αλλά όχι ικανοποιημένος. Είμαι επιστήμονας που εργάζεται στο Εθνικό Κέντρο Ερευνών της Ελβετίας στο Lugano, όπου βρίσκονται μερικοί από τους πιο ισχυρούς υπολογιστές του κόσμου, όπως ο Piz Daint, ο οποίος σήμερα (Σεπτέμβριος 2015) είναι ο 6ος πιο ισχυρός στον κόσμο και ο 1ος στην Ευρώπη.

Και εκεί εργάζομαι πολύ συχνά με φημισμένους επιστήμονες. Και ένας επιστήμονας θέλει να καταλάβει το γιατί. Γιατί αυτό το σχολείο είναι τόσο διαφορετικό από το δημόσιο σχολείο; Εξαρτάται από το κόστος του σχολείου ή από τον δάσκαλο; Ή πρόκειται για την περιοχή που ήταν το σχολείο; Ή κάτι άλλο;

Έτσι, άρχισα να συλλέγω δεδομένα και ορισμένες ιδέες. Αλλά σύντομα συνειδητοποίησα πως ο γιος μου με τράβαγε σε ένα άγνωστο έδαφος, όπου υπήρχαν περισσότερες ερωτήσεις παρά απαντήσεις. Γιατί αυτοί οι μαθητές ήταν πιο χαρούμενοι και πιο συγκεντρωμένοι; Πως χρωματισμένες πέρλες μπορούν να διδάξουν αριθμητική; Γιατί δουλεύουν χωρίς υπολογιστές;

Έτσι, άρχισα να παρακολουθώ όλες τις παρουσιάσεις τις παρουσιάσεις, που ήταν οργανωμένες για γονείς, να διαβάζω βιβλία, ειδικά εκείνα της Μοντεσσόρι, να επισκέπτομαι ιστοσελίδες μοντεσσοριανών σχολείων – υπάρχουν άφθονα στο διαδίκτυο – και, το πιο σημαντικό, έθετα τις ερωτήσεις μου στην παιδαγωγικά υπεύθυνη του σχολείου Grazia Honegger Fresco, η οποία, όπως ανακάλυψα σύντομα, είναι μία από τις τελευταίες εν ζωή μαθητές της Μαρία Μοντεσσόρι.

Πέρα από αυτήν, είχα την τιμή να γνωρίσω υπέροχους ανθρώπους, οι οποίοι ήταν μαθητές της Μαρίας Μοντεσσόρι: την Luana Gigliarelli και άλλους στην Περούτζια, μαθητές της Miss Paolini, την Donatella Pecori, μαθήτρια της Flaminia Guidi, την Costanza Buttafava, μαθήτρια της Giuliana Sorge.

Φανταστικοί άνθρωποι που μου έδειξαν όχι με λέξεις αλλά με τη ζωή τους τι σημαίνει να έχεις αφομοιώσει το πνεύμα και τις ιδέες της Μοντεσσόρι. Δυστυχώς, γνώρισα επίσης δασκάλους που έχουν την Μοντεσσόρι απλώς στο δίπλωμά τους. Καημένα παιδιά!

Παρεμπιπτόντως, η Grazia έγραψε ένα βιβλίο με τον τίτλο “Μοντεσσόρι: Γιατί όχι;” γεμάτο από ενδιαφέρουσες εργασίες και μαρτυρίες, το οποίο που έδωσε τον τίτλο για αυτήν την παρουσίαση. Αφού ακούσατε την ιστορία μου με το “ευτυχές τέλος”, θέλω να σας δείξω τα αποτελέσματα των επιστημονικών μου ερευνών, δηλαδή γιατί είμαι πεπεισμένος πως η Μοντεσσόρι έχει την καλύτερη αντίληψη για την εκπαίδευση.

Πρώτος λόγος:

Η Μαρία Μοντεσσόρι ήταν επιστήμονας, μία πραγματική πειραματική επιστήμονας, η οποία εξερεύνησε τον νου του παιδιού παρατηρώντας τα και όχι προτάσσοντας μία θεωρία αναγκάζοντας εκ των υστέρων τα γεγονότα να ταιριάξουν μαζί της. Όχι! παρατήρησε, πειραματίστηκε με υλικά, αναστοχάστηκε αυτά που είδε και μόνο τότε εξήγαγε τα συμπεράσματα της.

