“Οι νέοι είναι χαρούμενοι, γιατί έχουν την ικανότητα να βλέπουν την ομορφιά. Όποιος διατηρεί αυτή την ικανότητα, δε γερνά ποτέ” – Φραντς Κάφκα

Η μέση ηλικία θεωρείται η ηλικία μεταξύ 45 και 65 ετών. Η ηλικία αποτελεί ένα στοιχείο που προσδιορίζει την ταυτότητά μας και την επανακαθορίζει. Σε κάθε ηλικία είναι διαφορετικές οι ανάγκες, οι επιθυμίες, οι στόχοι και οι αναζητήσεις μας…

Η ηλικία είναι ένα χαρακτηριστικό που μας ακολουθεί χωρίς να μπορούμε να το ελέγξουμε. Ίσως μας τρομάζει λίγο η σκέψη ότι ο χρόνος αφήνει σημάδια τα οποία δεν μπορούμε να αποφύγουμε. Όσο το άτομο πλησιάζει στην ηλικία των 50 ετών θεωρείται ότι θέλει να αλλάξει όλα εκείνα τα αρνητικά χαρακτηριστικά της μέσης ηλικίας.

Μεγαλώνοντας εξαρτάται από εμάς τους ίδιους που θα εστιάσουμε: στα θετικά ή στα αρνητικά που έχει η ηλικία σε εμάς; Τα αρνητικά αφορούν κυρίως την εξωτερική εικόνα μας, ενώ τα θετικά επικεντρώνονται στον εσωτερικό μας κόσμο. Ζούμε σε μια κοινωνία που δίνει έμφαση στην εξωτερική εικόνα, ενώ η σύγχρονη αισθητική και τεχνολογία υπόσχεται την εφαρμογή τρόπων αντίστασης στο γήρας, τρόπους να παραμείνει το άτομο για πάντα νέο… Ωστόσο, εν μέρει αυτό είναι παραπλανητικό, καθώς ακόμη και στην πλαστική χειρουργική υπάρχουν όρια σε αυτά που μπορεί να διορθώσει.

Αυτό που φοβόμαστε είναι το πώς μας βλέπουν οι άλλοι και πόσο αποδεκτοί είμαστε ή όχι. Ποια είναι η συμπεριφορά των άλλων απέναντί μας; Μήπως έχουμε ταυτίσει το ότι μεγαλώνουμε με την ανημπόρια, την ανικανότητα και την περιθωριοποίησή μας από τη ζωή; Η μέση ηλικία είναι απλά το πέρασμα στην τρίτη ηλικία; Μήπως μας φοβίζει ο ρόλος που θεωρούμε ότι περιμένει η κοινωνία από εμάς; Μήπως βλέπουμε τον εαυτό μας διαφορετικά από αυτό που φανταζόμασταν ότι θα ζήσουμε στη μέση ηλικία; Νιώθουμε δηλαδή πολύ νεότεροι από άτομα που βρίσκονται στη μέση ηλικία…

Ποια είναι τα θετικά της μέσης ηλικίας;
-Αισθανόμαστε πιο σίγουροι και δυνατοί, καθώς έχουμε μεγαλύτερη επίγνωση του ποιοι είμαστε…

-Η περιέργεια και οι πειραματισμοί δε σταματούν ποτέ, οπότε αλλαγές και νέα ξεκινήματα μπορούμε να κάνουμε σε όποια ηλικία κι αν είμαστε. Νέα όνειρα και σχέδια επίσης πάντα μπορούμε να κάνουμε… Όμως, στη μέση πλέον ηλικία ξέρουμε περισσότερο τι θέλουμε, πώς το θέλουμε και γιατί, τι θα απαιτήσουμε, από ποιους και πως…

-Μας ενδιαφέρει λιγότερο η γνώμη των άλλων και η εικόνα που θα δώσουμε στους άλλους, καθώς έχουμε καταλάβει ότι σημασία έχει τι πιστεύουμε εμείς για τον εαυτό μας.

-Αισθανόμαστε πιο απελευθερωμένοι από ότι στο παρελθόν.

