Σαν μουσικούλα, από τη Sabina Tsampikaki

Σαν μουσικούλα, από τη Sabina Tsampikaki

Ένας από τους τρόπους που έχουμε να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο, είναι η αίσθηση της ακοής. Κάπως έτσι- ακουστικά-μπορούμε να αναγνωρίζουμε και τους ανθρώπους γύρω μας – σαν μουσικούλα.

«Ο έρωτας που γεννιόταν ξύπνησε μέσα της το νόημα της ομορφιάς και ποτέ δεν θα ξεχνούσε τη μουσική αυτή. Κάθε φορά που θα την άκουγε, θα ένιωθε συγκίνηση. Κάθε τι που θα συνέβαινε γύρω της τη στιγμή εκείνη θα καταυγαζόταν στη λάμψη αυτής της μουσικής, και θα ήταν ωραίο».

Κάθε τι λοιπόν γύρω μας σε σχέση με τη μουσική. Κάθε άνθρωπος μοιάζει με ήχο ο οποίος χαρακτηρίζεται από ευκόλως αντιληπτό τονικό ύψος-μοιάζει με νοτούλα, είναι σαν μουσικούλα.

Οι μουσικοί ήχοι για να συμπεριληφθούν στον γραπτό λόγο ονομάστηκαν φθόγγοι-σύμβολα που χρησιμοποιούνται για να αναπαραστήσουν το τονικό ύψος και τη διάρκεια ενός ήχου-νότες δηλαδή. Σκάλα ή κλίμακα, εννοούμε μια σειρά από 8 νοτούλες.

Μεταξύ τους υπάρχουν σκαλοπάτια-αποστάσεις. Ολόκληρα σκαλοπάτια (τόνοι) ή μισά σκαλοπάτια, σκαλοπατάκια (ημιτόνια). Με βάση ένα μοτίβο αποστάσεων και την αρχική νοτούλα, μπορούμε να φτιάξουμε όποια σκάλα θέλουμε – χαρούμενη ή μελαγχολική.

Η Ντο μείζονα λέγεται φυσική γιατί περιλαμβάνει μόνο φυσικούς φθόγγους- δίχως σημεία αλλοίωσης , σημεία που γράφονται αριστερά των φθόγγων και μεταβάλλουν (αλλοιώνουν) το ύψος τους. Χρωματική κλίμακα ονομάζεται η μουσική κλίμακα που αποτελείται από όλους τους φθόγγους, από 12 νοτούλες η απόσταση των οποίων είναι ισομερής -μισό σκαλοπατάκι τη φορά- και μπορεί να ξεκινήσει από οποιαδήποτε νότα.

Η θεωρία της μουσικής είναι ατέλειωτη.
Η δική μου θεωρία όμως θα περιοριστεί σε συγκεκριμένα σημεία.

Αν ήμασταν νοτούλα, ποια θα ήταν αυτή; Αν ήμασταν σκάλα; Τι αποστάσεις θα είχαμε;
Ποιο θα ήταν το μοτίβο μας;
Σίγουρα δεν είναι ένα μόνο, αν και ίσως να έχουμε κάποιο βασικό, το φυσικό μας.
Ποια σημεία αλλοίωσης δοκιμάζουμε;

Πως αλλάζει ο ήχος μας από χαρούμενος σε μελαγχολικό;
Χρησιμοποιούμε όλα τα χρώματα της μουσικής μας παλέτας, όλες τις νότες, ή περιοριζόμαστε σε κάποιες μόνο συχνότητες;

Βλέπουμε τον καμβά της ζωής μας σαν ένα πεντάγραμμο με σελίδες έτοιμες να υποδεχθούν καινούριες συνθέσεις ή στεκόμαστε σκαλοπάτια μακριά, στενεμένοι στην εγωκεντρική μας θεωρία και θεώρηση του κόσμου;

Σε τι επίπεδα κινείται το μουσικό μας κείμενο;

Η ανάγκη καθορισμού του ακουστικού επιπέδου των φθόγγων ενός μουσικού κειμένου είχε ως αποτέλεσμα την επινόηση των λεγόμενων κλειδιών, σχήματα που το καθένα άνοιγε τον ορίζοντα μιας ορισμένης έκτασης στην οποία θα κινούνταν οι ήχοι και που σε συνδυασμό με τη θέση τους στο πεντάγραμμο καθόριζε το τονικό του ύψος.

Τα κλειδιά γράφονται πάντα στην αρχή.

Ποια είναι τα δικά μας κλειδάκια; Τα βάζουμε πρώτα, στην αρχή της παρτιτούρας μας ως προϋπόθεση και ως βάση για να ανοίξουν τον δικό μας ορίζοντα;
Όταν συναντιούνται τα κλειδάκια μας;
Ή μάλλον, όταν συναντιούνται οι παρτιτούρες μας; Τότε; Τι γίνεται τότε;

Η μουσικούλα είναι σαν ένα μήνυμα με πομπό και δέκτη.
Ανάμεσά τους, η ερμηνεία- ο τρόπος που εκφέρεται ή λαμβάνεται το άκουσμα.

