Η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων καθιερώθηκε για πρώτη φορά με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στις 4 Δεκεμβρίου του 2000 και πρωτογιορτάσθηκε στις 20 Ιουνίου 2001, με αφορμή τα 50 χρόνια από την υπογραφή της «Συνθήκης για το καθεστώς των προσφύγων».

Οι τέχνες υπάρχουν για να εκφραζόμαστε και να εκφράζουμε. Οι ποιητές με τους στίχους τους, έχουν μιλήσει για συναισθήματα, για πολιτική, για την κοινωνία, κ.α. Εδώ, λόγω της ημέρας, θα δούμε μερικά ποιήματα με κεντρικό άξονα την προσφυγιά και τη μοναξιά, τον ξεριζωμό, τον πόνο που προκαλεί.

Πατρίδα, Ουαρσάν Σαίρ

Κανένας δεν αφήνει την πατρίδα του,
εκτός αν πατρίδα είναι το στόμα ενός καρχαρία
τρέχεις προς τα σύνορα μόνο όταν βλέπεις
ολόκληρη την πόλη να τρέχει κι εκείνη
οι γείτονές σου τρέχουν πιο γρήγορα από σένα
με την ανάσα ματωμένη στο λαιμό τους
το αγόρι που ήταν συμμαθητής σου
που σε φιλούσε μεθυστικά πίσω από το παλιό εργοστάσιο τσίγκου
κρατά ένα όπλο μεγαλύτερο από το σώμα του
αφήνεις την πατρίδα
μόνο όταν η πατρίδα δε σε αφήνει να μείνεις.
κανένας δεν αφήνει την πατρίδα εκτός αν η πατρίδα σε κυνηγά
φωτιά κάτω απ΄ τα πόδια σου
ζεστό αίμα στην κοιλιά σου
δεν είναι κάτι που φαντάστηκες ποτέ ότι θα έκανες
μέχρι που η λεπίδα χαράζει απειλές στο λαιμό σου
και ακόμα και τότε ψέλνεις τον εθνικό ύμνο
ανάμεσα στα δόντια σου
και σκίζεις το διαβατήριό σου σε τουαλέτες αεροδρομίων
κλαίγοντας καθώς κάθε μπουκιά χαρτιού
δηλώνει ξεκάθαρα ότι δεν πρόκειται να γυρίσεις

Πρόσφυγες, Ντίνος Σιώτης

Πολλοί απ’ αυτούς που σταμάτησαν
δεν ήξεραν πού έβγαζε ο δρόμος,
άλλοι ψάχναν για το λιμάνι,
άλλοι ρωτούσαν για το σταθμό,
ένας σκυφτός κούρδιζε το ρολόι
του σταματημένο εδώ και μέρες,
άραγε τι τον ένοιαζε η ώρα;
ήταν πρωί, ο ήλιος σηκωνόταν
κι όλα μυρίζαν άλλη μια σκάρτη μέρα.

Προσφυγιά, Άνθος Λυκαυγής

Διπλώνουν τ’ όνειρο πικρό στην πέτρα το σκεπάζουν
σηκώνουν και στενάζουν στα μπράτσα τον καιρό
στεγνά τα μάτια κι ο λυγμός ζωγραφιστό στο στόμα
στο σκλαβωμένο χώμα φωτιά και χαλασμός
Σταυρώνουν του ξεριζωμού τα πληγωμένα χέρια
στο στήθος τους μαχαίρια κι η μοίρα του χαμού
Σκυφτή κι η ανάσα μια κραυγή τα φυλλοκάρδια σπάζει
η νύχτα τους μαράζι τα φυλλοκάρδια σπάζει
κι η μέρα τους πληγή

Πρόσφυγες στην άμμο, Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου

Νύχτωνε στην Ελ Μίνα και πυκνή σιωπή ανέβαινε απ’ τη μεριά της θάλασσας κι αντάμωνε το κάστρο·

ολημερίς ξαπλώνονταν αμίλητο και σκυθρωπό σα μουδιασμένο ζώο

Τότε ξεχώρισα ήχο πνιχτό καθώς το φύλλο που τσαλακώνεται μέσα σε χέρια ανάρμοστα γρατσούνισμα σε σώμα ακάθαρτο, αρρωστημένο

Κι είδα έναν Άραβα μικρό, σημαδεμένο

έφεγγαν χέρια, πρόσωπο, μάτια

κι ήταν όλος χιλιάδες που άφηναν τη γη τους κι επιστρέφανε μέσα στην άμμο, σε σκηνές, στο άσπρο φως.

Κι όταν μιλούσε δάκρυζε η φωνή του

και όλο ικέτευε για κάποια θέση στη ζωή

ή έστω αντίσταση στο θάνατο που ερχότανε αργά και τον ρουφούσε

Μα εγώ έπλενα τα χέρια μου.

