Με αφορμή τα 25 χρόνια, από την ενοποίηση της Γερμανίας, το Ινστιτούτο Κοινωνικών Σπουδών (Gesis) του Leibniz, διενήργησε μία έρευνα, προκειμένου να διαπιστώσει τις διαφορές στις αντιλήψεις και στον τρόπο ζωής των Γερμανών.
Η έρευνα διεξήχθη από το 1990 έως το 2012 και αποκαλύπτει τις αλλαγές στη νοοτροπία και στις πεποιθήσεις των ανατολικών και των δυτικών, όπως διαμορφώθηκαν κατά το διάστημα της κοινής τους ζωής.
Κάποια αποτελέσματα είναι αναμενόμενα, άλλα είναι πραγματικά εντυπωσιακά, ειδικά όταν αφορούν την ηλικιακή κατηγορία 45 – 64, δηλαδή τη γενιά που ενηλικιώθηκε στο προηγούμενο σύστημα και εισήλθε στη νέα, ενωμένη Γερμανία με διαμορφωμένες πεποιθήσεις.

Γυναίκα, εργασία και οικογένεια.
Στην Ανατολική Γερμανία οι γυναίκες κατά κανόνα ήταν εργαζόμενες, ενώ στη Δυτική προτιμούσαν να μένουν στο σπίτι, καθώς θεωρούσαν πιο υγιές να μεγαλώνουν τα παιδιά με τις μητέρες τους.
Έτσι, το 1991, στο ερώτημα αν είναι προς όφελος του παιδιού να εργάζεται η μητέρα, οι 7 στους 10 άντρες και γυναίκες από τη Δυτική Γερμανία απάντησαν ΟΧΙ, ενώ 6 στους 10 της Ανατολικής απάντησαν ΝΑΙ.
Μία δεκαετία αργότερα, το 2004, άρχισε η σύγκλιση. Οι μισοί δυτικοί απάντησαν ΝΑΙ και το ποσοστό θετικής απάντησης για τους ανατολικούς είχε ανέβει στο 80%.
Το 2012 συμφωνούσαν πως η εργαζόμενη μητέρα ωφελεί το παιδί, το 70% των δυτικών και το 88% των ανατολικών.

Εντυπωσιακή σύγκλιση, αλλά όχι προς την κατεύθυνση που θα περίμενα, επιτυγχάνεται και στο θέμα των εκτρώσεων, για το οποίο οι δύο ομάδες είχαν τελείως διαφορετική άποψη μία εικοσαετία πριν.
Το 2000, το 60% των δυτικών θεωρούσε την έκτρωση ως κακή ή πολύ κακή συμπεριφορά, ενώ μόνο το 30% των ανατολικών συμμεριζόταν αυτή την άποψη.
Δέκα χρόνια αργότερα, οι δυτικοί εξακολουθούν να έχουν την ίδια άποψη (66%), ενώ το ποσοστό των ανατολικών ανεβαίνει στο 50%.

Άρα, στο σύνολό τους σχεδόν οι σύγχρονοι Γερμανοί συμφωνούν πως η μητέρα πρέπει να εργάζεται, αλλά, αν αποφασίσει να διακόψει μία κύηση, τότε είναι κατακριτέα από τους μισούς συμπολίτες της, απ’ όποιο μέρος της Γερμανίας κι αν προέρχονται.

Θρησκεία
Η ερώτηση που τέθηκε είναι η εξής: “Πόσο θρησκευόμενο θεωρείτε τον εαυτό σας σε μία κλίμακα 1-7, όπου το 1 = καθόλου και το 7 = πάρα πολύ”
Το 1992, οι πρώην κομμουνιστές της Ανατολικής Γερμανίας έδιναν έναν μέσο όρο 3,34 και οι προτεσταντικής κουλτούρας δυτικοί 5,88.
Το 2010 η αντίστοιχη βαθμολογία είχε κατέβει για τους πρώτους στο 3,3 και για τους δεύτερους στο 5,66.
Μέσα στα επόμενα δύο χρόνια η θρησκεία χάνει πόντους και στις δύο ομάδες και καταλήγει το 2012 σε 3,06 και 5,2 αντίστοιχα.
Πιο χαμηλές βαθμολογίες στις ηλικίες 18-29 (2,8 και 2,46 αντίστοιχα), με τους νεαρούς της ανατολής να νιώθουν ένα ελάχιστο περισσότερο θρησκευόμενοι από τους δυτικούς!

Η θρησκεία χάνει σταθερά έδαφος στη Γερμανία, όπως εξάλλου και στην υπόλοιπη δυτική Ευρώπη, και σίγουρα δεν αποτελεί σημείο διαφωνίας για τους Γερμανούς.

Έθνος και ξένοι
“Πρέπει οι ξένοι να προσαρμόζονται πιο αποτελεσματικά στον γερμανικό τρόπο ζωής;” (συμφωνώ σε κλίμακα 1-7).
Το 1994 και οι δύο ομάδες συμφωνούσαν αρκετά με τη δήλωση αυτή (Δ. 4,39 και Α. 4,5). Έκτοτε ο βαθμός συμφωνίας αυξάνει, αργά και σταθερά και η διαφορά στη μεταξύ τους βαθμολογία παραμένει σταθερή: ( 2012, Δ. 5,42 και Α. 5,76).

