«Η Ελλάδα είναι το σύμβολο της Ευρώπης, η γέννηση της. Όποιος ευρωπαίος τη σβήνει από τον χάρτη, σβήνει αυτόματα και τον εαυτό του».
Επιμένει ο Νάνος Βαλαωρίτης, ο δισέγγονος του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, ο «Διαμαντένιος Γαληνευτής», ο έλληνας ποιητής που ταξίδεψε και δίδαξε ποίηση και την ελληνική ποίηση σ’ όλο τον κόσμο, έγραψε και βραβεύτηκε, συναναστράφηκε με τα πιο φωτεινά πνεύματα της εποχής [Έλιοτ, Ντύλαν Τόμας, Όντεν], φίλος του Ελύτη και του Εμπειρίκου, ζώντας αυτό –που- τώρα- αποκαλούμε μεγάλη-κρίση- της- εποχής.
Δηλώνοντας, ταυτοχρόνως, «απαίσια αισιόδοξος. Άμα βλέπεις το άδικο και αγριεύεις είσαι αισιόδοξος δεν σκύβεις κεφάλι . Θυμηθείτε το παράδειγμα του Μακρυγιάννη… Τα παιδιά του ανέτρεψαν αυτούς που τον παίδεψαν τον κατεδίωξαν, τον βασάνισαν…»
Η Ποίηση, εξάλλου, όπως έχει γράψει ο Άρθουρ Ρεμπώ «πρέπει να είναι Οραματική». Κι ο Μπρετόν, «Αναταραχτική».
Ο Νάνος Βαλαωρίτης, λοιπόν, για το παρελθόν και το παρόν, την κρίση, την ποίηση, εμάς και τους άλλους, το σκοτεινό φαινόμενο της Χρυσής Αυγής. Για τα καινούργια βιβλία του, τα δοκίμια «Ή του ύψους ή του βάθους» και για το ποιητικό «Πικρό καρναβάλι».
-«Ή του ύψους ή του βάθους» σήμερα, κύριε Βαλαωρίτη;
«Είναι γνωστό ότι οι Έλληνες ως λαός συνήθως αναδεικνύονται καλύτερα στις έκτακτες περιστάσεις, όπως και στην αρχαιότητα: Περσικοί Πόλεμοι, εναντίον των Καρχηδονίων στη Σικελία, του ύψους, του βάθους ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, η κατάκτηση του Μεγαλέξανδρου, του ύψους, του βάθους, οι επίγονοι ανάμεσά τους. Εικοσιένα του ύψους, οι εμφύλιοι του βάθους».
-Κύριε Βαλαωρίτη, είχατε την ευλογία ή την τύχη να ζήσετε την Ελλάδα και τους έλληνες και από μακριά και από κοντά, η εποχή μας είναι «του ύψους» ή «του βάθους», κύριε Βαλαωρίτη;
Ρώτησαν κάποτε τον Ναζρεντίν Χότζα, γιατί απαντάει στις ερωτήσεις πάντοτε με άλλη ερώτηση. «Αυτό κάνω:» απάντησε.
ΤΟΥ βάθους και μάλιστα αρκετά μέτρα κάτω από τους άλλους εταίρους του Νότου στα Τάρταρα. Για να ξαναδιατυπώσω το ερώτημα. Πέσαμε από μόνοι μας στα βάθη με τον υπερβολικό δανεισμό και σπατάλη επί Ανδρέα Παπανδρέου: Θα είμαστε στην ίδια κατάσταση αν δεν είχαμε μπει στο Ευρώ: Αυτοί που μας ενθάρρυναν γιατί το έκαναν κι εμείς γιατί φτάσαμε στο σημείο να κατεβάσουμε το έλλειμμα μας από 10% σε 6% με κάποιο κρυφό δάνειο: Και γιατί αυτή η πρεμούρα:
Επειδή είχαμε φτάσει σε μεγάλα ύψη με το χρέος μας: Έκανε σωστά ο Σημίτης ή λάθος: Αν τον καθίζαμε στο σκαμνί πώς θα το δικαιολογούσε: Έχω καταλήξει να συγκρίνω τον Σημίτη εν μέρει με τον Αλκιβιάδη τον πιο δαιμόνιο Αθηναίο πολιτικό και στρατηγό.