-Απολαμβάνουμε και αναγνωρίζουμε περισσότερο τα απλά πράγματα στη ζωή και τα εκτιμούμε περισσότερο.

-Είναι πιο εύκολο να ζητάμε συγγνώμη, αλλά δεν είμαστε το ίδιο ανεκτικοί όσο στο παρελθόν.

-Μπορεί να αισθανόμαστε πιο άνετα με τον εαυτό μας και τους άλλους. Να πούμε αυτά που θέλουμε, να μην μας νοιάζουν τα σχόλια των άλλων.

Ανασφάλειες, φοβίες και άγχη
-Η εξωτερική εικόνα αλλάζει.
Αυτά που αλλάζουν δεν πρόκειται να ξαναγίνουν όπως πριν.
Αρνητικές σκέψεις για την εξωτερική εμφάνιση, το σώμα, το πρόσωπο, την υγεία και τις αντοχές.
Παρατηρείται:
Επανεξέταση της ζωής. Απολογισμός εκπληρωμένων στόχων. Αποτίμηση θνητότητας
Μεταβατική περίοδος: περίοδος ακμής ή περίοδος κρίσης; Το άτομο απολαμβάνει τους καρπούς των προσπαθειών που ήδη έχει κάνει ή νιώθει ότι δεν έχει προλάβει να κάνει τίποτα μέχρι σήμερα.

-Επαναπροσδιορισμός του εαυτού με βάση τα σημαντικά γεγονότα της ζωής
Πολλοί παρομοιάζουν και συγκρίνουν τη μέση ηλικία με την εφηβεία, καθώς τα άτομο για μια ακόμη φορά έρχεται αντιμέτωπο με ποικίλες μεταβολές σε διαφορετικά επίπεδα, όπως στη διανοητική και σωματική κατάσταση, στην επαγγελματική πορεία, στον κοινωνικό και οικογενειακό τομέα. Η κρίση επιβάλλει τον επαναπροσδιορισμό του εαυτού και της ταυτότητας.

Η κρίση σημαίνει ότι το άτομο καλείται να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητα, τους στόχους της ζωής του και καταστάσεις που βιώνει, όπως ανεξαρτητοποίηση των παιδιών, αλλαγή στον επαγγελματικό τομέα, πορεία προς τη συνταξιοδότηση, αλλά και καταστάσεις που νιώθει ότι κάποια στιγμή θα βιώσει, όπως αλλαγές στο σώμα, ανησυχίες για το θάνατο, αρρώστιες, μη ικανοποίηση από το γάμο και τις διαπροσωπικές σχέσεις.

Αντί να προσπαθούμε να πείσουμε τον εαυτό μας και τους άλλους ότι είμαστε σε άλλη ηλικία από αυτή στην οποία βρισκόμαστε, μήπως είναι πιο εύκολο να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι μεγαλώνουμε; Έτσι, θα μπορέσουμε να δώσουμε στον εαυτό μας την ευκαιρία να απολαύσει την ωριμότητα. Αυτό σημαίνει πως θα απαλλάξουμε τον εαυτό μας από στερεότυπα και προσδοκίες που μας έχει μάθει η κοινωνία σχετικά με τη μέση ηλικία.

Τα στερεότυπα για την ηλικία είναι ικανά να μας επιβάλλουν τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς, ακόμη και να μας υποδείξουν ένα τρόπο συναίσθησης της ηλικίας μας. «Οι προσδοκίες και τα στερεότυπα αυτά πηγάζουν από έναν παλιομοδίτικο τρόπο σκέψης και μια πεισματική διάκριση σε βάρος του γυναικείου φύλου. Κάποτε οι γυναίκες είχαν μία και μοναδική αξία. Ο κυρίαρχος σκοπός της ζωής τους ήταν τα παιδιά και η οικογένεια. Η σωματική και φυσική κατάσταση μιας γυναίκας την έκανε ικανή να σαγηνεύσει έναν άντρα και να κάνει παιδιά μαζί του, αλλά έπειτα, όταν τα σωματικά της χαρίσματα την εγκατέλειπαν, τι θα μπορούσε να προσφέρει εκτός σπιτιού;» (Swartz, 2000: 28-29).