Με αυτόν τον τρόπο, όλες οι ιδέες της προέρχονται από την πραγματικότητα, όπως σε κάθε επιστήμονα πρέπει να γίνεται. Βέβαια, δεν υπάρχουν πίνακες αριθμών, στατιστικά τεστ ή γραφήματα στα βιβλία της, αλλά η επιστημονική βάση των ιδεών της είναι εκεί. Μόνο που είναι γραμμένες με λέξεις και όχι με αριθμούς.

Αλλά μην ξεχνάτε.. είπε πως: “Μόλις ξεκίνησα την εργασία”. Έτσι, σήμερα υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός επιστημόνων, οι οποίοι μελετούν τις ιδέες της Μοντεσσόρι με τα σημερινά εργαλεία. π.χ, η Angeline Lillard επικυρώνει αυτό που είχε προβλεφθεί πριν από 100 χρόνια ή η εργασία του Καθηγητή Kevin Rathunde, ο οποίος μελέτησε την συγκέντρωση σε ένα σχολείο Μοντεσσόρι, ή στην Ιταλία η Donatella Pecori, η οποία μελέτησε την ομαλή ανάπτυξη χρησιμοποιώντας υψηλής ταχύτητας κάμερες παράγοντας εντυπωσιακά γραφήματα, τα οποία έγραφαν ακριβώς αυτό που η Μοντεσσόρι έγραψε στα βιβλία της με τη γλώσσα των πρώτων χρόνων του 20ου αιωνα. (Στα αγγλικά normalization.

Όπως η Αμερικανική Εταιρία για τη μοντεσσοριανή εκπαίδευση αναφέρει: A natural or “normal” developmental process marked by a love of work or activity, concentration, self-discipline, and joy in accomplishment. Dr. Montessori observed that the normalization process is characteristic of human beings at any age)

Αυτό που πραγματικά με έπεισε ως επιστήμονα είναι η τέλεια αντιστοίχηση μεταξύ των ιδεών της Μοντεσσόρι και των λειτουργιών του εγκεφάλου. Στο τέλος ενός συνεδρίου στο Carpi (Modena) με πλησίασε ένας άνδρας, ο οποίος εργάζεται στην αποκατάσταση ανθρώπων με σοβαρά νευρολογικά προβλήματα.

Μου είπε: “Μετά από όλα τα μαθήματα που έκανα πάνω στο νευρολογικό σύστημα του ανθρώπου και τη λειτουργία του εγκεφάλου, μπορώ να πως πως η Μοντεσσόρι δουλεύει, γιατί έτσι λειτουργεί ο εγκέφαλος”. Ναι, αυτό είναι ένα ισχυρό επιχείρημα για να διαλέξετε τη Μοντεσσόρι: “η Μοντεσσόρι δουλεύει, γιατί έτσι λειτουργεί ο εγκέφαλος”.

Τώρα, θέλω να αναφερθώ σε μερικά παραδείγματα, διότι ένα ολόκληρο συνέδριο δεν είναι αρκετό για να καλύψει όλα τα θέματα. Πρώτο παράδειγμα. Ένα παιδί που παρατηρεί τη δουλειά ενός άλλου είναι αρκετά συνηθισμένο στο σχολείο Μοντεσσόρι.

Αντίθετα, σε ένα διαφορετικό σχολείο ο δάσκαλος φωνάζει με σοβαρό ύφος: “Γύρνα στο θρανίο σου. Σπαταλάς τον χρόνο σου και ενοχλείς”. Αλλά το κορίτσι που παρακολουθεί εργάζεται σκληρά, όπως δείχνει μία πρόσφατη νευροφυσιολογική ανακάλυψη: οι νευρώνες – καθρέφτες. Είναι κινητικοί νευρώνες, οι οποίοι ενεργοποιούνται όταν κάνουμε μία πράξη, αλλά επίσης όταν παρακολουθούμε μία πράξη που γίνεται από άλλους.

