Στάση ζωής, σεξουαλική έλξη, ερωτική αγάπη ή μορφή νεύρωσης; Τέχνη!
Κι αμέσως μου έρχεται ο Erich Fromm στο μυαλό: «Όλες οι μορφές των ψυχώσεων φανερώνουν ακραίου βαθμού ανικανότητα να είναι κανείς αντικειμενικός.
Για τον παράφρονα, η μοναδική πραγματικότητα που υπάρχει, είναι αυτή που έχει μέσα του, η πραγματικότητα των φόβων και των επιθυμιών του. Βλέπει τον εξωτερικό κόσμο σαν σύμβολο του δικού του εσωτερικού κόσμου, ως δημιούργημά του. Αυτό το κάνουμε όλοι όταν ονειρευόμαστε.
Στο όνειρό μας δημιουργούμε συμβάντα, σκηνοθετούμε δράματα, τα οποία είναι εκφράσεις των επιθυμιών και των φόβων μας (όπως επίσης μερικές φορές και των διαισθήσεων και των εκτιμήσεών μας). Για όση ώρα κοιμόμαστε είμαστε πεπεισμένοι ότι αυτά που συμβαίνουν στα όνειρά μας είναι πραγματικά, όπως η πραγματικότητα που αντιλαμβανόμαστε όταν είμαστε ξύπνιοι.
Το παράφρον άτομο ή αυτός που ονειρεύεται αποτυγχάνει πλήρως να έχει μια αντικειμενική εικόνα του εξωτερικού κόσμου. Όμως όλοι μας είμαστε λίγο ή πολύ παράφρονες, λίγο ή πολύ χαμένοι μέσα στα όνειρά μας. Όλοι μας έχουμε μια μη αντικειμενική άποψη του κόσμου, μια εικόνα παραμορφωμένη από τον ναρκισσιστικό προσανατολισμό μας».
Η ικανότητα να ερωτεύεσαι, σκέφτομαι, όπως και «η ικανότητα ν’ αγαπάς εξαρτάται από την ικανότητά σου να απελευθερωθείς από το ναρκισσισμό σου». Ο έρωτας για τη ζωή, ο έρωτας για τον έρωτα, ο έρωτας για έναν άνθρωπο. Αν δεν είσαι δημιουργικός στη ζωή πώς θα είσαι δημιουργικός και στον έρωτα; Κι αν δεν ερωτεύεσαι πώς θα παραμένεις δημιουργικός στη ζωή;
Σχετικά με τη σεξουαλική επιθυμία, αυτή «έχει ως στόχο τη συνένωση». Η αγάπη; «Η αγάπη δεν είναι καρπός μιας ικανοποιητικής σεξουαλικής σχέσης, αλλά αντίθετα η σεξουαλική ευχαρίστηση, ακόμη και η γνώση της σεξουαλικής τέχνης, είναι καρπός της αγάπης». «Η ερωτική αγάπη συχνά συγχέεται με τη συναρπαστική εμπειρία του να ερωτεύεσαι, με την αιφνίδια κατάρρευση των φραγμών που υπάρχουν μεταξύ των δύο ξένων ως εκείνη τη στιγμή προσώπων».
Έρωτας είναι το μυστήριο, η λαχτάρα για το μυστήριο! «Σ’ αυτή τη λαχτάρα για διείσδυση στο μυστήριο το ανθρώπου, του άλλου ανθρώπου, επομένως και στο δικό μας, βρίσκεται ένα βασικό κίνητρο για το βαθμό και την ένταση της σκληρότητας και της καταστροφικότητας. Ο άλλος δρόμος για τη γνώση του μυστηρίου είναι η αγάπη». Υπάρχει αγάπη στον έρωτα; Είναι η ερωτική αγάπη, αγάπη;
«Η ερωτική αγάπη, αν είναι αγάπη, έχει για προϋπόθεση ότι αγαπώ από την ουσία της ύπαρξής μου και νιώθω το άλλο άτομο στην ουσία της δικής του ύπαρξης». Είναι έλξη ή επιλογή; «Και οι δυο απόψεις, πως η ερωτική αγάπη είναι εντελώς ατομική έλξη, μοναδική ανάμεσα σε δυο συγκεκριμένα πρόσωπα, κι η άλλη άποψη πως η ερωτική αγάπη δεν είναι τίποτε άλλο παρά μόνο μια πράξη θέλησης, είναι σωστές».
Κάπου εδώ ας σταματήσουμε να μπερδεύουμε τις λέξεις… ο έρωτας μόνος του. Φυσικά μοιάζει με τέχνη… προϋποθέτει πειθαρχία, συγκέντρωση, υπομονή, πίστη, θάρρος. Ο έρωτας είναι έρωτας. Έρωτας είναι να κοιμάσαι με βροχή και να ξυπνάς με ήλιο. Έρωτας είναι να κοιμάσαι και να ξυπνάς με τον άλλον. Έρωτας είναι να θέλεις να το κάνεις. Στον έρωτα κοιτάς στα μάτια τον άλλον.
