Δεν ξέρω αν μπορεί κανείς να περιμένει κάτι καλύτερο από την Ελλάδα του σήμερα. Μια Ελλάδα νοσταλγό ενός πολιτισμού του κάποτε.

Ενός αρχαίου πολιτισμού ο οποίος επίσης επιδεχόταν πολλές αλλαγές και βελτιώσεις, κι όμως, αντί από τα προ Χριστού χρόνια να κρατήσουμε όσα καλά στοιχεία θα μπορούσαν να σημαίνουν κάτι για το παρόν εξελίσσοντας όλα τα υπόλοιπα ώστε να επενδύσουμε στο μέλλον, εμείς, χιλιάδες χρόνια αργότερα, γκρεμίσαμε κι εξευτελίσαμε τα πάντα.

Σαρώσαμε κάθε αξία κάτω από την αιτιολογία των δεινών που έχει περάσει ως σήμερα η χώρα δίχως να σηκώσει, λέει, κεφάλι. Δεινά που από αιτιολογία κατάντησαν πια φτηνή δικαιολογία για το οτιδήποτε. Για οποιαδήποτε αμέλειά μας, για οποιονδήποτε συμβιβασμό μας, για οποιαδήποτε κατρακύλα σε όλα τα επίπεδα μα πιο πολύ στο πνευματικό.

Εκείνο, ντε, που αποτελεί πια για εμάς αντικείμενο θαυμασμού σε άλλους αλλά πολυτέλεια σε ό,τι αφορά τους ίδιους τους Έλληνες. Ας μιλήσουμε για κάτι από όλα αυτά, λοιπόν. Ας μιλήσουμε για την τέχνη και τον εξευτελισμό της στην Ελλάδα του σήμερα.

Ας μιλήσουμε τόσο για την απαίδευτη μερίδα των συμπολιτών μας που μας έχει τοποθετήσει στο περιθώριο όσο και για εκείνη, την άλλη, τη μερίδα των “ισχυρών”, των αρμόδιων, του κράτους, που μας τοποθετεί διαρκώς σε δεύτερη μοίρα ως τον τελευταίο τροχό της αμάξης ενός πλοίου που βουλιάζει εν γένει. Του κράτους. Μα ποιοι είναι αλήθεια αυτό το περιβόητο κράτος ενώ θα έπρεπε να ήμασταν εμείς, οι πολίτες του;

Καθημερινά κατακλυζόμαστε από ερεθίσματα έμμεσα κι άμεσα τα οποία τοποθετούν οποιαδήποτε μορφή τέχνης και τους δημιουργούς αυτής στα τελευταία σκαλοπάτια του κοινωνικού στάτους που έχουμε ορίσει ως επιτυχία. Την ίδια στιγμή που σε χώρες του εξωτερικού ο κόσμος και το εκεί κράτος σέβονται τους επαγγελματίες των τεχνών ως αυτό ακριβώς που είναι.

Επαγγελματίες και μάλιστα σ’ έναν τομέα με άκρως πνευματικό υπόβαθρο ικανό να συμβάλει τα μέγιστα στην παιδεία των ανθρώπων-πολιτών. Αντί αυτού, εδώ, στην πολυαγαπημένη μας περήφανη για κάποιους Ελλάδα, αποτελούμε τους παρίες του συνόλου των επαγγελματικών ειδικοτήτων.

Εκείνους που εύκολα κάποιος θα ρωτούσε με μισό μάτι και στραβό μειδίαμα πώς ζουν εξασκώντας κάτι που στο δικό του κεφάλι δεν είναι παρά ένα χόμπι, ένα παιδιάστικο ερασιτεχνικό καπρίτσιο όπου περίοπτη θέση κατέχουν μόνο οι διάσημοι ή όσοι συνυπάρχουν κάπως μαζί τους επί της όποιας σκηνής ή κατάστασης.

Πρόβες απλήρωτες, αμοιβές εξευτελιστικές ως μηδαμινές, απαιτήσεις εξωπραγματικές -παρά τα δύο προηγούμενα στοιχεία, διέξοδοι απειροελάχιστοι, αμάθεια ή ημιμάθεια σε όλο τους το μεγαλείο, αναξιοκρατία, ακροάσεις που ευθαρσώς δηλώνουν αναζήτηση εθελοντών επαγγελματιών ηθοποιών με διάφορες εξωπραγματικές ικανότητες, απαξιωτικές συμπεριφορές, οντισιόν για τα μάτια του κόσμου με προκαθορισμένο πολυπαιγμένο καστ κι απελπιστική αστάθεια είναι μόνο μερικά από τα τραγικά χαρακτηριστικά του κλάδου μας σε μια χώρα που όσο κλισέ κι αν ακούγεται αρέσκεται όντως στο να τρώει τα ίδια της τα παιδιά.

Σε μια χώρα που σε κάνει να ντρέπεσαι μην ξέροντας τι να απαντήσεις κάθε φορά που σε ρωτάνε με τι ασχολείσαι και τι δουλειά κάνεις γνωρίζοντας πως αν αρθρώσεις λέξεις όπως ηθοποιός, μουσικός, ζωγράφoς, συγγραφέας κι όλα τα παρεμφερή, στα μάτια τους δε θα θεωρηθείς καν επαγγελματίας. Πόσο μάλλον επιτυχημένος.

