Μια φορά κι ένα καιρό, πως τα παραμύθια διαμορφώνουν τη ζωή μας

Μια φορά κι ένα καιρό, πως τα παραμύθια διαμορφώνουν τη ζωή μας

Το παραμύθι ξεκινά και μια φανταστική ιστορία αρχίζει! Πως μπορεί ωστόσο να επηρεάσει τη ζωή μας;

Όταν οι κάτοικοι του Χάμελιν αρνήθηκαν να πληρώσουν το ποσό που είχαν υποσχεθεί στον αυλητή, ο τελευταίος οδήγησε τα παιδιά του χωριού μακρυά μαγεύοντάς τα με τη μουσική του.

Πρόκειται για ένα κομβικό σημείο αυτής της γνώριμης ιστορίας καθώς μας παρέχει τη δυνατότητα βαθύτερης γνώσης. Πρόκειται ταυτοχρόνως για ένα σχόλιο ως προς τις κοινωνικές αξίες, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα οικογενειακής τραγωδίας, αλλά και μία περιγραφή προσωπικής ψυχολογίας.

Τα λαϊκά παραμύθια αποτελούν μια μορφή λογοτεχνίας που παρέχει συμπυκνωμένη γνώση, όπου με κάθε ανάγνωση αποκτά κανείς πρόσβαση σε όλο και περισσότερη πληροφορία. Αναστοχαζόμενοι τις ιστορίες που ακούσαμε κατά την παιδική μας ηλικία, μπορούμε να μάθουμε πολλά.

Το πιο πιθανό είναι ότι μαγικοί χαρακτήρες όπως ο Αυλητής του Χάμελιν, ο βάτραχος που μιλά και η νεράιδα-νονά θα παραμείνουν στη μνήμη μας για μια ολόκληρη ζωή. Οι περιπέτειες που περιγράφονται στις ιστορίες αυτές συχνά αντανακλούν τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε στις δικές μας διαδρομές στη ζωή.

Ακούγοντας κανείς παραμύθια ανακαλύπτει πλούσια, βαθιά γνώση κάτω από την επιφάνεια. Αποτελούν ξεκάθαρα κάτι παραπάνω από μια απλή μορφή ψυχαγωγίας για παιδιά.

Πολλές από αυτές τις παλιές ιστορίες, τις άκουσα για πρώτη φορά στους ίδιους τους τόπους προέλευσής τους. Κατά τη διάρκεια της παιδικής μου ηλικίας, η οικογένειά μου ταξίδευε στο εξωτερικό για αρκετούς μήνες το χρόνο. Ήμασταν έξι παιδιά. Χρειαζόταν αρκετή φαντασία για να μπορεί να προσέχει κανείς έξι παιδιά.

Οι γονείς μου είχαν μια πρωτότυπη ιδέα που άλλαξε τη ζωή μας – μας έβαλαν να μελετάμε τα τοπικά παραμύθια όπου βρισκόμασταν. Στη Δανία επισκεφτήκαμε το σπίτι του Hans Christian Andersen και συζητήσαμε τις ιστορίες του, ιστορίες όπως η Μικρή Γοργόνα.

Στη Γερμανία επισκεφτήκαμε το χωριό του Χάμελιν, το οποίο αναφέρεται και στο παραμύθι για τον Αυλητή. Σε κάθε περιοχή εξερευνούσαμε με μεθοδικό τρόπο τις ανάλογες ιστορίες, καθώς και κάθε σχετιζόμενη τοποθεσία.

Στη Βαγδάτη είχαμε τις Χίλιες και Μία Νύχτες. Όταν επισκεφτήκαμε την Ελλάδα και τη Αίγυπτο εμβαθύναμε στη μυθολογία. Στους ναούς της Ινδίας και της Ιαπωνίας αναδύθηκαν τα παραμύθια της Ασίας.

Το να μπορώ να δω πως η κάθε περιπέτεια αντανακλά τον εκάστοτε περιβάλλοντα χώρο και πως οι ιστορίες εξακολουθούν στους τόπους αυτούς να είναι ζωντανές, αποτέλεσε μια έντονη εμπειρία για μένα. Σχημάτισε την εικόνα μου για τον κόσμο.

Κάθε άνθρωπος φαντάζεται τα παραμύθια με εντελώς διαφορετικό τρόπο. Είχα ακούσει τις ιστορίες αυτές πρωτύτερα και είχα στο νου μου συγκεκριμένες εικόνες των τόπων που αφορούσαν.

Όταν για παράδειγμα είδα το σημείο εκείνο στη Γερμανία όπου υποτίθεται ότι ο Αυλητής οδήγησε τα παιδιά μακρυά, συνειδητοποίησα ότι δεν έμοιαζε και τόσο πολύ με τον τόπο που είχα πλάσει στη φαντασία μου. Κατά κάποιο τρόπο, η επίγνωση της διαφοράς αυτής με βοήθησε να συνειδητοποιήσω τον τρόπο που λειτουργεί η τελευταία. Επρόκειτο για μια στιγμιαία κατανόηση της δύναμης της φαντασίας.

