Κουτσομπολιό: γυναικείο μονοπώλιο, κακοήθεια ή μήπως κάτι περισσότερο;

Κουτσομπολιό: γυναικείο μονοπώλιο, κακοήθεια ή μήπως κάτι περισσότερο;

Είναι, όμως, πραγματικά τόσο κακό να μιλάμε για τους άλλους, ακόμα και στην περίπτωση που δεν είναι παρόντες και ιδιαίτερα όταν δεν τους κακολογούμε;

Συμβαίνει κατά κόρον σε δεκάδες τηλεοπτικές εκπομπές, σε πολλά και «εξειδικευμένα» στο είδος αυτό περιοδικά, σε κομμωτήρια και κουρεία, σε χώρους εργασίας, σε ανδρικές και γυναικείες παρέες, σχεδόν παντού με συγκαλυμμένο ή ανοιχτό τρόπο.

Συνήθως, ξεκινά κάπως «αθώα» και δεν αργεί να πάρει εκρηκτικές συχνά διαστάσεις γιατί φαίνεται πως έλκει και «αποπλανεί» σχεδόν τον καθένα, ακόμα και αυτούς που αρχικά είχαν αντιρρήσεις και αρνούνταν να συμμετάσχουν σε αυτό.

Ακούμε πολύ συχνά πως ζούμε σε μια ελεύθερη και δημοκρατική κοινωνία και, ως εκ τούτου, ο καθένας μας έχει το δικαίωμα της προσωπικής άποψης και του να μπορεί να την εκφράζει αβίαστα και ελεύθερα, αν το επιθυμεί. Αυτό είναι, καταρχήν, σωστό.

Είναι, όμως, διαφορετικό να εκφραζόμαστε για την πολιτική, τις κοινωνικές αδικίες, τη βία, το έλλειμμα ουσιαστικών ελευθεριών κ.τ.λ. και διαφορετικό να μιλάμε για την εμφάνιση, την προσωπική ζωή και τις επιλογές κάποιου και μάλιστα δημόσια και σχεδόν αποκλειστικά με τρόπο επικριτικό, απαξιωτικό και απορριπτικό.

Οι περισσότεροι από εμάς μαθαίνουμε σχετικά νωρίς πως δεν είναι σωστό να μιλάμε άσχημα για τους άλλους, ιδιαίτερα αν δεν είναι παρόντες, δηλαδή «πίσω από την πλάτη τους». Πόσοι, όμως, από εμάς το εφαρμόζουμε ή το έχουμε εφαρμόσει με συνέπεια στην πράξη στη μέχρι τώρα ζωή μας; Μάλλον κανένας ή, για να μην αδικήσουμε ενδεχομένως κάποιους, σχεδόν κανένας…

Αναφέρομαι στο περίφημο κουτσομπολιό. Είναι, όμως, πραγματικά τόσο κακό να μιλάμε για τους άλλους, ακόμα και στην περίπτωση που δεν είναι παρόντες και ιδιαίτερα όταν δεν τους κακολογούμε; Μήπως θα πρέπει να επανεξετάσουμε το θέμα, να αποσαφηνίσουμε πότε πρόκειται για έναν υποδόριο φθόνο, για μια προσπάθεια σπίλωσης ή «αποκαθήλωσης» κάποιου στα μάτια κάποιων άλλων και πότε για μια προσπάθεια κατανόησης της συμπεριφοράς και του χαρακτήρα των άλλων, μιας συγκεκριμένης πραγματικότητας ή ακόμα και αυτής της ίδιας της ζωής;

Τι είναι το κουτσομπολιό;
Και μόνο στο άκουσμα της λέξης «κουτσομπολιό» οι συνειρμοί που κάνουμε αυθόρμητα είναι συνήθως αρνητικοί. Αυτό οφείλεται κυρίως στο ό,τι το κουτσομπολιό έχει ταυτισθεί, όπως λέγεται, με το «θάψιμο» των άλλων. Αυτό δεν είναι απόλυτα ακριβές, ισχυρίζονται πολλοί ερευνητές επί του θέματος.