Αυτό σημαίνει πως όταν παρακολουθούμε μία πράξη, μιμούμαστε στην πραγματικότητα την ίδια πράξη εσωτερικά. Εδώ λοιπόν το κορίτσι με το κίτρινο εργάζεται πραγματικά και μαθαίνει. Επίσης, η παρουσίαση του υλικού από το δάσκαλο συλλαμβάνεται, με ανάλυση κίνησης, τον αργό ρυθμό και τα διαλείμματα, απλά να διευκολύνει την εργασία των καθρεπτικών νευρώνων για να συλλάβει και να αποκτήσει μία νέα κίνηση.

Γιατί τα παιδιά πιάνουν τις “μπάρες μήκους” με αυτόν τον τρόπο; Δε θα ήταν πιο άνετο να τα πιάσουν από τη μέση με το ένα χέρι και να τα σηκώσουν σα βαλίτσα; Αλλά με αυτόν τον τρόπο οι μυς τους και τα μυαλά τους μαθαίνουν πόσο μεγάλο είναι το ένα μέτρο επειδή έχουμε μία ιεραρχία ακρίβειας στην κατάκτηση ποσοτικών μονάδων μέτρησης.

Και το μήκος είναι μία από τις πιο ακριβείς μονάδες. Ο όγκος, που είναι το βάρος που αντιλαμβάνεσαι πιάνοντας τη μπάρα  με το ένα μόνο χέρι, είναι πολύ λιγότερο ακριβής.Για μένα αυτό είναι μία ακόμα διαίσθηση της Μαρίας Μοντεσσόρι.

Εδώ είναι ένα άλλο παράδειγμα. Τα παιδιά τοποθετούν αριθμούς σε μία αριθμογραμμή από τα αριστερά προς τα δεξιά. Αλλά οι αριθμοί δεν είναι ομοιόμορφα κατανεμημένοι. Οι μεγαλύτεροι είναι πιο στριμωγμένοι, οι μικρότεροι είναι λιγότερο συγκεντρωμένοι.

Οι συγγραφείς αυτής της μελέτης ανακάλυψαν ότι όσο περισσότερο τα παιδιά μπορούν να κάνουν ομοιόμορφη αυτή τη γραμμή, τόσο καλύτερα θυμόντουσαν τους αριθμούς. Και τι βλέπεις σε ένα μοντεσσοριανό σχολείο;

Παιδιά που βάζουν ταμπέλες σε μία “αλυσίδα του 1000” ακριβώς με την ανάποδη σειρά σεβούμενοι την αριθμογραμμή: περισσότερο συγκεντρωμένα στην αρχή, λιγότερο στο τέλος. Κατά κάποιον τρόπο αυτό αντισταθμίζει τις διαφορές συγκέντρωσης κάνοντας την αριθμογραμμή πιο ομοιόμορφη. Είναι αυτό απλά μία σύμπτωση; Δεν το νομίζω.

Η συγκέντρωση είναι κάτι που σοκάρει αυτούς που επισκέπτονται ένα μοντεσσοριανό σχολείο για πρώτη φορά. Βλέπουν παιδιά εντελώς απορροφημένα σε αυτό που κάνουν, κάτι που φιλτράρεται/συνοψίζεται σε αυτό που αναφέρει η Μαρία Μοντεσσόρι: “Η πρώτη αρχή για την ανάπτυξη του παιδιού είναι η προσοχή. Το παιδί που συγκεντρώνεται είναι υπέρμετρα χαρούμενο”.

Τα ίδια αποτελέσματα βρέθηκαν μερικά χρόνια πριν από τον καθηγητή Mihály Csíkszentmihályi ο οποίος μελέτησε την κατάσταση της βαθιάς συγκέντρωσης και την ονόμασε Ροή. Μελέτησε τις συνθήκες που χρειάζονται για να μπεις στη Ροή, τα αποτελέσματα και τα πλεονεκτήματα.

Αργότερα, ένας από τους μαθητές του άρχισε να μελετά τη Ροή σε μοντεσσοριανά σχολεία και παρήγαγε μερικά πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα Εκτός από το περιεχόμενο του, σε αυτό βρίσκω δύο ενδιαφέροντα σημεία: 1. δηλώνει ότι είναι εκτός της μοντεσσοριανής κοινότητας, άρα τα αποτελέσματα του δεν είναι προκατειλλημένα (κάθε επιστήμονας οφείλει να το κάνει αυτό)
2. Δηλώνει ότι οι ιδέες της Μοντεσόρι για την προσοχή αξίζουν μία βαθύτερη μελέτη επειδή αυτό είναι το πρώτο θέμα στην ψυχολογική έρευνα σήμερα.