Αργότερα έμαθα με ποιό τρόπο οι ιστορίες αυτές αναπαριστούν μικρογραφίες καταστάσεων της ζωής. Η ιστορία του Αυλητή του Χάμελιν μας υπενθυμίζει πως κάθε γονιός έχει να μάθει πως ν’ αφήνει τα παιδιά του να φεύγουν και πως κάθε παιδί μεγαλώνοντας έχει να αντιμετωπίσει τα συναισθήματά του φεύγοντας από το γονικό σπίτι.

Αν αντιμετωπίσουμε το παραμύθι ως μία αντανάκλαση ενός εσωτερικού τοπίου, θα δούμε ότι όλοι οι χαρακτήρες του εκπροσωπούν διαφορετικές πλευρές της προσωπικότητάς μας. Οι επικεφαλείς του χωριού ενδέχεται να συμβολίζουν την πρακτική, φειδωλή πλευρά μας, που δεν αντιλαμβάνεται τις μαγικές ικανότητες ή τις καλλιτεχνικές μας δεξιότητες.

Αν προσπαθήσουμε να ξεγελάσουμε τη φαντασία που συνοδεύει συγκεκριμένες στιγμές στο χρόνο, αλλά και τόπους, ενδέχεται τα πράγματα να πάρουν μια στροφή προς το χειρότερο. Η δημιουργικότητα και το παιχνίδι σχετίζονται με την ενέργεια της παιδικότητας και δίχως την παρουσία τους στη ζωή μας ενδέχεται να πάθουμε κατάθλιψη. Τα παραμύθια αυτά αποτελούν σε ψυχολογικό επίπεδο ένα είδος καθρέφτη.

Όσο μεγαλώνουμε τα πράγματα γίνονται όλο και πιο σύνθετα. Οι αφηγητές φόρτωναν επίτηδες τις περιπέτειες αυτές με όλα αυτά τα συμβολικά στοιχεία, προκειμένου να αποκαλύψουν νοήματα αντίστοιχα της βαθύτερης επίγνωσης των εαυτών μας.

Η επίδραση των ιστοριών που μας έχουν αφηγηθεί πριν κοιμηθούμε στις ταυτότητές μας είναι τεράστια. Οι περισσότεροι άνθρωποι, όταν ακούν παραμύθια στην παιδική τους ηλικία, τείνουν να ταυτίζονται με συγκεκριμένους χαρακτήρες.

Ως ένα βαθμό, πολλοί από μας αναπαράγουμε τις ιστορίες αυτές, δίχως την ανάλογη επίγνωση του ρόλου που παίζουν τα παλιά αυτά παραμύθια στη διαμόρφωση της ζωής μας. Είναι ανεκτίμητο το να γνωρίζει και να μπορεί κανείς να εξερευνήσει ποιά από τα παραμύθια που έχει ακούσει στη ζωή του εξακολουθούν να τον επηρεάζουν.

Μόλις καταστήσουμε εμφανές το γενικότερο περίγραμμα ή την πλοκή ενός παραμυθιού, έχουμε μπροστά μας μια πρόκληση: μπορούμε να ξαναγράψουμε την ιστορία μας. Ίσως να μην είμαστε σε θέση να δημιουργήσουμε τον ίδιο τον ποταμό της ζωής, αλλά σίγουρα μπορούμε να βοηθήσουμε τα μικρά πλοιάρια που αποτελούν τον εαυτό μας να βρουν το δρόμο τους.

Οι μυθικές ιστορίες αποτελούν ένα είδος συλλογικού ονείρου που ονειρευόμαστε όλοι μαζί. Αν θέλουμε να κατανοήσουμε τα όνειρά μας, κατά μία έννοια έχουμε να στραφούμε στις ιστορίες αυτές και να τις μελετήσουμε. Κι αν θέλουμε να καταλάβουμε καλύτερα τις ιστορίες αυτές, δεν έχουμε παρά να στραφούμε στη μελέτη των ονείρων μας. Η αλληλεπίδραση ανάμεσα σε αυτές τις δύο μορφές φαντασίας είναι μεγάλη.

Σε μια ιστορία, το ζώο που μιλά εκπροσωπεί συχνά τη φωνή της φύσης. Ανάμεσα σε πολλά άλλα, μας υπενθυμίζεται και η δική μας ζωώδης φύση. Ζούμε τη ζωή μας ενδεδυμένοι την ίδια σάρκα με τα ζώα.