Άγρια μοναξιά τα χρόνια που έφευγαν με είχανε ποτίσει

Αποδημητικό, Χαρά Ναούμ

Μεσάνυχτα

Κλωσάω ραγισμένα ποιήματα

Όταν χειμωνιάζει φοβάμαι μην ξεπεταχτούν πρόωρα από τ’ αυγό τους και ξενιτευτούν στο κρύο Τα χέρια μου δυο υπερμεγέθεις κλεψύδρες ασφυκτιούν στην αποθήκη

Κρύβομαι εδώ και μήνες

Δεν έχω όνομα ταυτότητα τρίχωμα ευκαιρίες απογόνους-θηλαστικά

Με κυνήγησαν πολύ

Έτρεξα όσο κρατούν δυο φτέρνες πεινασμένης λέαινας

Και τώρα προσπαθώ να πεθάνω ήσυχη ανάμεσα σε σκόρπιες αράδες ένα πιάτο τερμίτες και μερικά δάχτυλα πιάνου να με στέλνουν στο Σατ-ελ-Αράμπ

Να γίνομαι εγώ το Σατ-ελ-Αράμπ

Οι ώμοι μου πλωτές διώρυγες πέρασμα ακρωτηριασμένων

Ο δρόμος κάτω από το λιμάνι, Αλέξιος Μάινας

Κι αν υπήρχαν πουλιά (τότε) φωνές χαμένων πουλιών.

Γιατί η κούραση θα φέρει πάλι την άγνοια.

Οι μέρες περπατήσαν, αργά συρθήκαν κακοτράχαλα κ

άτω απ’ τη ζέστη μέσα στον άλλο ήλιο

αυτόν της δίψας μας αφήσαν να κυλήσει σαν χαλίκι

ο φόβος τους στα δρομάκια

ο φόβος που πιστέψαμε πως είναι η φαντασία του παιδεμένου

το κίνητρο του φυγά, η επιτυχία της φάμπρικας

και κατέβηκαν τις ανηφόρες των λόφων προς τα σπίτια

όπου ζούσαν όλοι ίσοι και σκλάβοι

παράγκες στα σκάμματα των οδών με σκυλιά να ψοφάνε

τσίγκινα στα κατώφλια και πεταμένα ορθογώνια χαλιά για κήπους με λουλούδια πλεγμένα ανάμεσα σε σταυρούς κι αγκυλωτά μοτίβα με λάσπες και τρύπες

αφού παίζουν συχνά τα παιδιά

πέτρες ριγμένες με λαστιχένιες σφεντόνες από σπασμένα υπαίθρια καμίνια όπου βράζουν καζάνια με σούπες και μπουγάδες από σκέτο νερό

και στο τέλος του πλέγματος

εκεί που τελειώνει βαλαντωμένο το εδώ

κι αρχινούν τα φουγάρα των πλοίων

εκβάλλει και σκιάζει το μόλο στοργικά ο καπνός

χωρίς φλόγα

δημιουργώντας την απτή αίσθηση πως δεν αρκεί η φτώχεια του σκελετού των τειχών μιας αποθήκης σπασμένης

στεγάζοντας υπέρογκη την αχρηστία

το άδειο για να νιώσει κανείς μετανάστης

ούτε η προφορά σε τόσες γλώσσες ονομάτων στα ναυάγια

ψάχνοντας για σημάδια της μάχης στις πανοπλίες των μακρόστενων τάνκερ.

Μετανάστες, Μπέρτολτ Μπρεχτ

Λαθεμένο μού φαινόταν πάντα τ’ όνομα που μας δίναν:
«Μετανάστες».
Θα πει, κείνοι που αφήσαν την πατρίδα τους. Εμείς, ωστόσο,
δε φύγαμε γιατί το θέλαμε,
λεύτερα να διαλέξουμε μιαν άλλη γη. Ούτε
και σε μιαν άλλη χώρα μπήκαμε
να μείνουμε για πάντα εκεί, αν γινόταν.
Εμείς φύγαμε στα κρυφά. Μας κυνηγήσαν, μας προγράψανε.
Κι η χώρα που μας δέχτηκε, σπίτι δε θα ‘ναι, μα εξορία.
Έτσι, απομένουμε δω πέρα, ασύχαστοι, όσο μπορούμε πιο κοντά
στα σύνορα,
προσμένοντας του γυρισμού τη μέρα, καραδοκώντας το παραμικρό
σημάδι αλλαγής στην άλλην όχθη, πνίγοντας μ’ ερωτήσεις
κάθε νεοφερμένο, χωρίς τίποτα να ξεχνάμε, τίποτα
ν’ απαρνιόμαστε,
χωρίς να συχωράμε τίποτ’ απ’ όσα έγιναν, τίποτα δε συχωράμε.
Α, δε μας ξεγελάει τούτη η τριγύρω σιωπή! Ακούμε ίσαμ’ εδώ
τα ουρλιαχτά που αντιλαλούν απ’ τα στρατόπεδά τους. Εμείς
οι ίδιοι
μοιάζουμε των εγκλημάτων τους απόηχος, που κατάφερε
τα σύνορα να δρασκελίσει. Ο καθένας μας,
περπατώντας μες στο πλήθος με παπούτσια ξεσκισμένα,
μαρτυράει την ντροπή που τη χώρα μας μολεύει.
Όμως κανένας μας
δε θα μείνει εδώ. Η τελευταία λέξη
δεν ειπώθηκε ακόμα.

Επιμέλεια : Δάφνη Τσάρτσαρου

Ακολούθησέ μας στο Instagram: https://www.instagram.com/thessalonikiartsandculture.gr/