«Όσο οι άνθρωποι είναι λίγο πολύ νέοι και η μουσική παρτιτούρα της ζωής τους δεν είναι παρά στους πρώτους της ρυθμούς, μπορούν να συνθέσουν μαζί και να ανταλλάξουν μοτίβα, αλλά , όταν συναντιόνται σε μια πιο ώριμη ηλικία η μουσική τους παρτιτούρα είναι λίγο πολύ συμπληρωμένη, και κάθε λέξη, κάθε αντικείμενο, σημαίνουν κάτι διαφορετικό στην παρτιτούρα του καθενός».
Ίσως…

Το βασικό δομικό στοιχείο και το σημαντικότερο εργαλείο της αρμονικής, της τέχνης του συνταιριάσματος των ήχων, είναι η συγχορδία-το σύνολο τριών τουλάχιστον φθόγγων που ηχούν ταυτόχρονα. Αρμονικά πλήρης είναι η συγχορδία που περιέχει τουλάχιστον τρεις φθόγγους (τρίφωνη συγχορδία). Με λιγότερους από τρεις, είναι ελλιπής.

Σαν να λέμε… για να υπάρχει αρμονία μεταξύ μας, πρέπει να υπάρχουν οι εξής τρεις: εγώ, εσύ και εμείς, το μεταξύ μας-το πώς ακούγεται ο ένας σε σχέση με τον άλλον. Διαφορετικά, κάτι λείπει και, μαζί με αυτό το κάτι, απουσιάζω εγώ απουσιάζεις κι εσύ. Λείπει το εμείς.

Η επικοινωνία και η σύνδεση, η σχέση δηλαδή, φέρνει κοντά δυο παρτιτούρες και τους επιτρέπει να διαβαστούν και να ακουστούν στο «είναι» τους.

Γι’ αυτό και οφείλουμε να φροντίζουμε τις συγχορδίες που συνθέτουμε μόνοι μας αλλά και αυτές τις οποίες φτιάχνουμε μαζί.

Σε ένα μουσικό κομμάτι που είναι γραμμένο στο τονικό σύστημα, οι κύριες συγχορδίες είναι αυτές που κυριαρχούν και κτίζουν τον αρμονικό σκελετό του. Το άκουσμα των κύριων συγχορδιών είναι απαραίτητο και αρκεί για την εδραίωση της τονικότητας ενός κομματιού. Απαραίτητο για την αρμονία μας είναι να κρατάμε από κοινού τον ίδιο -παρότι συνεχώς μεταβαλλόμενο-ρυθμό.

Τα μοτίβα επανέρχονται και παίρνουν κάθε φορά άλλη σημασία, ο ρυθμός όμως κρατάει-κρατώντας εμάς και το εμείς στα γνωστά αλλά και στα απρόοπτα.

«Το ανθρώπινο ον, οδηγημένο από την έννοια της ομορφιάς, μεταθέτει το απρόοπτο γεγονός για να φτιάξει ακολούθως απ’ αυτό ένα μοτίβο που θα εγγραφεί στην παρτιτούρα της ζωής του. Θα επανέλθει σ’ αυτό, θα το επαναλάβει, θα το μεταβάλει, θα το αναπτύξει, θα το μεταθέσει, όπως κάνει ο συνθέτης με τα θέματα της σονάτας του».

Είναι τυφλός ο άνθρωπος στα τυχαία της καθημερινής ζωής;
Στερεί τη ζωή από τη διάσταση της ομορφιάς;
Όμορφο και τυχαίο γεγονός αποτελεί και μια τυχαία λέξη-ο έρωτας.

«Η στιγμή όπου γεννιέται ο έρωτας:
Η γυναίκα δεν αντιστέκεται στη φωνή που καλεί την τρομαγμένη της ψυχή• ο άντρας δεν αντιστέκεται στη γυναίκα που η ψυχή της ξέρει να προσέχει τη φωνή του».

Τι σχέση μπορεί να έχει το τυχαίο, ο έρωτας και η μουσική με τις λέξεις;

«Ένιωθε την ανάγκη, συγκεχυμένα και ασυγκράτητα, μιας τεράστιας μουσικής, ενός θορύβου απόλυτου, ενός ωραίου και χαρούμενου σαματά που θα αγκάλιαζε, θα πλημμύριζε, θα έπνιγε όλα τα πράγματα, όπου για πάντα θα καταποντίζονταν ο πόνος, η ματαιότητα, η κακία των λέξεων. Η μουσική ήταν η άρνηση των φράσεων, ήταν η αντιλέξη!»

Όχι άλλος θόρυβος- η μουσικούλα είναι αυτή που εξημερώνει και εξευγενίζει τον άνθρωπο.
Όσο κρατάει ο ρυθμός της ζωής- ο χτύπος της καρδιάς μας, η ιστορία, όπως και η παρτιτούρα-ατομική και κοινή, γράφεται, καταγράφεται και συνεχίζει να παράγει μουσικούλα..

Και η μουσικούλα συνεχίζει να ακούγεται.
Όπως συνεχίζει και το νερό να κυλάει.

«Ο ποταμός κυλάει μέσα στους αιώνες και οι ιστορίες των ανθρώπων ξετυλίγονται στην ακτή. Ξετυλίγονται για να ξεχαστούν αύριο και για να μη σταματήσει ποτέ ο ποταμός να κυλάει».

Δε ξεχνιούνται οι ιστορίες-μένουν στο «είναι» των ανθρώπων που τις συνθέτουν (συνθέτοντάς τους).
Δε ξεχνιούνται οι άνθρωποι-συνεχίζουν να ξετυλίγονται μέσα στις ιστορίες τους (ξετυλίγοντάς τες).
-Αντιλαμβανόμαστε τους ανθρώπους γύρω μας σαν μουσικούλα;

(Αποσπάσματα από το βιβλίο Μίλαν Κούντερα, «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι»)

Γράφει η Sabina Tsampikaki

Διαβάστε επίσης

Close