Είναι άραγε όντως ο καθρέφτης μας αυτός που ερωτευόμαστε; Κι αν είναι, τι καθρεφτίζεται σε αυτόν; Μας γοητεύουν τα κοινά ή τα αντίθετα; Σε πιο βαθμό αυτά μας έλκουν ή μας απωθούν; Από τι εξαρτάται; Τι βλέπουμε μέσα από τα μάτια του άλλου και τι βλέπει εκείνος μέσα από τα δικά μας; Το πρώτο ίσως που βλέπουμε είναι φωτιά… και ο έρωτας είναι φωτιά! Κόκκινη και ζεστή φωτιά.. η αιτία που ανάβει μάλλον παραμένει αδιευκρίνιστη. Τη φωτιά αυτή δεν τη σβήνει η βροχή αλλά οι εμπλεκόμενοι όταν δεν εμπλέκονται.
Δεν υπάρχει έρωτας όμως δίχως εμπλοκή… ας μην ανάβουμε φωτιές αν δεν είμαστε διατεθειμένοι να τις κρατήσουμε αναμμένες. Η φωτιά καίει, δίχως επαφή δεν μπορείς να καείς. Και η επαφή σημαίνει έρχομαι κοντά με τον άλλον. Είναι μια προσωπική σχέση. «Οι προσωπικές σου σχέσεις είναι ιερό έδαφος» (Neale Donald Walsch). Ο έρωτας σκέφτομαι είναι ιερό έδαφος… και τον έρωτα τον βλέπεις στην πράξη.
Καταλαβαίνεις πρακτικά πότε αισθάνεσαι σαν ερωτευμένος (και λέω σαν γιατί δε ξέρουμε τελικά τι είναι η κατάσταση του να είναι κανείς ερωτευμένος). Το αντιλαμβάνεται κανείς σε σύγκριση με το πριν βρεθεί στην θέση αυτή. Ξαφνικά ο κόσμος του φαίνεται διαφορετικός, γεμάτος χρώματα και μουσικές. Με την ύπαρξη των αντιθέτων καταλαβαίνουμε αυτό που είναι. Άντρας και γυναίκα. Η ύπαρξη της αρσενικής και της θηλυκής πολικότητας…
«Χωρίς τη νύχτα η φύση του ανθρώπου δε θα ‘παιρνε καμιά απολαβή και τότε η Μέρα δε θα είχε τίποτα να ξοδέψει» (Ρούμι).Χρησιμοποίησα τόσες φορές τη λέξη έρωτας για να πω πως έρωτας δεν είναι μια λέξη, δεν έχει συγκεκριμένο ορισμό και γίνεται αντιληπτός αποκλειστικά από τις αισθήσεις. Ο έρωτας βιώνεται, δεν περιγράφεται ούτε εξηγείται. Διαφορετικά δεν είναι έρωτας. Δε ξέρω αν εμπεριέχει ευθύνη και διάρκεια… σίγουρα όμως εμπεριέχει παρουσία.
«Η παρουσία είναι το κλειδί» και η παράδοση «Μόνο με το να γίνεις τρωτός μπορείς να ανακαλύψεις πόσο αληθινά και ουσιαστικά άτρωτος είσαι» (Eckhart Tolle).Ο χρόνος, όπως πάντα λέω, δεν υπάρχει, είναι δικό μας δημιούργημα. Ας ζήσουμε λοιπόν και ας τιμήσουμε τις στιγμές που βρισκόμαστε με τον άλλον. Ο έρωτας είναι μια λέξη και μια ψευδαίσθηση. Αυτός που φιλάω όμως τώρα, όχι.
Είναι ανούσιο να χρησιμοποιούμε λεκτικά ή εμπορικά δημιουργήματα για να προσεγγίσουμε μια έννοια τόσο πολυδιάστατη. Ας πλησιάσουμε απλά αυτόν που έχουμε στο εδώ και το τώρα. Αρκεί αυτό, που είναι και το πιο δύσκολο. Απαιτεί απουσία φόβου… τη στιγμή που τόσα γύρω μας ξεκινάνε και καταλήγουν σε αυτόν. Η στιγμή που βρισκόμαστε με τον άλλον ας είναι αληθινή και θαρραλέα. Είναι μια συνάντηση στο εδώ και το τώρα.
Είναι επικοινωνία. «Ο χρόνος και οι συνθήκες που μας διατίθενται, ώστε να συναντηθούμε με τον άλλον δίπλα μας και με τον εαυτό μας, δεν είναι στο χέρι μας. Το τι θα κάνουμε όμως μέσα σ’ αυτούς τους περιορισμούς όμως, είναι» (Irvin Yalom).Σε ερωτεύομαι σημαίνει πετάω μαζί σου. Και ίσως τελικά όλοι είμαστε πλάσματα μιας μέρας, σαν τις πεταλούδες, απλώς σε διαφορετική κλίμακα του χρόνου.
Ο έρωτας είναι σαν το tango «Το τάνγκο μας κάνει ό, τι θέλει. Μας σπρώχνει, μας χωρίζει, μας σκορπίζει, μας ξανασμίγει» (Χόρχε Λουίς Μπόρχες).
Ό, τι λοιπόν και αν σκεφτόμαστε, λέμε ή γράφουμε, ο έρωτας τελικά μας κάνει ό, τι θέλει. Αυτό είναι η μόνη και απτή απόδειξη της ύπαρξής του.
Γράφει η Sabina Tsampikaki
Thessaloniki Arts and Culture