Ο Ιωάννης Παπάφης (1792 – 1886), όπως είναι γνωστός στις μέρες μας, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1792, στην ενορία του Αγίου Αθανασίου. Από έφηβος ανέπτυξε εμπορική δραστηριότητα, δίπλα στον πατέρα του στη Σμύρνη (1808) και μετά τον θάνατό του στις επιχειρήσεις του θείου του στην Αλεξάνδρεια (1810). Τον ίδιο χρόνο εγκαταστάθηκε στη Μελίτη (Μάλτα), όπου απέκτησε μεγάλη περιουσία, ως προμηθευτής του αγγλικού στόλου της Μεσογείου από το 1822.
Μαρτυρείται ότι υπήρξε ο άριστος χειραγωγός των νέων και ο χορηγός των στερουμένων. Την πρώτη μεγάλη δωρεά, δείγμα πλούτου αγάπης που είχε από τις περιστάσεις στερηθεί, την αποφάσισε σε ηλικία μόλις 35 ετών δίνοντας χρήματα “δια να τα μεταχειρισθεί” ο Καποδίστριας ΄΄εις έργα Θεάρεστα΄΄. Ο Παπάφης ενίσχυσε οικονομικά την Επανάσταση του ’21 και κατά την καποδιστριακή περίοδο υπήρξε από τους μεγαλομετόχους της πρώτης ελληνικής τράπεζας, της Εθνικής Χρηματιστικής, που ίδρυσε ο ελβετός φιλέλληνας Ιωάννης Εϋνάρδος.
Δώρισε μεγάλα ποσά στο νεοσύστατο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο ορφανοτροφείο Χατζηκώστα στην Αθήνα. Ανωνύμως επίσης απέστειλε 15.000 χρυσά γαλλικά φράγκα προς το Ορφανοτροφείο Ελένης Tζάνη στον Πειραιά. Με τον ίδιο αθόρυβο τρόπο και ανωνύμως δια των αντιπροσώπων του στο Λονδίνο δώρισε στο Ορφανοτροφείο Χατζηκώνστα χίλιες λίρες Αγγλίας. Ο ανώνυμος δωρητής αποκαλύφθηκε μετά το θάνατό του, όταν δημοσιεύθηκαν οι διαθήκες.
Δωρητής υπήρξε και για τα Σχολεία της Θεσσαλονίκης. Στις αρχές Ιουλίου του 1876 η Εφορεία των Σχολείων παρακάλεσε τον Παπάφη να συμβάλει στη λειτουργία των Σχολείων της γενέτειράς του. Η ανταπόκρισή του υπήρξε θετική και άμεση.
Με κληροδότημά του κατέλιπε το ποσό των 100.000 τουρκικών λιρών στην ελληνική κοινότητα της Θεσσαλονίκης για την κατασκευή ενός γηροκομείου – στην αρχή, αλλά άλλαξε γνώμη στη συνέχεια, για οργανοτροφείο, με την επωνυμία «Ο Μελιτεύς», για να θυμίζει τη δεύτερη πατρίδα του Μάλτα. Στο κληροδότημά του στηρίχθηκε η ίδρυση του Εθνικού Παπάφειου Ορφανοτροφείου Αρρένων «Ο Μελιτεύς», που εγκαινιάστηκε το 1903 και λειτουργεί μέχρι σήμερα.
Στη ζωή του ήταν ταπεινός, οργανωτικός, διορατικός, ευθύς χαρακτήρας, αυστηρών ηθικών αρχών, και πάνω απ΄όλα φιλοπάτρις. Όσο πλησίαζε το τέλος της ζωής του τόσο ζούσε το σύνδρομο στερήσεως της γης της γεννήσεώς του, όπως ο ίδιος με ιδιαίτερο νόημα χαρακτήριζε τη Θεσσαλονίκη. Ο Ιωάννης Παπαφής πέθανε στη Μάλτα στις 16 Φεβρουαρίου (3 Φεβρουαρίου με το παλαιό ημερολόγιο) του 1886. Ήταν νυμφευμένος με τη Βικτόρια Ακουϊλίνα από την Κορσική, με την οποία δεν απέκτησε παιδιά.
Με την διαθήκη του ζήτησε να γραφτεί στον τάφο του το ακόλουθο επίγραμμα:
Ενταύθα κείται Ιωάννης Νικολάου Παπαφής
γεννηθείς εν Θεσσαλονίκη τω 1792,
ελθών εις Μελίτην τω 1810 και
αποθανών τη 3/16 Φεβρουαρίου 1886.
Πηγές: papafio.gr, sansimera.gr
Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Κάπλα