Κάπως έτσι όντως ντρέπεσαι αντί να σταθείς υπερήφανος για τις επιλογές σου μπροστά σε έναν κόσμο που υστερεί σε πολιτισμό αλλά του περισσεύουν τα κόμπλεξ. Και κατεβάζεις τα μάτια ψελλίζοντας “ηθοποιός” ή κάτι ανάλογο αντί να σταθείς παλικαρίσια απέναντί τους φωνάζοντάς το και προκαλώντας τον καθέναν ξεχωριστά να κάνει όσα καλείσαι να κάνεις εσύ, να αντιμετωπίσει όσα αντιμετωπίζεις.

Όχι κύριοι. Δεν ντρεπόμαστε που ανήκουμε σε εκείνους τους λίγους οι οποίοι αποφάσισαν κόντρα σε όλα τα προγνωστικά να ακολουθήσουν τα πολύτιμα όνειρά τους. Δεν ντρεπόμαστε που ασκούμε την τέχνη μας με αξιοπρέπεια την ίδια στιγμή που σώνει και ντε θέλετε να μας δείτε ζητιάνους των στοιχειωδών μας κεκτημένων.

Ή μάλλον όσων θα έπρεπε να είναι κεκτημένα μας. Δεν ντρεπόμαστε που επιλέξαμε το επάγγελμα της καρδιάς μας κι όχι κάτι που δε μας εμπνέει με κριτήριο μια οικονομική αποκατάσταση που έχει καταντήσει πια αηδιαστικό κωμικοτραγικό κατασκεύασμα της μη παιδείας του κόσμου μας.

Για να είμαι, βέβαια, ειλικρινής ίσως πότε πότε να ντρεπόμαστε απέναντι στους ίδιους μας τους εαυτούς όταν αντιλαμβανόμαστε πως μοιάζουμε άεργοι στην πιο παραγωγική μας ηλικία. Όταν αφήνουμε τους πάντες να εκμεταλλεύονται τους κόπους μας κι όταν στο τέλος της ημέρας συνειδητοποιούμε πάλι και πάλι ότι η τέχνη δεν τρώγεται. Αγαπιέται. Αλλά και για να την αγαπήσεις πρέπει να επιβιώσεις. Για να της δοθείς πρέπει να είσαι ικανός να το κάνεις, να μπορείς να σταθείς στα πόδια σου χωρίς να σκορπίζεσαι δεξιά κι αριστερά.

Δε θα μας κάνετε όμως να νιώσουμε υπόλογοι επειδή ξέροντας εξ αρχής πού πηγαίναμε να μπλέξουμε δεν αλλάξαμε δρόμο για να γίνουμε κάτι άλλο, πιο ρεαλιστικό, πιο πρακτικό, πιο πιο πιο, μα καθόλου δικό μας. Δε θα αλλάξουμε εμείς τις κλίσεις και τα όνειρά μας για πάρτη σας και πάρτε το χαμπάρι.

Εσείς είστε αυτοί που πρέπει να αλλάξετε, κύριοι. Κι όταν λέω εσείς εννοώ κάθε άνθρωπο εκεί έξω που αντί να διαμαρτύρεται μαζί μας για την κατάντια της καλλιτεχνικής παιδείας μας – για να μην πω την έλλειψή της- αντί αυτού υποτιμά εμάς, χλευάζει εμάς, παραβλέπει εμάς. Τους κοινωνούς της.

Όταν λέω εσείς εννοώ επίσης όλους εκείνους τους βολεμένους, μεγαλοπιασμένους του κλάδου που δεν κοιτάζουν πια πέρα από τη μύτη τους και το δικό τους μετερίζι μήπως θυμηθούν από πού ξεκίνησαν ή μήπως αντιληφθούν την τραγική πραγματικότητα των νέων τους οποίους αντί να βοηθήσουν τρικλοποδιάζουν διαρκώς.

Ναι, είμαι ηθοποιός, είμαι συγγραφέας, είμαι καλλιτέχνης. Όχι δεν είμαι γιατρός, δεν είμαι δικηγόρος, δεν είμαι πολιτικός μηχανικός. Ακούστε κάτι όμως. Έχω σπουδάσει όπως όλοι, εργάζομαι όσο μου επιτρέπουν όπως όλοι, προσφέρω όπως όλοι, δεν είμαι τεμπέλης, δεν επαναπαύομαι κι απαιτώ σεβασμό.

Σεβασμό στη δουλειά μου, στους κόπους μου, στην εκπαίδευσή μου, στις ώρες που τρώω για κάθε καλό αποτέλεσμα παρά τις αντίξοες συνθήκες, στις προσπάθειές μου να ακουστώ, στο έργο μου, στην προσφορά του κλάδου μου σε πνευματικό ή και πρακτικό επίπεδο, στα χαστούκια που έχω φάει ακριβώς επειδή δεν επέλεξα κάτι πιο ταιριαστό με τα δικά σας πρότυπα, στην παιδεία μου που δεν είναι απαραίτητο να έχουν κι όλοι όσοι το παίζουν άνθρωποι του πνεύματος λόγω των πιο politically correct επαγγελματικών επιλογών τους, στο πείσμα μου να υπάρχω και να δημιουργώ κόντρα σε όλους σας.