Το κουτσομπολιό είναι κάτι πολύ περισσότερο από αυτό και θα πρέπει να διαχωρίζεται από την πρόθεση σπίλωσης κάποιου ή κάποιων. Τα όρια, όμως, δεν είναι πάντοτε σαφή και οι προθέσεις μας όχι σε κάθε περίπτωση ευανάγνωστες. Εάν, για παράδειγμα, κάποιος γνωρίζει την εξωσυζυγική ή παράλληλη σχέση κάποιου, η γνωστοποίηση της σχέσης αυτής σε άλλους -εν ονόματι μιας δήθεν ηθικής τάξης πραγμάτων- δεν προσφέρει απολύτως τίποτα, πέραν της σπίλωσης του ατόμου αυτού.

Εάν, λοιπόν, σε μια συζήτηση δεν υπάρχει πρόθεση σπίλωσης κάποιου/-ων και εστιασμού αποκλειστικά σε αρνητικά και μόνο στοιχεία γύρω από το άτομό τους, τότε το πιθανότερο είναι να μην πρόκειται για κακόηθες κουτσομπολιό, δηλαδή για λασπολογία ή «θάψιμο». Στην περίπτωση αυτή, πρόκειται για ένα είδος επικοινωνίας που αποτελεί τη βάση της κοινωνικής μας ζωής. Χωρίς αυτήν, απλά, δεν θα υπήρχε κοινωνική ζωή και αίσθηση εγγύτητας προς τους άλλους γύρω μας.

Η αναφορά σε άλλους -υπό τις προϋποθέσεις που προαναφέρθηκαν- αποτελεί πηγή πληροφόρησης και ένδειξη ενδιαφέροντος προς τα άτομα αυτά. Κανείς δεν επιδιώκει να συζητά καλοπροαίρετα για άτομα που δεν τον ενδιαφέρουν.

Με άλλα λόγια, έχουμε να κάνουμε με κουτσομπολιό -με την αρνητική έννοια- στην περίπτωση που κάποιοι μιλούν για ένα άτομο που δεν είναι παρόν και μάλιστα για πράγματα που δεν τους αφορούν στο ελάχιστο. Όποτε και αν συμβαίνει αυτό, όποιο «άλλοθι» και αν επικαλούμαστε για τους λόγους που επικρίνουμε κάποιον για θέματα που δεν μας αφορούν, αν ψάξουμε λίγο βαθύτερα και προσεκτικότερα μέσα μας, θα βρούμε σχεδόν πάντα τουλάχιστον κάποια ψήγματα ζήλιας, φθόνου και άλλων μη αποδεκτών σε εμάς αισθημάτων.

Η εξελικτική αξία του κουτσομπολιού
Το φαινόμενο του κουτσομπολιού είναι το ίδιο παλαιό όσο και η ανθρωπότητα και όχι τόσο απλό όσο πιθανόν φαίνεται. Για να υπάρχει για τόσες χιλιάδες χρόνια, σημαίνει πως αντιπροσωπεύει μια σημαντική διεργασία και καλύπτει εξίσου σημαντικές εξελικτικές για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους ανάγκες. Η σύγχρονη έρευνα δείχνει πως το κουτσομπολιό αποτελεί έναν πολύπλευρο και σύνθετο κοινωνικό μηχανισμό που εξελίχθηκε για να βοηθήσει ταυτόχρονα τόσο στον ανταγωνισμό όσο και στη συνεργασία των ανθρώπων.

Αναφέραμε πως κουτσομπολιό είναι η εμπιστευτική διάδοση προσωπικών στοιχείων ή κρίσεων και επικρίσεων για άλλα άτομα που δεν είναι παρόντα. Ίσως αυτό να φαντάζει ανήθικο αλλά θεωρείται πως έχει δύο όψεις, μία «καλή» και μία «κακή». Η «καλή» πλευρά του κουτσομπολιού αντιπροσωπεύει τον τρόπο μίας ομάδας ανθρώπων να αφομοιώσουν τους άγραφους κανόνες που διέπουν τη συνύπαρξή τους, το τι επιτρέπεται και τι όχι.

Για παράδειγμα, ένας ανθρωπολόγος, που έζησε για αρκετό χρονικό διάστημα μαζί με μία φυλή νομάδων στη έρημο Καλαχάρι της Ναμίμπια, αναφέρει στο βιβλίο του πως τα μέλη της συγκεκριμένης φυλής δεν έκαναν τίποτα άλλο σχεδόν όλη μέρα πέραν του να μιλούν ο ένας για τον άλλον και για το σεξ. Διαμέσου αυτού του είδους κουτσομπολιού, υπενθυμίζονται ξανά και ξανά για τη σημασία των κοινών αξιακών τους αρχών και, με τον τρόπο αυτό, επιβραβεύονται οι προσπάθειες των μελών της ομάδας ή της κοινωνικής τάξης για ισοτιμία, σύμπνοια και ενότητα.

