Την Καθαρά Δευτέρα ολοκληρώνονταν στον Πόντο οι ξέφρενοι εορτασμοί της Αποκριάς και ξεκινούσε η πνευματική και σωματική κάθαρση πριν από την κατάνυξη της Μεγάλης Σαρακοστής.

Οι νέοι την τελευταία εβδομάδα της Αποκριάς γλεντούσαν πίνοντας και τρώγοντας πλουσιοπάροχα. Μασκαρεύονταν και τριγυρνούσαν στα σπίτια της πόλης τους ή του χωριού τους.

Από την Καθαρά Δευτέρα, όμως, ξεκινούσε για όλους ανεξαιρέτως αυστηρή νηστεία.

Το γλέντι της Καθαράς Δευτέρας στην Αμισό

Στην Αμισό την Καθαρά Δευτέρα στηνόταν γλέντι που το αποκαλούσαν Πακλά Χοράν. Την ημέρα αυτή όλοι έβγαιναν στην ύπαιθρο με τα σαρακοστιανά φαγητά τους, ενώ κάποιοι άλλοι μάζευαν σαλιγκάρια και τα έβραζαν.

Την ίδια μέρα η νοικοκυρά κρεμούσε στο κελάρι της τον κουκαρά, για τη διαφύλαξη της νηστείας. Με «σώμα» ένα κρεμμύδι ή μία πατάτα, διακοσμημένος με επτά φτερά (όσες και οι εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής), ένα σκοινάκι περασμένο για να κρεμαστεί από το ταβάνι και ζωγραφισμένα μάτια για να έχει… αυστηρό ύφος.

Οι μητέρες προσπαθούσαν να τον κάνουν όσο πιο τρομακτικό μπορούσαν, γι’ αυτό και τον κρεμούσαν από το ταβάνι, για να δίνει την αίσθηση ότι «βλέπει τα πάντα». Επίσης, κάθε φορά που κουνιόταν (είτε από τον αέρα είτε επειδή τον φυσούσαν με τρόπο) αποκτούσε μεγαλύτερες διαστάσεις στην παιδική φαντασία.

Η απειλή ήταν πως όποιος δεν τηρούσε τη νηστεία θα ήταν αντιμέτωπος με την τιμωρία από αυτό το «σκιάχτρο» της Σαρακοστής. Κάθε εβδομάδα αφαιρούσαν και ένα φτερό· έτσι ήξεραν πόσες ημέρες υπολείπονταν μέχρι το Πάσχα.

Για το έθιμο υπήρχε το ρητό: «Ρίζα μ’, ωρία παίρετεν τυρίν για βούτερον και τρώτεν, αμάν θα χολιάσκεται και θα σείεται ο κουκαράς!».

Με πληροφορίες από την Εγκυκλοπαίδεια του ποντιακού ελληνισμού, εκδ. Μαλλιάρης-Παιδεία, Θεσσαλονίκη.