Καθημερινά ερχόμαστε αντιμέτωποι με πολυάριθμες αποφάσεις και επιλογές. Και όσο κι αν προσπαθούμε, δεν διαλέγουμε πάντα αυτό που ξέρουμε ότι είναι “για το καλό μας”. Γεγονός, που κατά ένα μέρος σχετίζεται με το ότι η σωστή απόφαση είναι συνήθως η πιο δύσκολη – αυτή που απαιτεί να θυσιάσουμε κάπως την απόλαυση μας.
Μέσα στους αιώνες, άνδρες και γυναίκες αγωνίστηκαν να προσδιορίσουν τον κατάλληλο ρόλο που θα έπρεπε να παίζει η απόλαυση στη ζωή τους – και μια λεγεώνα από φιλόσοφους, θεολόγους, και ψυχολόγους αγωνίστηκε να εξερευνήσει τη σχέση μας με την απόλαυση. Τον 3ο αιώνα π.Χ., ο Επίκουρος στήριξε το φιλοσοφικό σύστημα της ηθικής του στον τολμηρό ισχυρισμό ότι “η απόλαυση είναι η αρχή και το τέλος μιας ευλογημένης ζωής”. Αλλά ακόμα και ο Επίκουρος παραδέχτηκε την αξία της κοινής λογικής και του μέτρου, αναγνωρίζοντας ότι η αχαλίνωτη ροπή στις απολαύσεις των αισθήσεων θα μπορούσε κάποιες φορές να οδηγήσει στον πόνο.
Στο τέλος του 19ου αιώνα, ο Σίγκμουντ Φρόιντ είχε επιδοθεί στη διαμόρφωση δικών του θεωριών σχετικά με την απόλαυση. Σύμφωνα με τον Φρόιντ η αρχέγονη κινητήρια δύναμη ολόκληρου του ψυχικού μας μηχανισμού είναι η επιθυμία να ανακουφίσουμε την ένταση που δημιουργείται από ανεκπλήρωτες παρορμήσεις. Με άλλα λόγια, το υπολανθάνον κίνητρο μας είναι η αναζήτηση της απόλαυσης.
Στον 20ο αιώνα, πολλοί ερευνητές προτίμησαν να απομακρυνθούν από τέτοιου είδους φιλοσοφικές εικασίες, και αρκετοί νευροανατόμοι έχουν ασχοληθεί με την εμφύτευση ηλεκτροδίων στον υποθάλαμο και τη μεταιχμιακή περιοχή του εγκεφάλου, αναζητώντας το σημείο που ο ηλεκτρικός ερεθισμός μας προκαλεί ευχαρίστηση. Κανένας από μας δεν χρειάζεται πραγματικά τους αρχαίους φιλόσοφους ή τους επιστήμονες του 20″ αιώνα για να τον βοηθήσουν να καταλάβει τι σημαίνει απόλαυση. Γιατί την καταλαβαίνουμε όταν τη νιώθουμε.
Την καταλαβαίνουμε στο άγγιγμα ή το χαμόγελο ενός αγαπημένου προσώπου, στην πολυτέλεια ενός ζεστού μπάνιου, ένα βροχερό και κρύο απόγευμα, στη μαγεία ενός ηλιοβασιλέματος. Αλλά πολλοί από εμάς γνωρίζουν την απόλαυση στον ξέφρενο ρυθμό του πυρετού τής κοκαΐνης, στην έκσταση της ηρωίνης, στην επαναστατικότητα ενός “σουρώματος” από αλκοόλ, στην ευδαιμονία μιας ασυγκράτητης σεξουαλικής υπερβολής, στο κέφι μιας ρέντας στο καζίνο του Las Vegas. Είναι κι αυτές, δυστυχώς, πολύ αληθινές απολαύσεις – απολαύσεις που πολλοί μέσα στην κοινωνία μας αναγκάζονται να τις αποδεχτούν.
Παρόλο που δεν υπάρχουν εύκολες λύσεις για την αποφυγή αυτών των καταστρεπτικών απολαύσεων, ευτυχώς ξέρουμε από πού να αρχίσουμε: από την απλή υπενθύμιση ότι αυτό που αναζητάμε στη ζωή είναι η ευτυχία. Όπως επισημαίνει ο Δαλάι Λάμα, αυτό είναι ένα γεγονός για την αναγνώριση του οποίου δεν μπορεί να κάνουμε λάθος. Αν προσεγγίσουμε τις επιλογές μας στη ζωή έχοντας υπόψη μας αυτό το γεγονός, είναι ευκολότερο να εγκαταλείψουμε αυτά που τελικά μας βλάπτουν, ακόμα κι αν με αυτά νιώθουμε μια στιγμιαία ευτυχία.
Ο λόγος που συνήθως είναι δύσκολο “απλά να πούμε όχι”, βρίσκεται στη λέξη “όχι”, γιατί την προσεγγίζουμε με την αίσθηση ότι απορρίπτουμε κάτι, ότι εγκαταλείπουμε κάτι, ότι απαρνούμαστε τον εαυτό μας. Αλλά υπάρχει μια καλύτερη προσέγγιση: όταν συνοδεύουμε κάθε απόφαση που παίρνουμε με το ερώτημα ” Θα μου φέρει την ευτυχία;” Αυτή η απλή ερώτηση μπορεί να γίνει ένα ισχυρό εργαλείο που θα μας βοηθήσει επιδέξια πλέον να καθοδηγήσουμε όλες τις πλευρές τις ζωής μας, όχι μόνο στο να μην παραδινόμαστε στα ναρκωτικά ή στο εάν θα υποκύψουμε στο τρίτο κομμάτι μηλόπιτας. Προσδίδει μια νέα διάσταση στα πράγματα.
Προσεγγίζοντας τις καθημερινές αποφάσεις και επιλογές μας με αυτή την ερώτηση κατά νου, μετατοπίζουμε την προσοχή μας από αυτό που αρνιόμαστε, σε αυτό που επιθυμούμε – την απόλυτη ευτυχία, ένα είδος ευτυχίας, που όπως προσδιορίστηκε από τον Δαλάι Λάμα, είναι σταθερή και διαρκής. Μ ι α κατάσταση ευτυχίας που διατηρείται, ανεξάρτητα από τα σκαμπανεβάσματα της ζωής και από τις συνηθισμένες αλλαγές της διάθεσης μας, σαν το υλικό από το οποίο είναι φτιαγμένη η μήτρα της ύπαρξης μας.
Από αυτή την οπτική γωνία, είναι ευκολότερο να πάρουμε τη σωστή απόφαση γιατί ενεργούμε με σκοπό να προσφέρουμε κάτι στον εαυτό μας, και όχι για να αρνηθούμε ή να παρακρατήσουμε κάτι από εμάς – μια συμπεριφορά με σκοπό να πλησιάσουμε παρά να απομακρυνθούμε, μια συμπεριφορά που αγκαλιάζει τη ζωή παρά την απορρίπτει. Αυτή η υποκείμενη αίσθηση ότι κινούμαστε προς την ευτυχία μπορεί να έχει ένα πολύ ουσιαστικό αποτέλεσμα: μας κάνει πιο δεκτικούς, πιο ανοικτούς στη χαρά της ζωής.
Τενζίν Γκιάτσο – Η τέχνη της ευτυχίας