Αυτό που άλλαξε πολύ στη ζωή των ανατολικών ήταν η συναναστροφή με ξένους. Το 1994 λιγότερο από το 25% των προερχόμενων από την Ανατολική Γερμανία δήλωσαν πως είχαν προσωπικές επαφές με αλλοδαπούς. Το 2012 το ποσοστό ανέβηκε στο 56%. Βέβαια, η διαφορά με τους δυτικούς παραμένει. Το ’94 το 68,6% από τους ερωτηθέντες είχε σχέσεις με αλλοδαπούς και το 2012 το ποσοστό τους αγγίζει το 89%.

Ωστόσο, και οι δύο ομάδες νιώθουν στον ίδιο βαθμό περήφανοι που είναι Γερμανοί, με τους ανατολικούς να είναι σε όλο το διάστημα της έρευνας ελαφρώς πιο περήφανοι. Το 1994, περήφανοι ένιωθαν το 62% των δυτικών και το 67% των ανατολικών. Τα αντίστοιχα ποσοστά το 2010 ήταν 73% και 76%.

Το συμπέρασμα είναι πως οι Γερμανοί αισθάνονται υπερήφανοι για την καταγωγή τους, αισθάνονται άνετα να συναναστρέφονται με αλλοδαπούς, αλλά ζητούν από αυτούς να προσαρμόζονται στον δικό τους τρόπο ζωής.

Εκπαίδευση και κοινωνικές διαφορές
Το 1991 οι μισοί περίπου δυτικοί θεωρούσαν πως οι κοινωνικές διαφορές στη χώρα τους βρίσκονταν σε φυσιολογικό επίπεδο. Από τους ανατολικούς, μόνο το 15% συμμεριζόταν αυτή την άποψη.
Το 2004, όταν η κυβέρνηση θέτει σε εφαρμογή ένα μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα, το οποίο θίγει τα εργασιακά κεκτημένα και τις κοινωνικές παροχές, πολλοί δυτικοί αλλάζουν γνώμη, ενώ οι ανατολικοί δεν φαίνεται να επηρεάζονται σχεδόν καθόλου (συνηθισμένα τα βουνά στα χιόνια). Εκείνη τη χρονιά τα ποσοστά είναι Δ. 34,2 και Α. 15,1.

Τέσσερα χρόνια αργότερα τα ποσοστά και των δύο μειώνονται κατά 5 και 4 μονάδες αντίστοιχα, καθώς οι κοινωνικές ανισότητες φαίνεται να διογκώνονται.
Το 2010, ακόμα λιγότεροι δυτικοί βρίσκουν φυσιολογικές τις ανισότητες αυτές (28,4%), αλλά μοιάζουν φυσιολογικές σε περισσότερους ανατολικούς (18,4%)!

Παρόμοια πορεία έχει και η άποψη για την απρόσκοπτη πρόσβαση στην εκπαίδευση, “σύμφωνη με τα ταλέντα και τις δυνατότητες του καθενός”.
Το 1991, οι περισσότεροι Γερμανοί της Δύσης ήταν ικανοποιημένοι (το 64,3%). Αντίθετη γνώμη είχε το 60% των ανατολικών.
Το 2010, η πρόσβαση στην εκπαίδευση δεν φαινόταν πια και τόσο απρόσκοπτη για όλους. Τώρα, το 60% των δυτικών δεν είναι ευχαριστημένοι, ενώ οι δυσαρεστημένοι ανατολικοί ανήλθαν στο 68%.

Η πλειονότητα των Γερμανών της Δύσης βλέπει τις ανισότητες να αυξάνουν με το πέρασμα των ετών, κάτι που ανατολικοί βίωναν από την αρχή της κοινής τους διαδρομής.

Πολιτική
“Συμφωνείτε με την άποψη πως ο σοσιαλισμός είναι καλή ιδέα, αλλά εφαρμόστηκε λάθος;“
Εδώ η έκπληξή μου ήταν μεγάλη!
Το 1991, το 76% των ανατολικών που μόλις είχαν αγκαλιάσει την ελευθερία της Δύσης δήλωσαν πως συμφωνούν. Και μαζί τους συμφωνούσε και το 40% περίπου των δυτικών!
Καθώς διένυσαν χέρι-χέρι την πρώτη δεκαετία της κοινής τους ζωής, κλήθηκαν να απαντήσουν στο ίδιο ερώτημα. Οι ανατολικοί είχαν μείνει σχεδόν σταθεροί στην άποψή τους, καθώς το ποσοστό των θετικών απαντήσεων αυξήθηκε μία μονάδα περίπου (77,4%).

Από τους δυτικούς, όμως, ένα 10% άλλαξε γνώμη, και το 2000 το 52% από αυτούς συμφωνούσε με την παραπάνω άποψη.
Από το 2006 και μετά, τα ποσοστά και των δύο υποχωρούν λίγο και σταθεροποιούνται γύρω στο 45% για τους δυτικούς και 73% για τους ανατολικούς.
Οι γυναίκες φαίνεται πως συμπαθούν τον σοσιαλισμό λίγο περισσότερο από τους άντρες, ενώ οι θετικές απαντήσεις λιγοστεύουν όσο ανεβαίνει το επίπεδο μόρφωσης των ερωτηθέντων.
Τελικά, οι 6 στους 10 Γερμανούς, πιστεύουν σήμερα πως η αποτυχία του σοσιαλισμού δεν οφείλεται στην ανεπάρκεια του θεωρητικού υπόβαθρου του συστήματος, αλλά στην λανθασμένη εφαρμογή του.

Μπορείτε να δείτε αναλυτικά την έρευνα στη γερμανική Zeit

Από Σκεπτέον Εστί