Ενδιαφέρον αλλά ποιες είναι οι συνθήκες για να δημιουργηθεί η Ροή;  Πρώτον, για να μπεις σε αυτήν την κατάσταση χρειάζεσαι ξεκάθαρους κανόνες. Και τι βλέπεις σε ένα μοντεσσοριανό σχολείο; Ξεκάθαρους κανόνες.

Δεύτερο, χρειάζεσαι άμεση και ξεκάθαρη ανατροφοδότηση για το που βρίσκεσαι στη συγκεκριμένη εργασία σου. Και αυτό ακριβώς σου παρέχει το υλικό. Για παράδειγμα, ο σπάγκος του μήκους είναι ακριβώς αυτό που απαιτείται για την εργασία, έτσι το παιδί βλέπει με μια ματιά που βρίσκεται στην εργασία του.

Αλλά η πιο σημαντική προϋπόθεση για να μπεις στη Ροή είναι ότι η πρόκληση, η δυσκολία της εργασίας (οι κόκκινες κουκκίδες) πρέπει να είναι ισορροπημένες ή λίγο πάνω από τις ικανότητες του ατόμου.

Με αυτόν τον τρόπο, το άτομο που μπαίνει στη Ροή και παραμένει στο λεγόμενο “κανάλι ροής” επειδή η εργασία είναι πολύ απλή είναι βαρετό (1). Και αν είναι πολύ περίπλοκη για τις ικανότητες του ατόμου, του δημιουργεί άγχος (2). Αντίθετα, αν είναι στην κατάλληλη ισορροπία προκαλεί Ροή (3).

Και τι συμβαίνει σε ένα μοντεσσοριανό σχολείο; Ο δάσκαλος προτείνει μία δραστηριότητα, βλέπει ότι είναι απλή και προτείνει μία άλλη που είναι λίγο παραπάνω περίπλοκη για τις ικανότητες του παιδιού και στο τέλος προτείνει άλλες δραστηριότητες που κάνει το παιδί να μείνει στο κανάλι ροής και να είναι “υπέρμετρα χαρούμενο”.

Πώς ο δάσκαλος καταλήγει σε αυτό το αποτέλεσμα; Με το να παρατηρεί προσεκτικά κάθε παιδί. Σε αυτή τη δραστηριότητα ο δάσκαλος δρα ως επιστήμονας, δοκιμάζοντας υποθέσεις για το τι είδους βοήθεια μπορεί να είναι περισσότερο βοηθητική στο συγκεκριμένο παιδί ή αν είναι έτοιμο για νέες προκλήσεις. Δεν είναι εύκολο να γίνει. Χρειάζεται εκπαίδευση για να γίνεις επιστήμονας.

Άλλο ένα παράδειγμα δίνεται από τις Εκτελεστικές Λειτουργίες. Αυτές είναι ένα σετ από νοητικές λειτουργίες που μας βοηθούν να διαχειριστούμε νέες και αναπαντεχες καταστάσεις. Στον πυρήνα τους αυτές περιλαμβάνουν: Αυτόλεγχο, Μνήμη εργασίας, νοητική ευελιξία, καθώς και άλλες πιο περίπλοκες: Σχεδιασμός, Λογική και Επίλυση προβλημάτων.

Η ψυχολόγος Adele Diamond έχει δημοσιεύσει μία έρευνα συγκρίνοντας κάποιες εκπαιδευτικές μεθόδους με όρους το πόσο βοηθούν την ανάπτυξη των εκτελεστικών λειτουργιών. Περιττό να πούμε ότι η Μοντεσσόρι φανερώνεται με μεγάλη επιτυχία σε αυτήν την έρευνα επειδή έχει πολλές δραστηριότητες ειδικά εστιασμένες για την ανάπτυξη των Εκτελεστικών Λειτουργιών. Για παράδειγμα: περιορισμός των υλικών (ή καλύτερα στα υλικά), παιχνίδι ησυχίας, περπατώντας στη γραμμή, δραστηριότητες μαθηματικών, παιχνίδια μνήμης, όλα πρακτικής ζωής και πολλά πολλά ακόμα.

