Γλέντι, χορός, τραγούδι
Στο Πάρκο Πλαγιαρίου, την Τσικνοπέμπτη 3 Μαρτίου 2016, στις 19:00, είσοδος ελεύθερη
Η Δ.Ε.Π.Π.Α.Θ η Δημοτική Κοινότητα Πλαγιαρίου το Σχολείο της Φύσης και φορείς της περιοχής σας προσκαλούν την Τσικνοπέμπτη 3 Μαρτίου στο κεντρικό πάρκο Πλαγιαριου σε ένα μεγάλο αποκριάτικο γλέντι με τον Φανό της Κοζάνης «Ο Λάκκους τ Μάγγαν» .
Θα αναβιώσουμε ένα μοναδικό παραδοσιακό γλέντι με πενήντα χορευτές- τραγουδιστές με τοπικές ενδυμασίες. Μαζί θ ακούσουμε και θα τραγουδήσουμε με τους καλεσμένους από την Κοζάνη τα περίφημα σκωπτικά αποκριάτικα Κοζανιτικα τραγούδια.
Μουσική με τα «Χάλκινα της Κοζάνης»
Παραδοσιακά κοζανίτικα κιχιά , αφθονο κρασί , σερπαντίνες και μπαλόνια, όλα δωρεάν , σας περιμένουν για ένα αξέχαστο γλέντι.
Συμμετέχουν :
-Το τμήμα παραδοσιακών χορών του κέντρου πολιτισμού Καρδίας «Ο Ευμένης»
-Χορευτικός Όμιλος Τριλόφου «Ζουμπάτ»
-Σύλλογος Πολιτισμού Εθελοντισμού Κ. Σχολαρίου.
Ο Φανός.
Η ιδιαιτερότητα του Κοζανίτικου Φανού
Τρία είναι τα κύρια στοιχεία που κάνουν τον Φανό της Κοζάνης ξεχωριστό κατά την Ματίνα Μόμτσιου-Τσικριτζή:
1. Ο συνδυασμός του ανάμματος της φωτιάς με το ιδιότυπο τραγούδι γύρω απ’ αυτήν. Ενώ σε άλλες πόλεις της Ελλάδας ανάβουν μεγάλες φωτιές στο χώμα για ευχετήριες ή καθαρτήριες, τελετές στην Κοζάνη συνδυάζεται επί πλέον με την ιδέα της ανατροπής, της αμφισβήτησης ιδεών και ιεραρχίας και την κατάργηση κάθε ορίου που εμπεριέχει η Αποκριά.
2. Η μορφή του Φανού. Δεν ανάβεται μία τεράστια φωτιά στο χώμα που συνεχώς πρέπει να τροφοδοτείται για να μη σβήσει εύκολα, όπως συμβαίνει σε πολλά μέρη της Ελλάδος. Στην Κοζάνη ανάβεται μία μικρή φωτιά επάνω σε βωμό και απλώς συντηρείται η φλόγα της ώστε να διαρκέσει ώρες ολόκληρες. Η φωτιά είναι το σημείο αναφοράς του Φανού και γύρω από αυτήν εξελίσσονται τα διάφορα δρώμενα.
3. Η ύπαρξη πολλών Φανών είναι το τρίτο στοιχείο στη διαφορετικότητά του. Δεν ανάβεται μία μεγάλη φωτιά στην πλατεία όπως συμβαίνει αλλού. Στην Κοζάνη υπάρχουν πολλές εστίες στα σταυροδρόμια κάθε γειτονιάς, δίνοντας έτσι τη δυνατότητα στους οικοδεσπότες κάθε Φανού να βάζουν το δικό τους προσωπικό στοιχείο που τους διαφοροποιεί από τους άλλους. Επιτρέπεται έτσι στον επισκέπτη η μετάβαση από Φανό σε Φανό που ρίχνεται συνεχώς σε ένα καινούργιο ξεφάντωμα.
Τι είναι ο Φανός
Είναι μία γιορτή με λατρευτικό αλλά και ανατρεπτικό χαρακτήρα που στήνεται γύρω από ένα βωμό στον οποίο η φωτιά καίει όλη τη νύχτα και γίνεται το βράδυ της «Τρανής της Απουκράς» όταν το κέφι έχει φτάσει στα ύψη.
Γύρω από τη φωτιά σχηματίζεται ένας κύκλος με επικεφαλής τον κορυφαίο τραγουδιστή, ο οποίος τραγουδάει πρώτος και μόνος του τα αποκριάτικα τραγούδια ακολουθούμενος από το χορό που επαναλαμβάνει ομαδικά και με τον ίδιο τρόπο τον στίχο.
Η εκδήλωση πραγματοποιείται σε συγκεκριμένα μέρη της Κοζάνης που συνήθως είναι τα σταυροδρόμια κάθε γειτονιάς. Είναι καλά οργανωμένη από τους κατοίκους της γειτονιάς και ο καθένας αναλαμβάνει από μία αποστολή: το κέρασμα, την τροφοδοσία, το τραγούδι κτλ. Ο εθελοντισμός στην πλήρη αποθέωσή του!
