Δεν είναι κάτι καινούριο ότι από ένα λάθος μπορεί να γεννηθεί μια ιστορία.

Αν, δακτυλογραφώντας ένα άρθρο, μου τύχει  να γράψω «Λαγονία», αντί για «Λαπωνία», να που έχω ανακαλύψει μια νέα χώρα γεμάτη από συμπαθητικά τετράποδα: Θα ήταν κρίμα να τη σβήσουμε από τους χάρτες του πιθανού με τη γόμα` καλύτερα να την εξερευνήσουμε σαν τουρίστες της φαντασίας.

Αν ένα παιδί γράψει στο τετράδιό του «νήσος Έγινα», έχω δύο επιλογές: ή να διορθώσω το λάθος με μπλε ή κόκκινο στιλό ή να εξετάσω πόσο σημαντικό νησί «έγινε», ώστε να το έχει και ο χάρτης.

Ένα υπέροχο παράδειγμα δημιουργικού λάθους είναι εκείνο που βρίσκουμε, σύμφωνα με τον Τόμσον (Τα παραμύθια στη λαϊκή παράδοση), στη Σταχτοπούτα του Σαρλ Περό: το γοβάκι αρχικά έπρεπε να είναι από «vaire» (ένα είδος γούνας) και μόνο χάρη σ’ ένα τυχερό ατύχημα έγινε από «verre», δηλαδή από γυαλί. Ένα γυάλινο γοβάκι είναι οπωσδήποτε πιο φανταστικό από ένα οποιοδήποτε γούνινο παντοφλάκι, έχει περισσότερη γοητεία, έστω κι αν είναι γόνος καλαμπουριού ή λάθους αντιγραφής.

Το ορθογραφικό λάθος, αν το εξετάσουμε καλά, μπορεί να δημιουργήσει κάθε είδους κωμικές και μορφωτικές ιστορίες, που δεν στερούνται ιδεολογικού περιεχομένου, όπως προσπάθησα να αποδείξω στο Βιβλίο των λαθών. «Ιταλλία», με δύο λ, δεν γράφεται μόνο σχολαστικά αδεία, αλλά προφέρεται κιόλαας: «Ι-ταλ-λί-α», «Ι-ταλ-λί-α», με ένα άσχημεο δεύτερο λ επιπλέον, δηλαδή με μια εθνικιστική υπερβολή και κάτι το φασιστικό μέσα της. Η Ιταλία δεν έχει ανάγκη από ένα δεύτερο λ αλλά από άτομα τίμια και με καθαρά χέρια. Και, αν θέλετε, από έξυπνους επαναστάτες.

Αν σε όλες τις λέξεις με δίφθογγο βάλουμε διαλυτικά, κάτι που τα παιδιά δεν είναι διόλου δύσκολο να κάνουν, μπορούμε να έχουμε ενδιαφέρουσες σουρρεαλιστικές καταστάσεις: ο «αυλοκόλακας» θα γινόταν ένας απλός «αϋλοκόλακας», έχοντας χάσει τα μεγαλεία της αυλής` το «αυθωρεί» θα μετατρεπόταν σε «αϋθωρεί» ,ε, ας θωρεί όσο θέλει..

Πολλά από τα επονομαζόμενα «λάθη» των παιδιών ε ίναι εξάλλου κάτι άλλο: πρόκειται για δημιουργίες αυτόνομες, τις οποίες χρησιμοποιούν για να αφομοιώσουν μια άγνωστη πραγματικότητα. Η λέξη «μαστός» στην πλειονότητα των παιδιών είναι άγνωστη. Δεν την εμπιστεύονται και, φέρνοντάς τη στην πιο κοντινή τους γνωστή λέξη, είναι δυνατόν να τη συνδέσουν με τη «μαστίχα» ή το «μάστορα». Όλα τα παιδιά  κάνουν τέτοιου είδους συνδυασμούς.