Από αυτά τα λίγα παραδείγματα θα πρέπει να έχετε πειστεί, όπως είχα εγώ, ότι “το  σύστημα Μοντεσόρι δουλεύει γιατί έτσι δουλεύει ο εγκέφαλος”. Και αυτό από μόνο του με χαροποιεί που διάλεξα ένα μοντεσσοριανό σχολείο.

Αλλά νιώστε τον θαυμασμό που λάμπει μέσα από τις λέξεις ενός ειδικού, του Dr. Steven Hughes, Πρόεδρου της Αμερικανικής Εταιρείας Παιδιατρικής Νευροψυχολογίας και υπεύθυνος του εκπαιδευτικού τμήματος του AMI (Association Montessori Internationale), ο οποίος δήλωσε σε μία συνέντευξη: “Η Μαρία Μοντεσσόρι ειλικρινά τα είπε όλα σωστά. Προέβλεψε τόσα πολλά από αυτά που γνωρίζουμε για τη νευροεπιστήμη, την ανάπτυξη του εγκεφάλου και τα ιδανικά μοντέλα εκπαίδευσης”.

Αλλά υπάρχει ένας πολύ σημαντικότερος λόγος για να διαλέξεις ένα μοντεσοριανό σχολείο. Τα λόγια της Μαρίας Μοντεσσόρι: “Τα παιδιά είναι ανθρώπινα όντα στα οποία οφείλεται σεβασμός, ανώτερος από εμάς λόγω της αθωότητάς τους και των ευρύτερων πιθανοτήτων του μέλλοντός τους” (από το “The Montessori Method: Scientific Pedagogy as Applied to Child Education in the Children’s Houses”).

Αυτός ο σεβασμός έρχεται πριν από τα υλικά, πριν από τη σχολική ρουτίνα, πριν από τις παρουσιάσεις. Είναι σεβασμός των χρόνων του παιδιού, των φιλοδοξιών και των επιθυμιών με το να τα οδηγείς, όχι να τα εκπαιδεύεις. Αυτό είναι το γιατί οι ιδέες της Μοντεσσόρι είναι σχετικές, όχι οι τεχνικές.

Βρήκα όλα αυτά πανέξυπνα συνοψισμένα στα λόγια ενός γονέα: “η Μοντεσόρι είναι στάση, όχι τύπος σχολείου”

Ναι, οι γονείς. Αυτοί -και εγώ- έχουν αμφιβολίες καθώς συχνά δεν καταλαβαίνουν τι συμβαίνει σε ένα μοντεσσοριανό σχολείο. Εγώ, ως γονιός, δοκίμασα να βοηθήσω τους συναδέλφους μου και ανακάλυψα ένα ενδιαφέρον γεγονός: όλοι οι γονείς έχουν ακριβώς τους τις ίδιες ανησυχίες. Γιαυτό το λόγο μάζεψα μερικές από αυτές και με τη βοήθεια της/του Grazia Honegger Fresco δοκίμασα να δώσω απαντήσεις.

Πρώτη ανησυχία: Τι συμβαίνει μετά το μοντεσσοριανό σχολείο;  Τίποτα.

Ο γιος μου άκμασε τα πρώτα δύο χρόνια εξαιτίας της προετοιμασίας που του είχε δώσει το μοντεσσοριανό σχολείο.

Τίποτα δε συμβαίνει επειδή τα παιδιά έχουν εκπαιδευτεί να δουλεύουν υπεύθυνη ελεύθερη επιλογή από την παιδική τους ηλικία και έτσι είναι δυνατότερα και πιο ενήμερα για το περιβάλλον τους. Έχουν αποκτήσει ικανότητα ευθύνης στον τρόπο που δουλεύουν και λειτουργούν με τους άλλους, την ικανότητα να ρυθμίζουν τους εαυτούς τους να κρίνουν και να συνεργάζονται.

