Όσο σφοδρότερη είναι η ντροπή τόσο οι φόβοι περιορίζουν το άτομο. Η τοξική ντροπή είναι η πεποίθηση ότι βαθιά ο εαυτός είναι ελλιπής, ακόμη και ανώμαλος. Γεννά την ιδέα ότι είναι επικίνδυνο να μην υπακούμε στις απαγορεύσεις των γονιών.

Μια δυσλειτουργική διαπαιδαγώγηση προβλέπει κυρώσεις, ταπεινωτικές τιμωρίες για να κρατήσει το παιδί σε μια κατάσταση ντροπής και αυθαίρετου φόβου. Μι γυναίκα μας εκμυστηρεύτηκε πρόσφατα ότι στην ηλικία των πέντε ετών, έπαιζε ήσυχα όταν η μητέρα της εμφανίστηκε ξαφνικά έξω φρενών.

Ο φόβος της ότι έκανε κάτι κακό (αν και δεν ήξερε τι πράγμα) την αποσβόλωσε και κατουρήθηκε πάνω της. Η μητέρα της της έβγαλε την κιλότα και της την έβαλε στο κεφάλι. Μετά, την ανάγκασε να μείνει γυμνή στο μπαλκόνι, με το εσώρουχο στο κεφάλι μέχρι να στεγνώσει. Αυτή η γυναίκα θυμάται ακόμη την κοροϊδία από τα αδέλφια της. Μια άλλη αφήγηση, του Εμμανουήλ:

«Προσωπικά, ένιωθα μεγάλη ντροπή όταν ήμουν έφηβος. Αισθάνομαι άσχημα για το σώμα μου, που μου φαινόταν άσχημο και απωθητικό για να αρέσει. Στα παιδικά μου χρόνια, η μητέρα μου μου τις έβρεχε συχνά. Αυτή η «συνηθισμένη» κακομεταχείριση άφησε για πολύ καιρό τα σημάδια της στην υποβαθμισμένη αντίληψή μου για τον εαυτό μου και το σώμα μου.

Ατά τα συναισθήματα έφτασαν στο αποκορύφωμά τους στην εφηβεία, αυτή την περίοδο που από μόνη της είναι δύσκολη. Νεαρός ενήλικος πλέον, μια συμπεριφορά που είχα, τράβηξε την προσοχή μου. Όταν κάποιος έκανε μια απότομη κίνηση δίπλα μου, σήκωνα το χέρι μου για να προστατευτώ.

Αυτή η ανάρμοστη αντίδραση με οδήγησε στο να αναγνωρίσω τον κακοποιημένο μικρό Εμμανουήλ. Φροντίζοντάς τον και καθησυχάζοντάς τον, ελευθέρωσα το σώμα μου από τα δεσμά της ντροπής και του φόβου. Όταν ήμουν παιδί, σκεφτόμουν ότι τις άξιζα αυτές τις τιμωρίες. Φρόντιζα βέβαια να είμαι καλό παιδί. Σήμερα, είμαι εξοργισμένος για την κακή μεταχείριση που είχα. Μπόρεσα να επιστρέψω συμβολικά αυτή τη βία στη μητέρα μου και χειραφετήθηκα σε σχέση με τις απαγορεύσεις στις οποίες υπάκουα»

Ο φόβος της ανυπακοής είναι ένας φόβος της εξουσίας, μιας παντοδύναμης αρχής, η οποία επιβάλλει καθήκοντα προτού αναγνωρίσει στο παιδί το δικαίωμα να υπάρχει, να αισθάνεται, να εκφράζεται και να ενεργεί σύμφωνα με τις δικές του επιθυμίες.

Απόσπασμα από το βιβλίο των Marie- France Emmanuel Ballet de Coquereaumont με τίτλο «Νίκησε το φόβο» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο