Πόσα και ποια είναι τα ερεθίσματα που δέχεται σήμερα ο άνθρωπος προκειμένου να δημιουργήσει, να συνθέσει, να συνομιλήσει, να συγγράψει, να παράγει έργο γενικότερα; Και αν υπάρχουν τέτοια ερεθίσματα μήπως είναι πληκτικά και ομοιόμορφα επαναλαμβανόμενα;
Μήπως είναι κατασκευασμένα και εκπέμπονται τεχνηέντως και υποδόρια με τρόπο που να μη γίνονται αντιληπτά από το συνειδητό, αλλά να βρίσκουν εύκολα διέξοδο προς το ασυνείδητο και να εμφωλεύουν εκεί, καραδοκώντας την κατάλληλη στιγμή για να ελέγξουν τις κινήσεις της ψυχής με τρόπο που να αντιβαίνει στη λογική αλλά και στην βούλησή μας;
Ο Πλάτωνας είχε παρομοιάσει την ψυχή μας με ένα άρμα που έχει δύο άλογα. Ο ηνίοχος είναι το λογιστικό μέρος και τα δύο άλογα αποτελούν το θυμοειδές και το επιθυμητικό. Αν τα άλογα μάθουν να υπακούν τον ηνίοχο, όταν χρειάζεται, τότε η ψυχή βρίσκεται σε αρμονία.
Στις μέρες μας έχουν τεθεί σε λειτουργία μηχανισμοί που απενεργοποιούν τον ηνίοχο (το λογιστικό μέρος), τον νεκρώνουν καθιστώντας τον άνθρωπο έρμαιο αθέατων δυνάμεων που ελέγχουν τη βούλησή του (επιθυμητικό) και διεγείρουν τα πάθη του (θυμοειδές) οδηγώντας τον σε συνειδησιακή σκοτοδίνη και σε μία ανισορροπία ψυχική. Στη νέα πραγματικότητα του Covid οι ορίζοντες στενεύουν, τα περιβάλλοντα γίνονται ψυχρά και απρόσωπα και, καθώς τα ανθρώπινα κελιά απομυζούν τη λογική, η σκέψη καθίσταται ρευστή, ασταθής, αβέβαιη, μονότονη, εφάμιλλη με τα ερεθίσματα που προσλαμβάνει.
Τη στιγμή, λοιπόν, που οι δρόμοι αδειάζουν, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα αποκτά κάτι από το γκροτέσκο και το γοτθικό του Μεσαίωνα με τις ημι-ζωώδεις μορφές που δεν έχουν γνώση μήτε του εαυτού μήτε του Θεού αλλά μετεωρίζονται σε χαώδη ύψη και βάθη μιας ατέρμονης και αδιέξοδης αναζήτησης (άραγε ποιου;). Ήδη ένας ιδιότυπος Μεσαίωνας και ένας καινοφανής modus vivendi χτυπά την πόρτα της ανθρωπότητας, που έχει ήδη προετοιμαστεί κατάλληλα για να τον υποδεχτεί.
Τα ερεθίσματα που σε παλιότερες εποχές οδήγησαν σε άνθιση πνευματική, πολιτισμική, ανθρωπιστική, τα ερεθίσματα που έδινε η μελέτη της φύσης ή o θαυμασμός του κάλλους, οι περιηγήσεις ή η εντρύφηση στα μυστήρια του κόσμου, που συντηρούσαν τη φλόγα του ανθρώπινου πνεύματος και διαμόρφωσαν τον Homo Universalis, πλέον παρέχονται από αυτούς που μεθοδεύουν τον ανθρώπινο εξανδραποδισμό.
Η αποδοχή της ανελέητης επανάληψης των ερεθισμάτων του υπαρξιακού τρόμου, του πανικού, της παντοειδούς διάβρωσης, της ευτέλειας και κυρίως της σιωπής μπροστά στο αναπόφευκτο, ετοιμάζει τις νέες οργουελικές γενιές της συρρικνωμένης υπόστασης. Της τόσο συρρικνωμένης υπόστασης, που θα αδυνατεί να αντιδράσει ακόμα και στην νεοσύστατη φρικτή μορφή των σχεδιασμένων και επιθετικών ερεθισμάτων που δέχεται μέσω των ψηφιακών εικόνων, των εικόνων της αέναα επαναλαμβανόμενης καθημερινότητας και των ανυπόφορα οικείων πλέον εικόνων της οικογενειακής του εστίας.
Με άλλα λόγια, των ερεθισμάτων της επώασης μιας εσωτερικής γύμνιας και μιας ψυχικής αποδυνάμωσης καθιστώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο τον άνθρωπο της Covid εποχής το νέο τύπο ανθρώπου: τον κατακερματισμένο άνθρωπο. Τον άνθρωπο που αγωνίζεται να επιβιώσει μέσα σε περιορισμένες έως ακρωτηριασμένες πραγματικότητες και σε νοσηρά περιβάλλοντα ποδηγετούμενος από απρόσωπες εξουσίες μιας μεταλλαγμένης ηθικής με σύνθημα το political correct, μια νέα μορφή δικτατορίας και πολιτικού ελέγχου που πλασάρεται ως το μέγιστο χαλκευμένο ερέθισμα περιορισμού των ελευθεριών.
Τα ερεθίσματα μπορεί να είναι ελλιποβαρή και μονότονα, αλλά η γη εξακολουθεί να γυρίζει και να δημιουργεί ζωή. Με αργούς και σταθερούς ρυθμούς και σε στενή συνεργασία με τον πανδαμάτορα χρόνο σβήνει από πάνω μας τα ίχνη της ταλανίζουσας ύπαρξής μας. Αυτό από μόνο του δημιουργεί ίσως το μεγαλύτερο ερέθισμα: την ευθύνη να σταθούμε ορθοί. Ορθοί ακόμα και με τους αναγκαίους χαμαιλεοντισμούς, εσωτερικά όμως αρραγείς, ηθικά, πνευματικά και ψυχικά ακαταδάμαστοι. Θα αντέξουμε; Ο χρόνος θα δείξει και η Ιστορία θα αποφανθεί.
Γράφει η Νικολέτα Θάνου