Από την άλλη, το τελευταίο χρόνο στο μοντεσσοριανό σχολείο οι δάσκαλοι προσπαθούν να τα προετοιμάσουν για να αντιμετωπίσουν την ποικιλία που τους περιμένει: το σύστημα με τις ψήφους, οι διαγωνισμοί, τα τεστ και ειδικά η ανελευθερία να διαλέγουν. Για να το καταφέρουν αυτό, στο μοντεσσοριανό σχολείο είναι βασικό να ενδυναμώσουν τα παιδιά, να τα κάνουν να ζήσουν σε ένα μη στρεσογόνο, μη επικριτικό και μη ανταγωνιστικό περιβάλλον  τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια.

Δεύτερη ανησυχία: Παράγει το μοντεσσοριανό σχολείο παιδιά που δε ζουν στον πραγματικό κόσμο; Και σχετικά με αυτήν την “πανέξυπνη” ιδέα: Νομίζω ότι τα παιδιά χρειάζονται ανταγωνιστικότητα και τις απογοητεύσεις του κόσμου που τους περιμένει.

Ένας δάσκαλος σε μοντεσσοριανό σχολείο είπε: “Το ότι “το δημόσιο σχολείο είναι ο πραγματικός κόσμος” είναι ένα από τα πιο αδαή πράγματα που έχω ακούσει. Είναι αλήθεια αν πρόκειται να δουλέψεις σε ένα θάλαμο για την υπόλοιπη ζωή σου, αυτό είναι”.

Η αληθινή “αληθινή ζωή” χρειάζεται άλλες ικανότητες: συνεργασία, δημιουργικότητα, φαντασία, επικοινωνία. Όχι απογοήτευση. Αν θες να δεις που σε βγάζει αυτή η “πανέξυπνη” ιδέα  και αν θες να πάθεις κατάθλιψη από την πληγωμένη κατάσταση της εκπαίδευσης (τουλάχιστον στις ΗΠΑ) διάβασε το άρθρο του Alfie Kohn με τίτλο: “Getting Hit on the Head Lessons”.

Ο τίτλος έρχεται από ένα παλιό σκετς των Monty Python στο οποίο ο δάσκαλος χτυπά το μαθητή στο κεφάλι με ένα μεγάλο σφυρί. Όταν ο μαθητής αναπηδά και διαμαρτύρεται, ο εκπαιδευτικός λέει: “Όχι, όχι, όχι. Κράτησε το κεφάλι σου έτσι, και εμπρός δοκίμασε ξανά” και τον ξαναχτυπά με το σφυρί. Ακριβώς όπως κάνουν οι άνθρωποι που ζητούν περισσότερη απογοήτευση από το σχολείο.

Η θέση του άρθρου ήταν ακριβώς αυτή: πολιτικοί και άνθρωποι που αποφασίζουν για την εκπαίδευση δικαιολογούν κακές εκπαιδευτικές πρακτικές ως προετοιμασία για περισσότερες από αυτές.

Άλλη ανησυχία: Το μοντεσσοριανό σύστημα δείχνει παλιό και δεν ακολουθεί νέες τεχνολογίες. Τα υλικά του δεν είναι επικαιροποιημένα, είναι παλιά και δεν εξελίσσονται.

Πριν απαντήσω σε αυτήν την ανησυχία, ρωτήστε τον εαυτό σας την αληθινή, θεμελιώδη ερώτηση: Τι θέλουμε να γίνουν τα παιδιά μας; Θέλουμε να είναι απλά χειριστές κουμπιών που χρησιμοποιούν τεχνολογία αλλά δεν την ξέρουν;

Μετά σκεφτείτε ότι ένα τάμπλετ σε μία αίθουσα δεν κάνει το σχολείο ψηφιακό. Ένας διαδραστικός πίνακας σε μία αίθουσα δεν κάνει από μόνος του το σχολείο μοντέρνο όταν χρησιμοποιείται για παραδοσιακές διαλέξεις. Σκεφτείτε επίσης, ότι για παράδειγμα, οι προγραμματιστές των τελευταίων εφαρμογών για τα σημερινά έξυπνα τηλέφωνα χρησιμοποιούν χαρτί, στυλό και σημειώματα post-it για να τις σχεδιάσουν. Δεν είναι η τεχνολογία που κάνει ένα σχολείο μοντέρνο, αυτό που κάνει ένα σχολείο μοντέρνο είναι οι ιδέες και οι αρχές που το σχολείο ενσαρκώνει.