Πρόκειται για κάτι που μερικές φορές τείνουμε να ξεχνάμε, καθώς ανήκουμε σε έναν πολιτισμό που δίνει υπέρμετρη έμφαση στη νόηση και τη βιομηχανοποίηση. Πρώτα απ’ όλα όμως είμαστε όντα που μοιράζονται κάτι κοινό με τα ζώα. Δεν είμαστε επισκέπτες στη φύση αυτή, ούτε απλώς ένα είδος επιστάτη. Είμαστε η ίδια η φύση. Ο ρόλος των ζώων-οδηγών είναι ιδιαίτερα κρίσιμος στις μυθικές ιστορίες.

Σε ψυχολογικό επίπεδο, ο ρόλος αυτός ενδέχεται να εκπροσωπεί τη σοφία του σώματος. Οι μοχθηροί ή κακόβουλοι χαρακτήρες ενδέχεται να εκπροσωπούν πλευρές του εαυτού μας που έχουμε παραμελήσει ή αγνοήσει. Ο Carl Jung τόνιζε πως οι ενέργειες της σκιάς στα όνειρα και τις ιστορίες εμφανίζονται συχνά ως μάγισσες ή λύκοι.

Ο Jung επέμενε πως μέσα από το σκοτάδι μπορεί πάντοτε ν’ αναδυθεί κάτι καλό. Πως κάτι πολύτιμο μας περιμένει εκεί που βρίσκονται οι σκιές. Είναι αδύνατο να ορίσουμε το ποιοί είμαστε, αν επιλέξουμε να αγνοήσουμε την παράμετρο αυτή. Σε τελική ανάλυση, στόχος μας είναι η ενσωμάτωση.

Το να μπορέσει κανείς να εντάξει παρόμοια στοιχεία στην ταυτότητά του με εποικοδομητικό τρόπο αποτελεί μία πρόκληση. Τα πιο σκοτεινά στοιχεία που εμπεριέχουν ορισμένα παραμύθια, συχνά αποκαλύπτουν την ύπαρξη της σκιάς υπό τη μορφή κάποιας πράξης, εικόνας ή τοποθεσίας.

Το σκοτεινό, μεγάλο δάσος αποτελεί συνηθισμένη αναπαράσταση όλων εκείνων των στοιχείων εντός του, τα οποία συνήθως φοβόμαστε. Στο δάσος ζουν θηρία. Το δάσος ενδέχεται να καθρεφτίζει πλευρές του εαυτού μας που δεν είναι απόλυτα εξημερωμένες, που μερικές φορές φαντάζουν επικίνδυνες και χαοτικές.

Τα στοιχεία αυτά αναδύονται κάποιες φορές στους εφιάλτες μας. Αποτελούν σημαντικές πλευρές του εαυτού μας. Κατά μία έννοια, αποτελούν τις πιο δημιουργικές διαστάσεις του εσωτερικού μας κόσμου. Είναι απαραίτητο να εισέλθουμε στο σκοτεινό δάσος. Κι ας είναι μυστηριώδες και δύσκολο.

Παρόλα αυτά, κάθε νέα ενέργεια και ιδέα έχει την πηγή της στον τόπο αυτό. Πολύ συχνά στη ζωή χρειαζόμαστε εκείνες ακριβώς τις εμπειρίες που εμφανίζονται ως αναποδιές ή σκιές. Πρόκειται για τις δύσκολες στιγμές της ζωής μας. Πρώτη μας αντίδραση είναι να προσπαθήσουμε να τις αποφύγουμε.

Τελικά, εκ των υστέρων, συνειδητοποιούμε ότι επρόκειτο για στιγμές τεράστιας αξίας. Τέτοια βιώματα μας εξαναγκάζουν να διεκδικήσουμε πλευρές του εαυτού μας, την ανάπτυξη των οποίων είχαμε αμελήσει. Κι έτσι «μεγαλώνουμε» περισσότερο απ’ όσο είχαμε ποτέ φανταστεί εφικτό.

Υπάρχει ένα παραμύθι για τον αγρότη που οργώνει το χωράφι του. Ξαφνικά το αλέτρι του μαγκώνει σε κάτι. Σκάβει να δει σε τι σκάλωσε και ανακαλύπτει πως έχει πιαστεί σε ένα μεγάλο κρίκο. Σκάβει περισσότερο, ξεκολλά το αλέτρι του, αλλά τώρα βλέπει ότι ο κρίκος βρίσκεται στην κορφή μίας μεγάλης επίπεδης πέτρας.

Σκάβει κι άλλο και τελικά ανασηκώνει με τον κρίκο την πέτρα. Κι όπως ανοίγουν αποκαλύπτουν την είσοδο σε μια βαθιά υπόγεια σπηλιά, γεμάτη θησαυρούς. Η παραβολή αυτή υποννοεί ότι κάθε φορά που κάτι διακόπτει αυτό που έχουμε κατά νου να επιτύχουμε, καλό θα ήταν να μην είμαστε και τόσο σίγουροι για την αρνητικότητα της ενόχλησης.