Άνισα μεγέθη αλλά παρόμοιες περιστάσεις. Ο Αλκιβιάδης εκεί που θα νικούσε στις Συρακούσες τον περίμενε η Σαλαμινία τριήρης με τους εντεταλμένους κήρυκες να τον συλλάβουν για την κατηγορία της ασέβειας στους θεούς σχετικά με τoυς Eρμοκοπίδες. Κατέφυγε στη Σπάρτη. Το 1920 κατεψήφισαν οι Ελληνες τον Βενιζέλο με τα γνωστά αποτελέσματα, και τον Σημίτη το 2003… μόλις πήγαινε, λένε, να φτιάξει τα οικονομικά μας, και ψήφισαν υπέρ του Καραμανλή Β’, και όταν αυτός πήγε να ορθώσει ανάστημα εναντίον του ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ, χάθηκε το Κάρμα του και ήρθε ο Γ. Παπανδρέου και πέσαμε στο Μνημόνιο και το ΔΝΤ.
Του βάθους λοιπόν και τι βάθος, μόνο μετά το 1922 και την Κατοχή με τον Εμφύλιο είμασταν σε τέτοιο βάθος…
Σχεδόν όλα αυτά τα ερωτήματα είναι στην κατηγορία των διλημμάτων χωρίς ναι ή όχι ξεκάθαρο, τα Indecidables του Derrida, τα αμφίρροπα. Μιας και είχαμε χρεωθεί σε αυτό το βαθμό δεν υπήρχε άλλη λύση απ’ το Ευρώ; Χειρονομία απελπισίας; Ίσως πρέπει να ανατρέξουμε στην αρχή της νεώτερης ιστορίας μας με τα πρώτα δάνεια-παγίδες του 1821. Κι έτσι μόνοι μας πέσαμε στον λάκκο των λεόντων ή μας ρίξανε;
Φαύλος κύκλος. Όμως γιατί εμείς νάμαστε οι μόνοι που δεν πήραμε και δεν διεκδικήσαμε αποζημιώσεις πολέμου; Σκοτεινές ιστορίες. Είναι εύκολο να κατηγορήσουμε ο ένας τον άλλον για το φταίξιμο…
Αλλά μήπως το φταίξιμο είναι τελικά απ’ τους θεούς. Από τη μοίρα μας, τον χαρακτήρα μας, τις περιστάσεις που βρισκόμασταν και βρισκόμαστε ακόμα. Το Ναι και το Όχι του Καβάφη ταιριάζει εδώ θαυμάσια. Ευθύνη : Λέξη άγνωστη στο Ελληνικό λεξιλόγιο. Και τελικά για όλα φταίει ο Αλαλού. Μυστηριώδης προσωποποίηση του παραλόγου. Εκ βαθέων έκραξα ετούτα τα λίγα και αυτονόητα, το έτος 2013.
-«Πικρό καρναβάλι»* η ποίηση σήμερα;
Γιατί «Πικρό Καρναβάλι; Τελικά το ευρώ αντί να ενώσει την Ευρώπη τη χώρισε σε δύο στρατόπεδα, τους Βόρειους και τους Νότιους. Τους πλούσιους και τους φτωχούς.
Και παίζεται ένα διπλό παιχνίδι ανάμεσα τους, απάτης και εξουσίας. Τα Ουκάζια της λιτότητας επιβάλλονται με την χάρτινη γροθιά του χρήματος και τις απειλές όπως φάνηκε στην Κύπρο. Όμως στην γενικότερη Ευρώπη όσο και διηρημένη και να ‘ναι γίνονται αντιληπτά τα κόλπα της Γερμανίας για επιβολή του μοντέλου λιτότητας και εξαγωγών και υψηλών επιτοκίων ώστε να είναι σφιχτό το χρήμα τους που μόνον αυτούς ωφέλησε μέχρι τώρα μ’ ένα τεράστιο πλεόνασμα. Αλλά σαν τους τσιγγούνηδες κάθονται επάνω του, χωρίς να λογαριάζουν ότι δεν θα τα πάρουν μαζί τους και φέρονται σαν τον κακό γιο στην παραβολή που θάβει το χρυσό του νόμισμα.
Αυτά δεν είναι το αποτέλεσμα μιας κουφολαλιάς που καταλήγει στην απίστευτη ταλαιπωρία εκατομμυρίων ευρωπαίων με φτώχεια πείνα και ανεργία. Αφενός λοιπόν η ανοησία προσωποποιημένη, των κλαουν της οικονομικής ελιτ, αφετέρου η εγκληματική και εγωιστική μιζέρια πανικού και απίστευτης συσσώρευσης κέρδους που δεν ωφελεί ούτε τους ίδιους .. Ο,τι πιο πικρό ποτήρι μπορεί να υπάρξει.