Επιστρέφοντας από τον παιδικό σταθμό, ένα κοριτσάκι είπε στη μαμά του: « Δεν καταλαβαίνω, η κυρία μας λέει πάντα ότι ο Ιωσήφ είναι ο άντρας της Παναγίας, ενώ σήμερα μας είπε πως είναι ο υπόθετος μπαμπάς του Χριστού». Προφανώς, η λέξη θετός δεν της έλεγε τίποτα: στο μυαλό της ερμήνευε τον ήχο βάζοντάς τον σε ήδη γνωστά καλούπια. Κάθε μητέρα έχει ένα ρεπερτόριο από κουβέντες σαν κι αυτήν.

Σε κάθε λάθος ενυπάρχει η πιθανότητα μιας ιστορίας.

Κάποτε, ένα παιδί που έγραψε «κασέλα» αντί για «κάσα», μας έδωσε την  ιδέα να επινοήσουμε την ιστορία ενός που δεν αποχωριζόταν ποτέ το κασελάκι του. Κι άλλα παιδιά καταπιάστηκαν με το θέμα, με αποτέλεσμα να έχουμε πολλές ιστορίες: Υπήρχε κάποιος που έμενε σε μια γκρανκάσα, ένας άλλος ήταν τόσο μικρός, που του έφτανε μια κάσα από φρούτα για να κοιμάται, κατέληγε εύκολα στη λαχαναγορά ανάμεσα στα μπρόκολα και στα καρότα και μερικοί ζητούσαν να τον αγοράσουν με το κιλό.

Ένα «τετράδυο» με υ θα έχει περισσότερα φύλλα, θα είναι γεμάτο με λάθη ή θα είναι ένα ξεχωριστό τετράδιο;
Ένα  «περίστρωφο» με ω θα ρίχνει σφαίρες, ζελεδάκια ή μενεξέδες;

Εξάλλου, το να γελάς με τα λάθη είναι ένας τρόπος να αποστασιοποιείσαι από αυτά. Η σωστή λέξη υπάρχι μόνο σε αντίθεση με τη λανθασμένη. Και μ’ αυτή την αντίθεση επιστρέφουμε στο «φανταστικό διώνυμο», στο οποίο η εκμετάλλευση του λάθους, ακούσιου ή εκούσιου, είναι μια περίπτωση λεπτή και ενδιαφέρουσα. Το «φίδι βίσονας» γεννιέται από το «φίδι πύθωνας» με διαφορετικό τρόπο απ’ ότι  το «πιθάρι» από το «λιθάρι».

Και τα δύο αντικείμενα –για παράδειγμα το «αλεύρι» και «αλέβρι» (με β)-παραμένουν πολύ στενοί συγγενείς: η σημασία του δεύτερου μπορεί να εξαχθεί μόνο από τη σημασία του πρώτου.Είναι μια «ασθένεια» της πρώτης έννοιας. Φαίνεται ξεκάθαρα από το παράδειγμα «συκώτι» και «συκότι»: το «συκότι» είναι χωρίς αμφιβολία ένα «συκώτι» άρρστο. Πρέπει να το θεραπεύσουμε από κίρρωση.

Το λάθος μπορεί να αποκαλύψει κρυμμένες αλήθειες: είναι η περίπτωση που αναφέραμε πριν, της «Ιταλλίας» με δύο λ. Από μια μόνο λέξη μπορούμε να εξάγουμε πολλά λάθη, δηλαδή πολλές ιστορίες. Για παράδειγμα, από το «αυτοκίνητο»: «αυτικίνητο» (ένα αυτοκίνητο που κινείται με αυτιά, φαντάζομαι), «αστροκίνητο», «αυτοκούνητο», «αυγοκίνητο» (αυτό πρέπει να χρειάζεται αυγά και όχι βενζίνη για να κινηθεί). Κάνοντας λάθη μαθαίνουμε, λέει μια παλιά  παροιμία. Η καινούρια θα μπορούσε να είναι, κάνοντας λάθη επινοούμε.
 
Γραμματική της Φαντασίας, Τζάνι Ροντάρι, εκδ Μεταίχμιο, 2001, σελ.50-52

Πηγή:  tvxs.gr

Thessaloniki Arts and Culture