Ομόηχες είναι οι λέξεις που προφέρονται το ίδιο αλλά διαφέρουν ως προς την ορθογραφία, την ετυμολογία και τη σημασία τους. Αλλιώς λέγονται: ομώνυμες. Αν και έχουν την ίδια προφορά, ποτέ δεν τις μπερδεύουμε, στον προφορικό λόγο τουλάχιστον, καθώς τα συμφραζόμενα πάντα βοηθούν να καταλάβουμε περί τίνος πρόκειται.

Δεν θα μπορούσαμε ποτέ, για παράδειγμα, να μπερδέψουμε το “πιάνο” με το “πιάνω” γιατί η κάθε λέξη εντάσσεται σε διαφορετικές νοηματικά προτάσεις: Πιάνω το χέρι σου & Μου αρέσει να παίζω πιάνο. Αυτά είναι βέβαια εύκολα και απλά. Τι γίνεται όμως με τα ομόηχα που είναι πιο δύσκολα και μας μπερδεύουν με την ορθογραφία τους στον γραπτό λόγο ή με άλλα που ίσως δεν γνωρίζουμε;

Έκκληση – Έκλυση
Χρησιμοποιούμε συχνά το “έκκληση” με τη σημασία της παράκλησης/επίκλησης, π.χ.: έκκληση για βοήθεια, έκκληση για αίμα. Σπάνια όμως, χρησιμοποιούμε την ομόηχη λέξη “έκλυση” που αναφέρεται στην ηθική κατάπτωση και διαφθορά, π.χ.: έκλυση των ηθών.

Πηγή – Πυγή
Εννοείται πως γνωρίζουμε τη λέξη “πηγή”, την οποία χρησιμοποιούμε κατά κόρον γιατί έχει πολλές χρήσεις: ιαματική πηγή, ιστορική πηγή, πηγή της αλήθειας… Η ομόηχη “πυγή” όμως, που σημαίνει τα οπίσθια, λείπει από το λεξιλόγιό μας.

Ενέσιμος – Αινέσιμος – Εναίσιμος
“Ενέσιμος” είναι ο εγχύσιμος, αυτός που μπορεί να εισαχθεί στον οργανισμό με ένεση. Από την άλλη, ο “αινέσιμος”, μία λέξη που πραγματικά αγνοούμε και σημαίνει τον αξιέπαινο. Προέρχεται από το αρχαίο ρήμα αἰνέω – αἰνῶ, που σημαίνει “επαινώ, υμνώ”. Η τρίτη ομόηχη, το “εναίσιμος”, δεν χρησιμοποιείται πλέον και την έβρισκε κανείς αποκλειστικά δίπλα στη λέξη “διατριβή” (εναίσιμος διατριβή, δηλαδή –> διδακτορική διατριβή).

Κόλλημα – Κώλυμα
Είναι διαφορετικό το “τρώω κόλλημα” που λένε συνήθως οι νέοι, από το “κώλυμα” που σημαίνει εμπόδιο, δυσκολία και που χρησιμοποιούμε σε άλλες εκφράσεις. Π.χ.: τεχνικό κώλυμα. Το πρώτο προέρχεται ως γνωστόν από το ρήμα “κολλάω-κολλώ” και το δεύτερο από το ρήμα “κωλύω”.

Έγκυος- Έγγειος
Η λέξη “έγκυος” σημαίνει φυσικά την εγκυμονούσα (εν + κύω, που σήμαινε «κυοφορώ»). Αντιθέτως, το επίθετο “έγγειος” αναφέρεται στη γη. Π.χ.: έγγειος φόρος, έγγειος ιδιοκτησία.

Μήτρα – Μίτρα
Η μήτρα είναι όργανο του θηλυκού αναπαραγωγικού συστήματος, ενώ η μίτρα είναι τύπος ενδύματος της κεφαλής που χρησιμοποιείται από θρησκευτικούς ηγέτες.

Σύγχιση – Σύγχυση
Είναι από τα ομόηχα που μας μπερδεύουν γιατί συνήθως ταυτίζονται στον λόγο μας. Το “σύγχιση” παράγεται από το μεταγενέστερο ρήμα συγχίζω που σημαίνει “προκαλώ ψυχική αναστάτωση, ταραχή, εκνευρισμό”, π.χ.: Και σαν να μην έφτανε αυτό, ήρθε το απόγευμα στο σπίτι μου και με σύγχισε με αυτά που είπε! Αντίθετα, η σύγχυση προέρχεται από το ρήμα “συγχέω”, δηλαδή μπερδεύω, ανακατεύω. Π.χ.: Υπάρχει μία σύγχυση στο μυαλό μας για τις λέξεις σύγχιση και σύγχυση!

Σορός – Σωρός
Η σορός αναφέρεται στο λείψανο, το σώμα του νεκρού. Π.χ.: Η σορός του μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο. Ο σωρός είναι ένα σύνολο πραγμάτων που είναι συγκεντρωμένα αλλά τοποθετημένα άτακτα, η στοίβα. Π.χ.: Σωροί σκουπιδιών έχουν κατακλύσει τους δρόμους αλλά κανένας δεν νοιάζεται.

Μέλει – Μέλλει
Το “μέλει” σημαίνει “ενδιαφέρει” και είναι γνωστό στη φράση: “εσένα τι σε μέλει;”, δηλαδή εσένα τι σε νοιάζει; Ενώ το “μέλλει” σημαίνει “πρόκειται” και είναι εξίσου γνωστό στη φράση: “τι μέλλει γενέσθαι;” δηλαδή τι πρόκειται να γίνει; Για το “μέλι” ούτε λόγος, δεν υπάρχει περίπτωση να το μπερδέψουμε!

Γλείφω – Γλύφω
Όπως έχουμε εξηγήσει κι εδώ, γλείφω το παγωτό, “λείχω” στα αρχαία (εξού και τα: γλειφιτζούρι, γλείψιμο, γλείφτης) και γλύφω την πέτρα, δηλαδή την σκαλίζω (εξού και τα: γλύπτης, γλυφίδα, οδοντογλυφίδα). Αρκετοί, όμως, αγνοούν τη λέξη “γλύφω” και τη θεωρούν λάθος έχοντας στο μυαλό τους μόνο τη λέξη “γλείφω”.

Λιμός – Λοιμός
Λιμός είναι η μεγάλη πείνα που οφείλεται σε έλλειψη τροφίμων, ενώ λοιμός είναι η θανατηφόρα επιδημία (προκειμένου να τα ξεχωρίσουμε στην ορθογραφία, μπορούμε να έχουμε στο μυαλό μας για τον λοιμό τις λέξεις: λοίμωξη και λοιμώδης).

Σοφία Τατίδου – Φιλόλογος