Ο Φανός παλαιότερα
Την Κυριακή της μικρής Αποκριάς τα παιδιά της γειτονιάς κρατώντας ένα τσίγκινο πιάτο στέκονταν στην έξοδο των εκκλησιών, στα σταυροδρόμια ή τις βρύσες και προκαλούσαν τους περαστικούς : «Ό,τι έχετε ευχαρίστηση για το φανό μας!».
Όλοι έδιναν με ευχαρίστηση! Τα χρήματα που συγκεντρώνονταν προορίζονταν για την αγορά δαδιού για το άναμμα του Φανού.
Οι νοικοκυρές της γειτονιάς ετοίμαζαν τα κεράσματα: κιχιά, μεζέδες και γλυκίσματα για να τα προσφέρουν στους παρευρισκόμενους. Οι άνδρες ετοίμαζαν το κρασί που θα έπιναν και θα κερνούσαν στο Φανό.
Το πρωί επισκέπτονταν τα κοσμικά κέντρα της εποχής και μάζευαν τις πεταγμένες σερπαντίνες. Αυτές τις έκαναν μεγάλες φούντες που τις έδεναν σε δυνατό σχοινί το οποίο στερέωναν σε μπαλκόνια, δέντρα ή κολώνες γύρω από το Φανό διακοσμώντας τον.
Στο κέντρο του σταυροδρομιού έχτιζαν μία ξηρολιθιά ύψους ενός μέτρου περίπου και στο κέντρο τοποθετούσαν μια σιδερένια απλάδα όπου θα έκαιγε το δαδί.
Ένας Φανός με πορεία 32 χρόνων …
Ο Λάκκος του Μάγγανη ξεκίνησε την πορεία του στις αρχές της δεκαετίας του ’80 στην περιοχή του Νοσοκομείου, όπου επεκτείνονταν τότε η πόλη της Κοζάνης με καινούργιες οικοδομές και με ανθρώπους που γνωρίζονταν ελάχιστα μεταξύ τους.
Σ’ εκείνον τον παγωμένο τόπο μαζεύτηκε μια ομάδα από τους παλιότερους κατοίκους και άναψε για πρώτη φορά έναν υποτυπώδη φανό με λίγο δαδί αλλά με πολύ κέφι και καλή διάθεση.
Την επόμενη χρονιά η απόπειρα έγινε κάπως πιο οργανωμένα και το 1984 δηλώθηκε επίσημα στο Δημαρχείο ως Φανός, πήρε το βάπτισμα του πυρός και μια μικρή επιχορήγηση. Από τότε πέρασαν 32 χρόνια κι εκείνη η επιτυχημένη κίνηση μετέτρεψε μια ομάδα από μεμονωμένα σπίτια σε κανονικό μαχαλά!
Στην αρχή ο τόπος συνάντησης και «συνεδριάσεων» ήταν ο φούρνος της γειτονιάς, αλλά καθώς πλήθαιναν τα μέλη στα μέσα της δεκαετία του ’90 πάρθηκε η απόφαση να μετατραπεί η άτυπη ομάδα σε κανονικό σύλλογο.
Υπήρχε βέβαια ο φόβος ότι η αλλαγή θα κατέστρεφε τη ζεστασιά και τον αυθορμητισμό της παρεΐστικης ατμόσφαιρας που επικρατούσε μέχρι τότε, αλλά ευτυχώς τίποτα δεν κατάφερε να χαλάσει τη δυναμική που είχε αναπτυχθεί εν τω μεταξύ. Αντίθετα καινούργια μέλη προστέθηκαν, που έφεραν ιδέες, όρεξη για καινούργια πράγματα και διάθεση για ενασχόληση κυρίως με θέματα λαογραφικής υφής.
Ο Σύλλογός μας, που στεγάζεται πλέον σε δικό του στέκι, δραστηριοποιείται σήμερα στο χώρο της λαϊκής παράδοσης, και με βασική ετήσια δραστηριότητα το στήσιμο του Φανού και των λοιπών αποκριάτικων εθίμων (η προετοιμασία για τα οποία σημειωτέον κρατάει δυο μήνες) επιδίδεται και σε ένα σωρό άλλες εκδηλώσεις:
Από συλλογή υλικού για λαογραφικές και γλωσσολογικές έρευνες μέχρι συμμετοχή σε ντοκιμαντέρ ή συγκέντρωση και καταγραφή του μουσικού πλούτου της πόλης. Κι από εκδηλώσεις για την προβολή πλευρών παραδοσιακής ζωής (έθιμα, τοπικό χιούμορ) μέχρι συμμετοχή σε εκδηλώσεις «εκτός των τειχών», οπουδήποτε μας καλούν για να γνωρίσουν τα «Κουζιανιώτκα τ’ αντέτια».
Με στιγμές αγωνίας, αναστάτωσης και έντασης που συνοδεύουν τις ώρες τις προετοιμασίας αλλά και με πολλές ώρες χαράς και κεφιού που το γεννάει η αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε μια καλή παρέα.
Μια παρέα που έχει τη ελαστικότητα που απαιτείται για να δεχτεί και να αγκαλιάσει όλους όσους συμμερίζονται τα μεράκια της.
Χίλιοι καλοί χωρούν…