Αν στρέψουμε την προσοχή μας στα εμπόδια εκείνα που δεν μας επιτρέψουν να προοδεύσουμε, ενδέχεται να οδηγηθούμε σε κρυφούς τόπους και μυστικά πλούτη εντός των ψυχών μας. Μόλις ανακαλύψουμε τον κρυμμένο θησαυρό, καθήκον μας είναι η ενσωμάτωσή του στην καθημερινή ζωή μας.

Το να αναζητά κανείς νόημα στις περιπέτειες της καθημερινότητάς του δεν είναι τόσο δύσκολο, αλλά χρειάζεται λίγη προσπάθεια. Βασικό σημείο έναρξης αποτελεί η κατανόηση του συμβολισμού ενός γεγονότος. Υπάρχουν ορισμένα σύμβολα που είναι ιδιαίτερα σημαντικά, καθώς μεταφέρουν πληροφορίες.

Το κλειδί εδώ είναι να γνωρίζει κανείς πως να αποκωδικοποιήσει το εκάστοτε μήνυμα. Ο αγρότης [της ιστορίας μας] με το αλέτρι που σκαλώνει, συμβολίζει τα εμπόδια που παρουσιάζονται στο δρόμο μας, διακόπτοντας το ταξίδι μας για κάποιο καλό λόγο, που ίσως αρχικά δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε.

Το παραμύθι προσφέρει ένα βίωμα σε οπτικό επίπεδο. Έχει σημασία να μπορεί να ρίξει κανείς μια προσεχτικότερη ματιά σε κάθε συμβολισμό που εμφανίζεται στις κλασσικές ιστορίες. Αν αναστοχαστούμε επί της ροής των εικόνων και του νοήματός τους για εμάς, η ανταμοιβή μας θα είναι μεγάλη.

Καθένα από τα αρχαία παραμύθια έχει τη δική του ζωή, τη δική μου μοναδική, αλλόκοτη ποιότητα. Μέρος του πλούτου τους οφείλεται στο ότι η ίδια ιστορία έχει διαφορετικά μαθήματα να διδάξει σε κάθε έναν από τους ακροατές της. Οι ιστορίες είναι σαν το Άγιο Δισκοπότηρο, το οποίο, περνώντας από το ένα πρόσωπο στο άλλο, επιτρέπει στον καθένα να πιεί αυτό που επιθυμεί.

Επίσης, κάθε φορά που επιστρέφουμε στην ίδια ιστορία μετά από καιρό, έχουμε να διδαχθούμε κάτι νέο. Μία ιστορία μπορεί την ίδια στιγμή να επιδράσει πολλαπλώς μέσα μας. Εκείνες οι όψεις της προσωπικότητάς μας που διακρίνονται για την πρακτική φύση τους, εκτιμούν τη συνετή καθοδήγηση που μπορούν να προσφέρουν τα παραμύθια ως προς τη λήψη αποφάσεων.

Οι παιχνιδιάρικες παιδικές ενέργειες μέσα μας διασκεδάζουν ιδιαίτερα με τις ιστορίες. Η ήσυχη, πνευματική μας πλευρά νιώθει ευγνωμοσύνη που της δίνεται χρόνος για στοχασμό. Ο ποιητής William Stafford χρησιμοποιούσε μια αγαπημένη του μεταφορά. Έλεγε ότι δημιουργική εργασία σημαίνει «ν’ ακολουθείς ένα χρυσό νήμα».

Κάτι πέφτει στην αντίληψή σου, μια αίσθηση, μια εικόνα, μια ιδέα, οι στιγμές ενός γεγονότος. Το να δώσεις προσοχή σε αυτήν την έμμεση προτροπή ακολουθώντας την, αποτελεί μια πρόκληση. Χρειάζεται να ξετυλίξουμε το χρυσό νήμα με προσοχή, αλλιώς θα σπάσει.

Το να επιτρέψουμε στους εαυτούς μας να προσλάβουν το ιδιαίτερο νόημα των οικείων ιστοριών προϋποθέτει μια ορισμένη ευαισθησία του πνεύματος. Κάθε νόημα είναι στην αρχή εύθραυστο. Για ένα διάστημα χρειάζεται να το κρατήσουμε απαλά στα χέρια μας, μέχρις ότου λάβουμε το κρυφό του μήνυμα. Η επίδραση όσων μας διδάσκει ενδέχεται να διαρκέσει μια ολόκληρη ζωή.

Πηγή: mythoplasieskiafigiseis.wordpress.com

Thessaloniki Arts and Culture

Διαβάστε επίσης

Close