Όσοι από τους πρώτους προγόνους μας έδειχναν προσοχή και ενδιαφέρον για την προσωπική ζωή των άλλων φαίνεται πως τα κατάφερναν καλύτερα μακροπρόθεσμα σε σχέση με αυτούς που ήσαν αδιάφοροι. Αυτό σημαίνει, σύμφωνα με τους ερευνητές πως τα γονίδια αυτών των προγόνων μεταφέρθηκαν σε εμάς. Κατά την άποψη αυτή, είμαστε κατά κάποιον τρόπο «προγραμματισμένοι» να νοιαζόμαστε για τους άλλους και να θυμόμαστε λεπτομέρειες για τη ζωή και τα διάφορα προσωπικά χαρακτηριστικά άλλων ατόμων.

Ένα βασικό χαρακτηριστικό της κοινωνικής νοημοσύνης είναι η ικανότητα κάποιου να μπορεί να προβλέπει και να επηρεάζει -όταν υπάρχει λόγος- τη συμπεριφορά των άλλων. Η πρακτική αξία της ικανότητας αυτής σχετίζεται με την επιλογή των ατόμων που μπορούμε να εμπιστευθούμε, να συνεργασθούμε, να ερωτευθούμε, να συμβιώσουμε κ.τ.λ.

Στην αρνητική πλευρά του κουτσομπολιού, ανήκουν στάσεις και συμπεριφορές που στην ακραία τους μορφή μπορεί να αφορούν σε μια στρατηγική σπίλωσης του άλλου για προσωπικό όφελος. Στην περίπτωση αυτή, αυτό που ενδιαφέρει είναι η αποτυχία και η μείωση του άλλου. Δεν είναι τυχαίο που αντικείμενο κουτσομπολιού γίνονται συνήθως άτομα με αναγνωρισιμότητα, επαγγελματική και κοινωνική καταξίωση, πλούτο και συναφή ηλικία.

Δεν είναι, επίσης, τυχαίο που αντικείμενο κουτσομπολιών γίνονται περισσότερο οι όποιες αποτυχίες στη ζωή των ατόμων αυτών παρά οι επιτυχίες τους. Ως εκ τούτου, κάθε άτομο που έχει επιτυχίες, κοινωνική και επαγγελματική καταξίωση θα πρέπει να θεωρεί δεδομένο πως θα γίνει ή είναι αποδέκτης αρνητικού κουτσομπολιού, σπίλωσης ή όπως αλλιώς κανείς προτιμά να το αποκαλέσει.

Αποτελεί το κουτσομπολιό γυναικείο προνόμιο;
Αυτό δεν είναι μάλλον παρά ένας κοινωνικός μύθος, ίσως όχι και τόσο «αθώος». Το γεγονός πως οι γνώσεις μας γύρω από τη λειτουργία του κουτσομπολιού είναι περιορισμένες οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στο ό,τι το κουτσομπολιό θεωρούνταν παραδοσιακά ως κάτι που ανήκει στην ιδιωτική σφαίρα του γυναικείου κόσμου, και, ως εκ τούτου, δεν έχει ιδιαίτερο ερευνητικό ενδιαφέρον.

Οι απανταχού έρευνες δείχνουν, όμως, πως και τα δύο φύλα επιδίδονται στο «σπορ» αυτό αλλά με διαφορετικό τρόπο και για διαφορετικούς λόγους.

Το ό,τι οι γυναίκες κουτσομπολεύουν περισσότερο από τους άνδρες ίσως να οφείλεται στο γεγονός πως ενδιαφέρονται και μιλούν περισσότερο για τις προσωπικές σχέσεις και αυτό να προσδίδει στις συζητήσεις τους έναν εντονότερο χαρακτήρα κουτσομπολιού. Ίσως να οφείλεται ακόμα και στο γεγονός πως, όντας παραδοσιακά πιο καταπιεσμένες, το κουτσομπολιό αποτελούσε για αυτές μία διέξοδο, ασφαλιστική δικλείδα αναπλήρωσης και βαλβίδα εκτόνωσης έντονων συναισθημάτων.