Είμαι ηθοποιός, συγγραφέας, μουσικός κι απαιτώ σεβασμό για όλα όσα αν δεν υπήρχα εγώ θα έλειπαν από την καθημερινότητά σας κι ας τα θεωρείτε τώρα δεδομένα. Σκεφτείτε τη ζωή δίχως μουσική, χωρίς θέατρο ή καλό κινηματογράφο, χωρίς χρώματα, εικόνες ή βιβλία.

Χωρίς λέξεις να εκφράζουν συναίσθημα, χωρίς δράσεις να εκφράζουν συνειδήσεις, χωρίς ατμόσφαιρες να ξυπνούν αισθήσεις. Τι πιστεύετε πως θα ήταν η καθημερινότητά μας δίχως την τέχνη όλοι εσείς οι επιτυχημένοι επιφανείς του εκάστοτε κλάδου;

Μπορεί να μη σώζω κυριολεκτικά ζωές αλλά είμαι εκεί, στο καθετί που περιβάλλει εκείνον που το κάνει ώστε να ομορφαίνω τη δική του, να τον προβληματίζω, να τον ταρακουνάω, να εκφράζω όσα νιώθει ή θα ήθελε να πει. Μπορεί να μη χτίζω σπίτια αλλά είμαι εκεί, στο καθετί που περιβάλλει εκείνον που χτίζει ώστε να του προσφέρω φαντασία, να συντροφεύω τις σκέψεις του, να τον εμπνέω σε κάθε νέα του ιδέα.

Μπορεί να μη διδάσκω σε κάποιο σχολείο αλλά είμαι εκεί, να συμβάλω στο έργο κάθε εκπαιδευτικού μέσα από τη δουλειά μου, μέσα από δρώμενα, νότες, λογοτεχνία, ποίηση κι όλα εκείνα τα μέσα που οξύνουν ταξιδεύοντας τον νου.

Έχω τη δύναμη όταν κάνω σωστά τη δουλειά μου να ανοίξω ορίζοντες, να διευρύνω μυαλά, να γεννήσω σκέψεις, να εκμαιεύσω ιδέες, να στηρίξω επαναστάσεις, να φτιάξω κόσμους ολόκληρους, να μιλήσω στους μοναχικούς και τους μόνους, να στηρίξω τους πληγωμένους, να εκφράσω τους προβληματισμένους, να θεριέψω φαντασίες και να μιλήσω απευθείας στις καρδιές. Μήπως, λοιπόν, τελικά με έναν τρόπο δικό μου σώζω κι εγώ ζωές;

Η νοημοσύνη μου δε μοιάζει με εκείνη των θετικών επιστημόνων, δε γίνεται αντιληπτή με τις ίδιες τακτικές που έχουν πολλοί θεωρητικοί κι ας τους συμπληρώνει, δεν αντικατοπτρίζει υλικά αγαθά, όμως υπάρχει κι είναι εξίσου σπουδαία με όλες τις υπόλοιπες νοημοσύνες που τοποθετούν τα δικά τους λιθαράκια στην πορεία του κόσμου.

Είμαι επαγγελματίας, είμαι καλλιτέχνης, έχω φτύσει αίμα και φτύνω ακόμη προσπαθώντας να γίνω αυτό που ίσως δε με αφήσετε να γίνω ποτέ στη χώρα αυτή. Δεν επιτρέπω σε κανέναν, λοιπόν, να ευτελίζει το επάγγελμά μου με κανέναν τρόπο. Ούτε με λόγια ούτε με πράξεις.

Είμαι επαγγελματίας, είμαι καλλιτέχνης και ξέρω ότι δεν μπορώ να βασιστώ καν ούτε στους συναδέλφους μου για οποιοδήποτε είδος στήριξης καταλήγοντας κάπως έτσι στο τέλος της ημέρας να αισθάνομαι πως δεν μπορώ να στηριχτώ ούτε στον εαυτό μου.

Είμαι επαγγελματίας, είμαι καλλιτέχνης και νιώθω παγιδευμένος σε έναν αέναο φαύλο κύκλο. Αυτόν της εκμετάλλευσης σε κάθε επίπεδο και με όλους τους δυνατούς τρόπους.

Ζητώ να αμοίβομαι για τη δουλειά μου, ζητώ να ασφαλίζομαι γι’ αυτήν, δεν είμαι εθελοντής, απαιτώ να μην εξισώνομαι πρακτικά με τους κατά τα άλλα συμπαθείς ερασιτέχνες του χώρου, ζητώ να ακουστεί η φωνή μου και πρώτα απ’ όλα σ’ εκείνους που ανήκουν στον τομέα μου μήπως καταφέρουμε ποτέ να αλλάξουμε όλοι μαζί κάτι.

Γράφει η Έλλη Πράντζου