Η γυναίκα έπαιρνε δηλαδή αξία μόνο μέσα από τον αναπαραγωγικό της ρόλο. Σήμερα αυτό έχει αλλάξει, καθώς η γυναίκα έχει πολλαπλούς ρόλους και φροντίζει την εικόνα της και συνεχίζει να αναζητά το νόημα της ζωής της και της ταυτότητάς της έξω από τα πλαίσια της οικογένειας. Έχει δηλαδή περισσότερες επιθυμίες και αναζητά τρόπους κάλυψης αυτών.

Λόγια γυναικών μέσης ηλικίας (Swartz, 2000)
-«Καθώς μεγαλώνω αισθάνομαι πιο γενναιόδωρη και αποδέχομαι όλους εκείνους που έλεγα ότι ήρθαν στον κόσμο ετούτο μόνο και μόνο για να με βασανίσουν. Επίσης, δεν τσιγκουνεύομαι τα κομπλιμέντα, επειδή τώρα ξέρω πόση ανάγκη έχουμε την επιβράβευση για κάτι καλό που κάναμε στη δουλειά, για τον τρόπο που ανατρέφουμε τα παιδιά μας. Δεν κοστίζει τίποτα ένας καλός λόγος».

-«Αντιδρώ υπερβολικά. Γελάω δυνατά. Κλαίω όποτε θέλω».

-«Δεν είμαι πια τόσο απορροφημένη από τα δικά μου μικρά δράματα. Αισθάνομαι να έχω κουρνιάσει- όχι για να κοιμηθώ, μα για να ησυχάσω. Περνάω καλά με τους ανθρώπους πολύ καλύτερα από ότι πριν. Μου αρέσει να μαθαίνω πράγματα για αυτούς. Είμαι καλή ακροάτρια. Παλιά φερόμουν έτσι ώστε να γίνομαι αποδεκτή και αγαπητή στους άλλους. Έβαζα συνεχώς τον εαυτό μου σε βιτρίνα. Όχι τώρα πια».

-«Νιώθω μια επείγουσα ανάγκη επαναπροσδιορισμού των προτύπων στη ζωή μου. Πάντα ήθελα να πιστεύω πως όλα ήταν μια πρόβα για τη ζωή. Αλλά τώρα ξέρω ότι δεν είναι. Μ’ ενοχλεί η επίπλωση του σπιτιού μου. Μ’ ενοχλεί το γεγονός ότι δεν έχω λύσει ακόμη ορισμένα ζητήματα, όπως το τα θέλω να γίνω όταν μεγαλώσω. Άραγε θ’ ανακαλύψω κάποτε την καλλιτεχνική μου φλέβα; Ίσως πρέπει να προσπαθήσω να βελτιώσω το γάμο μου».

Μεγαλώνω σημαίνει επεκτείνω τα όρια.
Σημαίνει να φτάνω κάθε φορά και πιο πέρα.
Πως θα μεγαλώσω αν ζω περιορισμένος στα γνωστά, από φόβο μήπως χαθώ;
Το θέμα λοιπόν είναι να ξέρουμε την πορεία.
Το θέμα δεν είναι να ξέρω που πάω, δεν είναι πόσο κοντά βρίσκομαι ούτε ν΄ανακαλύψω τι πρέπει να κάνω για να φτάσω στον στόχο.
Το θέμα είναι ότι ακόμη κι αν ο περιβάλλων χώρος δεν μου επιτρέπει να δω την ακτή, αν εγώ ξέρω που πάω, δεν με ενδιαφέρει ποτέ το μέρος που θα φτάσω, αλλά η κατεύθυνση την οποία ακολουθώ.
Στην περίπτωση των στόχων, ποτέ δεν ξέρω αν βαδίζω σωστά, όσο αυτοί δεν βρίσκονται μέσα στο οπτικό μου πεδίο.
Όταν ξέρω την πορεία, δεν με ενδιαφέρει πια αν θα φτάσω στο τέρμα. Είναι δυνατόν να μην είμαι χαμένος και να μη με νοιάζει το άμεσο αποτέλεσμα.
Χόρχε Μπουκάι