Πριν πέντε χρόνια το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ) επιβεβαίωσε για μια ακόμη φορά αυτό που αποτελεί ισχυρή πεποίθηση στον κόσμο των γραμμάτων και της επιστήμης αλλά και στη γραφή της ιστορίας, ότι ο Αριστοτέλης αποτελεί τον πιο σημαντικό άνθρωπο του Κόσμου και όλων των εποχών.
Συγκεκριμένα, σε μια σχετική έρευνά του συγκέντρωσε και ανέλυσε δεδομένα σχετικά με την ιστορία και τον πολιτισμό σε όλο τον πλανήτη από το 4.000 π.Χ. έως το 2010. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε στο πλαίσιο του προγράμματος Pantheon, που λειτουργεί με την ευθύνη του Media Lab του ΜΙΤ. Η απόληξη της έρευνας έδωσε τα εξής στοιχεία για μια μορφή ιστορικής αξιολόγησης των πιο σπουδαίων προσώπων.
Οι πιο διάσημοι άνθρωποι όλων των εποχών:
1. Αριστοτέλης
2. Πλάτων
3. Χριστός
4. Σωκράτης
5. Μέγας Αλέξανδρος
6. Λεονάρντο Ντα Βίντσι
7. Κομφούκιος
8. Ιούλιος Καίσαρας
9. Όμηρος
10. Πυθαγόρας
Πριν αναφερθούμε στο μεγάλο στοχαστή της ανθρώπινης σκέψης οφείλουμε να σημειώσουμε την παρουσία έξι Ελλήνων στη σχετική κατάταξη των 10 πρώτων θέσεων. Πρόκειται ουσιαστικά για την επίδραση του ελληνικού στοχασμού και της ελληνικής σκέψης στην παγκόσμια ιστορία. Δεν είναι αυτή η αναφορά μια μουσειακού τύπου εξύμνηση, αλλά αφορά τη διαρκή επιρροή της ελληνικής παιδείας επί του παγκόσμιου πολιτισμού. Προφανώς και έχει μεγάλη σημασία για την αυτογνωσία ενός λαού η εικόνα που έχουν οι άλλοι λαοί γι’ αυτόν. Ιδιαίτερα σήμερα που οι τεχνολογικές (μόνο αυτές μέχρι τώρα) χωροχρονικές σμικρύνσεις φέρνουν τους ανθρώπους όλο και πιο κοντά, οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των λαών έχουν μια ξεχωριστή πολιτισμική λειτουργία.
Ο Αριστοτέλης είναι η εμβληματική μορφή στο παγκόσμιο στερέωμα του ανθρώπινου στοχασμού. Για περίπου 2.000 χρόνια ήταν σχεδόν η μοναδική έγκυρη πηγή γνώσης επί όλων των πεδίων του επιστητού. Σπάνια θα συναντήσει κανείς ένα επιστημονικό / πανεπιστημιακό σύγγραμμα που δεν θα κάνει έστω μια επιστημολογικού τύπου αναφορά στις έρευνες του Σταγειρίτη φιλοσόφου.
Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα που αναφέρεται προκειμένου να καταδειχθεί η μεγάλη επίδραση των πορισμάτων του Αριστοτέλη. Στο ερώτημα, λοιπόν, «πόσα δόντια έχει το άλογο» δεν αναζητείτο η απάντηση στο ίδιο το στόμα του αλόγου αλλά σε κάποιο σχετικό πόνημα του Αριστοτέλη! Και σήμερα βέβαια οι επιρροές των μελετών του παραμένουν ισχυρές, ακόμα και όταν έχουν αναθεωρηθεί οι σχετικές γνώσεις.
Αλλά η εν λόγω αναφορά του ΜΙΤ πώς μάς αφορά; Είναι αρκετό το να αισθανόμαστε μόνο και μόνο μια εύλογη υπερηφάνεια ως Έλληνες; Ποια είναι η σχέση μας με τον Αριστοτέλη; Αρκεί να καμαρώνουμε ότι είμαστε απόγονοί του ή ότι μιλάμε την ίδια γλώσσα με αυτόν; Μας τιμάει μια τέτοια ιστορικογενετική και μόνο σχέση / εξέλιξή μας με το μεγάλο διανοητή;
Η ρηχότητα του σύγχρονου πολιτισμού μας εύκολα καταδεικνύεται από δύο απλά στοιχεία. Πρώτον, η πολιτισμική δημιουργικότητά μας είναι σε χαμηλά επίπεδα και ουσιαστικά έδειξε μια σχετική κορύφωση κατά τη δεκαετία του 1960. Δεύτερον, η οργανική μορφωτική σχέση μας με την αρχαία ελληνική γραμματεία είναι φοβερά ελλιπής και εξαντλείται απελπιστικά μόνο στην αποσπασματική ούτως ή άλλως σχολική μας φοίτηση.
Πόσοι Έλληνες έχουν διαβάσει Αριστοτέλη; Υπάρχει κάποιο αξιόλογο στατιστικό εύρημα; Δεν κάνουμε τον κόπο ούτε καν να καταγράψουμε ένα τέτοιο ερώτημα! Γιατί θα αποδεικνυόταν η γύμνια μας, η γύμνια της σκέψης μας. Γιατί ένας άνθρωπος που θα διαβάζει Αριστοτέλη δεν (θα) μπορεί να κάθεται με τις ώρες μπροστά στην σκουπιδοτηλεόραση! Γιατί ένας λαός που εντρυφεί στον Αριστοτέλη δεν θα μπορούσε ποτέ να προκρίνει πολιτικά μέχρι πρόσφατα ως τρίτη πολιτική επιλογή του μια ναζιστική – φασιστική εγκληματική οργάνωση!
Γιατί μια κουλτούρα μας που θα ήταν ζυμωμένη με τη στοχαστικότητα, με την επινοητικότητα και με τη δημιουργικότητα της σκέψης του Αριστοτέλη θα είχε κατακτήσει τον ορθολογισμό και τα όμορφα και απελευθερωτικά πεδία της κριτικής σκέψης και δεν θα κυριευόταν από τα πολιτιστικά σκουπίδια της καταναλωτικής κοινωνίας και του αγοραίου καπιταλισμού.
Στην ιστορία – όπως και στη φύση – όλα εξηγούνται, έστω και αν γίνεται με σταδιακό τρόπο. Προφανώς η ελλειμματική σχέση μας με τον Αριστοτέλη καταδεικνύει την ελλειμματικότητά μας σε σχέση με το σύνολο της κλασικής ελληνικής παιδείας. Αγωνιούμε για την τύχη των Γλυπτών του Παρθενώνα και ενιστάμεθα με την αλαζονεία των Βρετανών απέναντι στην πιο βάρβαρη κλοπή μνημείων της ιστορίας. Αλλά αρκεί αυτό;
Πώς μπορούμε να εξηγήσουμε τη συμπεριφορά των Ελλήνων να μην επισκέπτονται τον Ιερό Βράχο, ενώ καταφτάνουν κατά επελαύνοντα στίφη μέχρι τους πρόποδες της Ακρόπολης για τα κάθε λογής φαγάδικα και εκεί στομώνουν σα να βρίσκεται ένα αξεπέραστο φράγμα μπροστά τους; Πώς μπορούμε να κάνουμε μια κάποια συλλογική αυτοκριτική και να σχεδιάσουμε ένα δημιουργικό μέλλον του τόπου μας όταν τα «Πολιτικά» του Αριστοτέλη δεν υπάρχουν στη βιβλιοθήκη μας και δεν τα έχουμε ούτε καν ξεφυλλίσει;
Του Νίκου Τσούλια