Για παράδειγμα στο σχολείο του γιου μου υπήρχε ένας υπολογιστής αλλά τα παιδιά έκαναν σειρά για να χρησιμοποιήσουν μία παλιά γραφομηχανή. Γιατί; Ίσως γιατί βλέπουν τι συμβαίνει όταν πατούν ένα κουμπί. Ξανά, δεν είναι η τεχνολογία που έχει σημασία αλλά τι ικανοποιεί την περιέργειά τους.

Ο συνάδελφός μου ο John δεν έχει δει ποτέ μία υδρορόβιλο Francis. Παρόλα αυτά έπρεπε να φανταστεί και να τον δουλέψει στο μυαλό του για να βρει την καλύτερη αναπαράσταση της κίνησης του νερού η οποία θα βοηθούσε τους επιστήμονες να καταλάβουν πού και πώς σχηματίζονται δίνες μέσα στον στρόβιλο.

Ή η αναπαράσταση της χημείας στην οποία μόνο μπορώ να χειριστώ απεικονίσεις των μορίων πίσω από μία γυάλινη οθόνη. Αλλά αυτός ο χειρισμός χρειάζεται την ικανότητά μου να χειρίζομαι αυτά τα μοντέλα στο μυαλό μου. Και στις δύο περιπτώσεις μπορούμε να χειριστούμε αντικείμενα στο μυαλό μας αν μπορούμε να χειριστούμε υλικά αντικείμενα στον πραγματικό χώρο. Και τι θα ήταν καλύτερο για να το μάθεις αυτό από τους “χάρτες παζλ” του μοντεσσοριανού σχολείου; Και υπάρχει λόγος που αυτό λειτουργεί.

Το διάσημο ψυχολογικό τεστ των Eliot και Smith προσδιόρισε ότι περιστρέφουμε τις νοητικές αναπαραστάσεις σαν να ήταν υλικά αντικείμενα. Πολύ απλή τεχνολογία αλλά το παιδί μαθαίνει πώς να διατυπώνει τις σωστές ερωτήσεις. Σήμερα είναι πιο εύκολο να βρούμε απαντήσεις παρά να θέσουμε ενδιαφέρουσες ερωτήσεις. Ξανά, αυτό είναι άλλο ένα παράδειγμα το οποίο δείχνει ότι τα μοντεσσοριανά σχολεία προετοιμάζουν τα παιδιά για το μέλλον εστιάζοντας στις πραγματικές σημαντικές δεξιότητες.

Άλλη ανησυχία: στο μοντεσσοριανό σχολείο τα παιδιά κάνουν ό,τι θέλουν;

Η προθυμία ενός παιδιού να είναι ενεργό, να δουλεύει έντονα είναι στενά συνδεδεμένη με το να είναι ελεύθερο να κάνει επιλογές ανάμεσα στις πολλές προσφορές του περιβάλλοντός του χωρίς έναν ενήλικα που να του λέει τι να κάνει.

Επιπλέον, το παιδί, μαζί με την ελεύθερη επιλογή αναλαμβάνει την ευθύνη για το υλικό που χειρίζεται. Αυτό δεν πρέπει να καταστραφεί, πρέπει να επιστρέψουν στη θέση τους στο τέλος και πρέπει να χρησιμοποιούνται με ένα σύμφωνημένο τρόπο. Λίγοι κανόνες, αλλά ακολουθημένοι με  υπευθυνότητα Ένας μαθητής σε μοντεσσοριανό σχολείο κάποτε είπε: “Εδώ δεν κάνουμε ό,τι θέλουμε, θέλουμε ό,τι κάνουμε!” Ωραία και ξεκάθαρη σύνοψη.

Η τελευταία ανησυχία είναι ίσως μία λανθασμένη προσδοκία: μπορεί το μοντεσσοριανό σχολείο να κάνει τον γιο μου ιδιοφυΐα; Θα μπορούσε αλλά αυτός δεν είναι ο στόχος του σχολείου.