Τα ποιήματα παίζουν, ειρωνεύονται και χλευάζουν αυτές τις νοοτροπίες χωρίς να είναι κηρύγματα απ’ τον αμβωνα, αλλά ένας συνεχής χορός μυθικού και αμφισβητούμενου Ζαλόγγου…. Στην άκρη του γκρεμνού. Ήταν όμως;
-Γράφετε καθημερινά, κατά πόσο η καθημερινότητα μπορεί να είναι ποιητική; Και τι ακριβώς σημαίνει «ποιητικό»;
Γράφω κατά συρροήν και όχι κάθε μέρα όταν έρχονται επίμονα οι φράσεις, οι τίτλοι, μια περίεργη ατμόσφαιρα που κινεί τις χορδές της γλώσσας… άλλοτε το λέγαν έμπνευση…
«Διακόσιες σελίδες ποιήματα. Κάθε σελίδα και το ποίημά της και κάθε ποίημα και η χρονολογία σύνθεσής του. Τα πιο πολλά του 2011 και 2012, μερικά του 2013, δύο του 2009, ένα του 2008 και ένα αχρονολόγητο. Η χρονολογική ένδειξη που τα συνοδεύει δείχνει ότι την ίδια μέρα ο ποιητής συνέθεσε και δύο και τρία ποιήματα.»
-Είναι σαν το μικρό καθημερινό θαύμα, μια άλλη θέαση ζωής, έτσι δεν είναι, κύριε Βαλαωρίτη; Απ’ τη μία οι ειδήσεις της ημέρας, κι απ’ την άλλη το ποίημα της ημέρας, ένας τρόπος αντίστασης;
Το ποιητικό είναι μια υγιής αντίδραση στην πεζότητα. Όσοι γράφουν και τα δυο γνωρίζουν ότι έχουν τις στιγμές τους. Να μην ξεχνάμε ότι η ποίηση είναι και μια τέχνη κι όχι απλώς ένα ξεχείλισμα στοχασμών και αισθημάτων του καθενός και με όποιο τρόπο.. Μαθαίνεται όπως η ζωγραφική ή το πιάνο. Επειδή όλοι χρησιμοποιούν τη γλώσσα για διάφορα ζητήματα νομίζουν ότι να γράφεις ποιήματα είναι σαν να κάνεις μια έκθεση πεπραγμένων, ή ένα επιστημονικό δοκίμιο. Έτερον εκάτερον. Η ποίηση χρειάζεται ταλέντο αλλά και μεγάλη προεργασία.
Η εποχή μας για ν’ ακουστείς επάνω από την οχλαβοή και τον θόρυβο μηχανών και κραυγών και εικόνων χρειάζεται να φτιάχνεις έναν καταπέλτη αριθμητικού όγκου, χωρίς να εγκαταλείπεις την ιδιαιτερότητα της μικρής φόρμας της γραφής που μπορεί να διαβαστεί αστραπιαία, και με την κομψότητα της να δώσει ευχαρίστηση χωρίς κούραση, σαν να βλέπεις ένα αντικείμενο.
Μια λεπτομέρεια ή μια μεγέθυνση στο υπερθέαμα της καθημερινότητας. Το σύστημα αυτό το έμαθα από πολλούς ποιητές αλλά και από τον δικό μας τον Καβάφη που το εφάρμοσε συστηματικά στην ιστορία ανοίγοντας μικρά παράθυρα.
-Είχατε πει σε παλιά μας συνέντευξη ότι η ποίηση είναι συχνά χρησμική. Πώς βλέπει ένας ποιητής αυτό-που-μας-συμβαίνει ή αυτό-που-μας-περιμένει;
Ο ΑΡΘΟΥΡ ΡΕΜΠΏ ΕΊΧΕ ΓΡΑΨΕΙ Η ΠΟΊΗΣΗ ΠΡΕΠΕΙ ΝΆΝΑΙ ΟΡΑΜΑΤΙΚΉ…Ο ΑΝΤΡΕ ΜΠΡΕΤΟΝ Η ΠΟΊΗΣΗ ΘΑΝΑΙ ΑΝΑΤΑΡΑΧΤΙΚΗ Ή ΔΕΝ ΘΑΝΑΙ… Εννοούσε με τον τρόπο που σχηματίζονται τα κρύσταλλα σε ηφαιστιακές αναταραχές. Η ποιητική γλώσσα από τη φύση της είναι γριφώδης έχει χρησμικό χαρακτήρα και ύφος… αν πάψει να είναι αμφίδρομη, δεν θα ‘ναι ποίηση. Βγαίνει όπως η λαβα απ’ το υποσυνείδητο και σχηματίζει εκπληκτικές μορφές κανονικά περιγράμματα, περίπλοκα, όπως τα ρόδα της ερήμου. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν συνδέεται με την εποχή και το περιβάλλον η συνείδηση του ποιητή ταυτόχρονα. Γι’ αυτό είναι σχεδόν αδύνατο να διατυπώσει κανείς την ενδόμυχη λειτουργία της με άλλα λόγια έξω από την ίδια. Είναι ένα φαινόμενο, «Ποίημα απεριόριστο» όπως λέει ο Σαίξπηρ στον Άμλετ, για τους παίχτες του θιάσου.