Είναι ακριβώς το ίδιο όπως και στην περίπτωση κάποιων ανδρών που τυχαίνει να έχουν στο χώρο εργασίας τους έναν αυταρχικό και δύστροπο διευθυντή ή αφεντικό. Το όποιο, ακόμα και αρνητικό, κουτσομπολιό θα λειτουργούσε, στην περίπτωση αυτή, ως βαλβίδα εκτόνωσης για το συγκεκριμένο ανδρικό προσωπικό και ως ενίσχυση της ταυτότητάς τους ως ομάδα.

Έρευνες δείχνουν πως οι γυναίκες κουτσομπολεύουν κυρίως φίλους και γνωστούς, δηλαδή, άτομα που γνωρίζουν και που είναι, σχεδόν αποκλειστικά, γυναίκες. Αντίθετα, οι άνδρες κουτσομπολεύουν -κατά κύριο λόγο- άλλους άνδρες, για παράδειγμα, διάφορα αθλητικά ινδάλματα, δηλαδή, άτομα που δεν γνωρίζουν προσωπικά, για την εργασία τους, για αυτοκίνητα, για σπορ, για τα οικονομικά, για τεχνικά θέματα, αλλά, επίσης, ως ένα βαθμό, και για γυναίκες.

Αυτόν το συσχετισμό τον γνωρίζουν πολύ καλά οι συντάκτες όλων των κουτσομπολίστικων φυλλάδων και για το λόγο αυτό οι τίτλοι που επιλέγουν για τα εξώφυλλά τους αφορούν κυρίως γυναίκες ή συντρόφους επώνυμων ανδρών παρά μεμονωμένους άνδρες.

Τα πράγματα, όμως, φαίνεται πως αρχίζουν σιγά-σιγά να αλλάζουν. Οι νεότεροι άνδρες αρχίζουν πλέον να μιλούν λίγο περισσότερο για σχέσεις και συναισθήματα, ενώ οι νεότερες γυναίκες για την επαγγελματική ζωή και την καριέρα τους, αν και όχι στον ίδιο βαθμό όπως οι άνδρες.

Επίλογος
Το κουτσομπολιό αποτελεί, κατά βάση, μια βαθύτατη ανθρώπινη ανάγκη, με όποιον τρόπο και αν γίνεται. Αποτελεί ένδειξη της διερευνητικής μας ανθρώπινης περιέργειας και του ενδιαφέροντός μας για τη ζωή και τους άλλους. Με άλλα λόγια, εμπεριέχει μια σημαντική κινητήριο δύναμη. Δεν κουτσομπολεύουμε μόνο για να εκθέσουμε ή να μειώσουμε άλλους.

Θα μπορούσαμε να το παρομοιάσουμε ως την ενήλικη εκδοχή της αφήγησης παραμυθιών από τη γιαγιά ή κάποιον άλλον ενήλικα, με τα μικρά τριγύρω να ακούν με ενδιαφέρον, να ρωτούν, να αμφισβητούν και να σχολιάζουν, μαθαίνοντας με τον τρόπο αυτό για τους ανθρώπους και για την ίδια τη ζωή. Είναι σαν οι ενήλικες που κουτσομπολεύουν να βλέπουν από κοινού μία ταινία ή να διαβάζουν ένα μυθιστόρημα που τους γοητεύει και τους μαθαίνει μυστικά της ζωής..

Με άλλα λόγια, μία εξίσου σημαντική διάσταση του κουτσομπολιού είναι η διασκεδαστική ατμόσφαιρα που μπορεί σε αρκετές περιπτώσεις να δημιουργεί.

Τέλος, το κουτσομπολιό σχετίζεται με διάφορους τρόπους και με τη δύναμη ή την εξουσία. Κουτσομπολεύουμε, συχνά, αυτούς που διαθέτουν δύναμη και εξουσία. Το να γίνεται κάποιος αντικείμενο ή αποδέκτης κουτσομπολιών σημαίνει πως βιώνεται από τους άλλους ως σημαντικός, δηλαδή υπάρχει.

Αυτό εννοούσε ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Καραμανλής όταν έλεγε πως ένας πολιτικός θα πρέπει να αρχίσει να ανησυχεί αν πάψουν τα έντυπα να τον σατιρίζουν, να τον επικρίνουν και, γενικώς, να ασχολούνται μαζί του…

Dr. Σάββας Ν. Σαλπιστής, M.Sc., Ph.D., Κλινικός Ψυχολόγος, Διπλωματούχος Ψυχοθεραπευτής

Πηγή: i-psyxologos.gr

Διαβάστε επίσης

Close