Όπως η Μαρία Μοντεσόρι είπε: “Ο πρωταρχικός στόχος της μοντεσσοριανής εκπαίδευσης είναι να προετοιμάσει ολόκληρο το παιδί να φτάσει στο φουλ της δυναμικότητας του σε όλες τις περιοχές της ζωής του”.

Ακόμα και οι πιο διάσημοι μοντεσσοριανοί βάζουν την προσοχή στο σωστό μέρος. Ένας από αυτούς, ο πρωτοπόρος στα βιντεοπαιχνίδια Will Wright, λέει ότι η εκπαίδευση που δέχτηκε σε μοντεσσοριανό σχολείο ήταν ο “ενισχυτής φαντασίας” που τον προετοίμασε να δημιουργήσει τα The Sims, Sim City, Spore and Super Mario Brothers. “Η Sim City πηγάζει από τη μοντεσσόρι… Τα πάντα είναι να μαθαίνεις με τους δικούς σου όρους”.

Ελπίζω να έχετε τώρα πειστεί εσείς οι γονείς (ή οι δάσκαλοι). Στοιχηματίζω ότι η πρώτη ερώτηση θα είναι: “Τι μπορώ να κάνω για να γνωρίσω καλύτερα αυτόν τον κόσμο της Μοντεσόρι;”

Πρώτα απ’ όλα παρατήρησε. Έλα σε ένα μοντεσσοριανό σχολείο και δες τι κάνουν, όπως οι μητέρες έκαναν από τους φράχτες των πρώτων μοντεσσοριανών “Σπιτιών των Παιδιών”. Ζητήστε να μπείτε στο σχολείο και παρατηρήστε χωρίς να ενοχλείτε ή να μιλάτε.

Ανταλλάξτε εμπειρίες με άλλους γονείς. Βρήκα εξαιρετικά ενδιαφέρον αυτό το βιβλίο που περιγράφει τις εμπειρίες ενός πατέρα που βρήκε, μετά από πολλά προβλήματα, το μοντεσσοριανό σχολείο.

Στο δίκτυο υπάρχουν ακόμα και μικρή ταινία που σχετίζεται με το βιβλίο και παρουσιάζει τις βασικές μοντεσσοριανές ιδέες. Τι άλλο μπορείς να κάνεις;

Πήγαινε σε παρουσιάσεις υλικού ή άλλων θεμάτων που οργανώνονται για γονείς.

Μετά τσέκαρε τους εκπαιδευτικούς. Αν δεν έχουν απορροφήσει το μοντεσσοριανό σύστημα θα προκαλέσουν χάος στην ανάπτυξη των παιδιών. Δε μιλάω για τεχνική εμπειρία, μιλάω για την ικανότητα να βάζουν το παιδί στο κέντρο.

Και τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, είναι η ατμόσφαιρα στο σπίτι. Αν δε σέβεσαι το παιδί στο σπίτι όσο στο σχολείο, τα μισά οφέλη της μοντεσσοριάνης εκπαίδευσης χάνονται. Δε μιλάω για μεγάλα θέματα ή ντροπιαστικές καταστάσεις. Απλά σκέψου πριν κόψεις το κρέας του παιδιού σου όταν θέλει να το κάνει μόνο του όπως το κάνει στο σχολείο.

Είναι ξεκάθαρο; Όπως είπα πριν: “Η μοντεσσοριανή εκπαίδευση είναι στάση, όχι τύπος σχολείου”. Επειδή “απλά” επιφέρει επανάσταση στη σχέση ενήλικα – παιδιού. Τίποτα λιγότερο. Και καλοί, καλά προετοιμασμένοι δάσκαλοι βοηθούν και καθοδηγούν αυτήν την επανάσταση με τη συνεργασία των γονιών.

Ολοκληρώνοντας, ελπίζω να κατάφερα να μεταδώσω τουλάχιστον ένα μέρος του ενθουσιασμού με έναν τρόπο που να σε προτρέπει να αλλάξεις την ερώτηση “Μοντεσόρι: γιατί όχι;” σε ένα ηχηρό “Μοντεσόρι: Ναι!”. Επειδή αυτό είναι το καλύτερο δώρο που μπορείς να κάνεις στους γιους και στις κόρες σου. Και σε εσένα.

Πηγή: giaenadiaforetikosxoleio.wordpress.com