-«H Ελλάδα που την έσβησαν απ’ τον Χάρτη / Απ’ τον γήινο χάρτη είναι σβησμένη η Ελλάδα/ Κι έγινε πάλι όπως ήταν άλλοτες έναν καιρό/ Μια Ιδέα και αναλήφτηκε στον γεωμετρικό/ Της Ουρανό απ’ όπου δεν ξανακατέβηκε». Η Ιστορία; το παρελθόν; τα όσα ζήσαμε;
Η Ελλάδα είναι το σύμβολο της Ευρώπης η γέννηση της. Όποιος ευρωπαίος τη σβήνει από τον χάρτη σβήνει αυτόματα και τον εαυτό του.
-Τι έχει αλλάξει από την «Τιμωρία των μάγων» ως το «Πικρό καρναβάλι», κύριε Βαλαωρίτη; Τι παραμένει το ίδιο και τι άλλαξε;
Έχουν περάσει τα ποιήματα μου από πολλές αλλαγές τεχνοτροπίας μορφικές και επινοητικές από ποικίλες εμπειρίες.
Αν διατήρησα το ύφος μου, την ιδιαιτερότητα της γραφής μου με τις μεταλλαγές θα το πουν οι αναγνώστες μου.
-Γεννηθήκατε στη Λωζάνη, σπουδάσατε στην Αθήνα, στο Λονδίνο, στο Παρίσι και ζήσατε σ’ Ευρώπη και Αμερική, γράψατε, βραβευτήκατε με όλων των ειδών και κατηγοριών να βραβεία, η Ποίηση τι ήταν, τι είναι για σας; Τρόπος ζωής; Αντίσταση; Χαρακτήρας; χρέος, πεπρωμένο, έφεση, άμυνα, τι;
Ασφαλώς τρόπος ζωής. Ανάγκη. Μέσα στην τύρβη των ποικίλων περιστάσεων
-Αυτό που ζούμε σήμερα, το είχατε ποτέ φανταστεί;
Αυτό που ζούμε σήμερα είναι ένας αναμενόμενος εφιάλτης που τον υποπτευόμασταν ότι θα ‘ρχόταν κάποια μέρα για άγνωστες τότε σ’ εμάς ακριβείς περιστάσεις σαν ένα προμήνυμα καταστροφής που δεν ήταν δυνατόν να μαντέψεις το τι θα ‘ταν αλλά είχες μια ιδέα ότι θα ‘ταν οικονομικής φύσεως εφόσον περιοδικά στο σύστημά εμφωλεύουν τέτοιες θύελλες όπως έγραφε ο Μαρξ, ότι τις εμπεριέχει το καπιταλιστικό καθεστώς, και μάλιστα όταν μοιάζει να λειτουργεί ως ο καπιταλισμός της κατανάλωσης με ευφορία οπότε συσσωρεύονται δάνεια με το εύκολο χρήμα απ’ τις πιστωτικές κάρτες, και τις φούσκες με τα δάνεια ακινήτων, οδηγώντας σε χρεωκοπίες του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως μου το είχε προβλέψει ένας φίλος οικονομολόγος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεη, φέρνοντας ως παράδειγμα ακριβώς αυτό το μοντέλο αλλά ξεκινώντας στην Ιαπωνία. Δεν ξέρω αν το είχε προβλέψει τόσο κοντά στην Wall Street.
-Την αύξηση της Χρυσής Αυγής; Ο ναζισμός μοιάζει σα να μην έπαψε να υφίσταται ποτέ!
Γι ‘αυτό το μόνο που έχω να πω είναι ότι η επιλογή από ένα μέρος των ψηφοφόρων του ολοκληρωτικού δεδηλωμένου ΧΑ ρατσιστικού νεοναζισμού με εγκληματικές μεθόδους των Σ.Σ, δηλαδή ταγμάτων εφόδου όχι μόνο δεν είναι λύση αλλά μας πηγαίνει πίσω στην φοβερή δεκαετία του 30 στην Γερμανία, όταν άκουγα τον Χίτλερ να γαυγίζει στο μικρό μου ραδιόφωνο από τα πρώτα, το 1935-39. Από τότε ηλικία 14 ετών ήμουν αντιφασίστας και εναντίον του δικού μας μεταξικού καθεστώτος που με έντυνε αναγκαστικά να παρελαύνω με στολή, καταλήγοντας μετά από αιματηρό πόλεμο εναντίον του άλλου ιταλικού φασισμού, στην Κατοχή, οπόταν έγινε η Αθήνα Μπέλσεν με τους θηριώδεις Γερμανούς. Με τα μαυρισμένα πτώματα στους δρόμους από πείνα.
-Πόσο ευδιάκριτο είναι το καλό και το κακό στις μέρες μας;
Είναι σαφέστατο αν ξέρεις να κρίνεις. Η άγνοια και η έλλειψη μνήμης οδηγεί στο κακό. Αυτό ισχύει και για την σημερινή στυγνή οικονομική δικτατορία της ΕΕ, και των εκτελεστών του εδώ σε μας που κατάστρεψε ήδη την οικονομία μας, καλή κακή ανάποδη, δεν έχει σημασία . Πρόκειται για γυμνή βία.
-Κι εκείνο που οφείλουμε να κάνουμε;
Εμείς έχουμε τα χέρια μας δεμένα απ’ το ευρώ, αλλά μπορούμε να διατηρήσουμε τη διαύγειά μας και να κάνουμε πολεμική κριτική στη ευρωπαική οικονομική ελίτ με επικεφαλής τη Γερμανία και να εξακολουθήσουμε να ζητάμε τις αποζημιώσεις πολέμου, την επιστροφή του αναγκαστικού δανείου κατοχής, να τους υπενθυμίζουμε όπως κάνουν οι εβραίοι το ολοκαύτωμα τους το δικό μας με τις σφαγές και καταστροφές εκατοντάδων χωριών και χιλιάδων ανθρώπων, να μην τους αφήσουμε σε χλωρό κλαρί για όσα μας οφείλουν, είδατε πόσοι λίγοι Γερμανοί ήρθαν φέτος στην Ελλάδα, ξέρουν πολύ καλά ότι δεν είναι ευπρόσδεκτοι, πάνε οι ψευτοφιλίες των μεταπολεμικών χρόνων, και οι κούφιες μετάνοιες, δεν έχουμε δει ούτε ένα ευρώ απ’ αυτούς, τα δάνεια δεν είναι αποζημιώσεις, τα μνημόνια λιτότητας είναι ληστρικά γιατί όλα τα χρήματα του ελληνικού δημοσίου πάνε στους δανειστές… με επιτόκια δηλαδή στους Γερμανούς ….δεν θ’ αργήσει μια κοινωνική έκρηξη … αν εξακολουθήσει αυτή η παράφρονη εκδικητική πολιτική.
Αν σταματήσουμε την αντεπίθεση σ’ αυτόν το πόλεμο εντυπώσεων και μάλιστα κραυγάζοντας πιο δυνατά, κανένας δεν θα μας ακούσει. Επειδή από μας δεν μπορεί να αλλάξει τίποτα, πρέπει να χτυπήσουμε στο κέντρο στη φωλιά τους. Είδατε μόλις άνοιξε ο Ντράγκι λίγο τη στρόφιγγα, πώς του ‘πέσαν επάνω σαν άγρια κοράκια κραυγάζοντας….. οι οικονομίες μας… μας ληστεύει τις οικονομίες μας. Εκεί βρίσκεται το πεδίο της μάχης κι όχι να τρωγόμαστε μεταξύ μας….
-Είστε αισιόδοξος, κύριε Βαλαωρίτη; Η καλύτερη και η χειρότερη μελλοντική εκδοχή;
Είμαι απαίσια αισιόδοξος. Άμα βλέπεις το άδικο και αγριεύεις είσαι αισιόδοξος δεν σκύβεις κεφάλι . Θυμηθείτε το παράδειγμα του Μακρυγιάννη… Τα παιδιά του ανέτρεψαν αυτούς που τον παίδεψαν τον κατεδίωξαν, τον βασάνισαν…
Αισθάνομαι όλους τους Έλληνες παιδιά μου, είμαι αρκετά ηλικιωμένος για να έχω γνωρίσει πολλούς από αυτούς από μικρούς. Δεν πιστεύω να ‘χει αλλάξει το μέταλλο της ψυχής τους. Αν αντισταθούν θα νικήσουν τους υπεύθυνους για ό,τι κακό επέβαλαν.
[ μέρος της συνέντευξης δημοσιεύθηκε στο Έθνος της Κυριακής ]
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα
Πηγή: fractalart.gr
Thessaloniki Arts and Culture
