«Το πρώτο σου χρέος, εκτελώντας τη θητεία σου στη ράτσα, είναι να νιώσεις
μέσα σου όλους τους προγόνους. Το δεύτερο, να φωτίσεις την ορμή τους και να
συνεχίσεις το έργο τους. Το τρίτο σου χρέος, να παραδώσεις στο γιο τη μεγάλη
εντολή να σε ξεπεράσει» διαβάζοντας τα λόγια του Νικόλαου Καζαντζάκη είσαι
έτοιμος να λάβεις τη μεγάλη εντολή και με ορμή να συνεχίσεις πιστά την
Παράδοση.

Το δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων πλησιάζει και τα Τοπικά Διαμερίσματα
του Νομού Κοζάνης ετοιμάζονται για άλλη μια χρονιά να κάνουν το χρέος τους στην
Παράδοση. Ο θεός Μώμος θα πάρει σάρκα και οστά και οι δρόμοι των τοπικών
διαμερισμάτων Αγίου-Δημητρίου, Αλωνακίων, Καρυοχωρίου, Κομνηνών,
Πρωτοχωρίου, Ρυακίου, Σκήτης, και Τετραλόφου θα γεμίσουν με τους ήχους του
αγγείου, της λύρας, με πολύ κόσμο, με όμορφες αναμνήσεις και με ευχές για
«Υειαν, Ευλοίαν και Καληχρονίαν». Το δρώμενο των Μωμογέρων χάνεται στα βάθη
των αιώνων, δεν είναι απλά προχριστιανικό αλλά προϊστορικό. Πέρασε απ΄ όλους
τους σταθμούς της Ιστορίας για να φτάσει στην Ελλάδα μετά τη Γενοκτονία του
Ποντιακού Ελληνισμού.

Οι Μωμόγεροι είναι μία πολυσύνθετη ομάδα, που αποτελείται από
τη χορευτική ομάδα δώδεκα αντρών που ο αριθμός της είναι κατ' εξοχήν
συμβολικός μιας και δώδεκα ήταν οι μαθητές του Χριστού, δώδεκα οι θεοί του
Ολύμπου, δώδεκα οι μήνες του χρόνου και την ομάδα των μουσικών με Αγγείον ή
άσκαυλος και Ποντιακή λύρα. Επιπλέον των δύο αυτών ομάδων υπάρχει και η
θεατρική ομάδα που αποτελείται αποκλειστικά από άντρες, οι οποίοι και
υποδύονται τους διάφορους ρόλους. Κύρια πρόσωπα της θεατρικής ομάδας είναι οι δύο νύφες, που συμβολίζουν τη Δήμητρα και την Περσεφόνη.

Επίσης, στη θεατρική ομάδα υπάρχει ο τσανταρμάς (αστυνομικός), ο διάβολος, ο γέρος και η γριά, ο
γιατρός, ο δικαστής και άλλοι ρόλοι που προστέθηκαν αργότερα στο δρώμενο. Όλη
αυτή η ομάδα, πηγαίνει από σπίτι σε σπίτι σε όλο το χωριό και εκεί
διαδραματίζονται αυτοσχέδιοι διάλογοι, τόσο με τον σπιτονοικοκύρη, όσο και με
τον κόσμο που ακολουθεί σατιρίζοντας τα κακώς γραμμένα κείμενα της εποχής.
Σήμερα, στα χωριά της Κοζάνης συμβαίνει κάτι το ιδιαίτερο που δίνει στο δρώμενο μεγαλύτερη
ζωή και το κάνει να έχει μία ξεχωριστή θέση στις καρδιές όλων. Η απάντηση έρχεται
με τη βιωματική σχέση, οι νέοι γνωρίζουν από την κούνια τους το δρώμενο και γι’
αυτούς δεν είναι μια υποχρέωση, αλλά τρόπος ζωής. Μία εικόνα που μπορεί να
περιγράψει καλύτερα τη βιωματική σχέση είναι τα μάτια των μικρών παιδιών που
βλέπεις την αγωνία και την προσμονή να μεγαλώσουν, για να συμμετέχουν και
εκείνα. Το βλέμμα τους χάνεται στη χορευτική κίνηση και το σώμα τρέμει στο
άκουσμα των συνθημάτων του αρχηγού, γυρίζεις δίπλα και καμαρώνεις τα νέα
παλικάρια που με πάθος χορεύουν, ακούραστοι, κουβαλώντας στις πλάτες τους το
χρέος της παράδοσης, τραγουδώντας για την πατρίδα, το θάνατο, την αγάπη, για τα
πρόσωπα που λείπουν σήμερα από κοντά μας. Η στιγμή είναι μοναδική και η σκέψη
που κάνεις είναι μία, κάποτε εδώ χόρευε ο παππούς μου, ο πατέρας μου και αύριο
θα χορεύει ο γιος μου!

Αξίζει να σημειωθεί πως το δρώμενο των Μωμογέρων ενεγράφη αρχικά
στην πρώτη θέση του Εθνικού Ευρετηρίου Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της
Ελλάδος και στη συνέχεια, στο Διεθνές Ευρετήριο της UNESCO. Αυτό αποτέλεσε μία
από τις σημαντικότερες κινήσεις για τον Ελληνικό Πολιτισμό. Το δρώμενο όμως, για
τον καθένα μας έχει μια ξεχωριστή σημασία, καθώς είναι διαφορετικό να μαθαίνεις
γι΄ αυτό χωρίς να το έχεις ζήσει και άλλο να είσαι κομμάτι του. Αν βρεθεί ένας
ταξιδιώτης στα χωριά της Κοζάνης, όπως κάθε χρόνο συμβαίνει, θα μαγευτεί με το
πάντρεμα του θεάτρου και του χορού, θα αναρωτηθεί για την ιστορία του, θα
γνωρίσει καλά τη φιλοξενία των Ποντίων, θα εκπλαγεί με το πάθος των νέων, θα
διασκεδάσει με την ψυχή του και θα φύγει παίρνοντας μαζί του στοιχεία από την
ταυτότητά μας. Άρα είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι μέσα από το δρώμενο μπορεί να μάθει κάποιος για την ιστορία, το θέατρο, το χορό, τη διάλεκτο, τον τρόπο ζωής.

Το δρώμενο των Μωμογέρων, δικαίως ονομάζεται από πολλούς ερευνητές
κιβωτός της λαϊκής παράδοσης, καθώς κάνει την εμφάνιση του πριν το αρχαίο
αττικό δράμα, πέρασε απ’ όλους τους αιώνες διδάσκοντας ιστορία, τέχνη,
ανθρωπισμό (τα χρήματα ή τα αγαθά που συλλέγονταν κατά την διάρκεια του
δίνονταν σε οικονομικά ασθενέστερες οικογένειες). Έζησε ένα από τα μεγαλύτερα
εγκλήματα των αιώνων, τη Γενοκτονία του Ελληνικού λαού και έφτασε αλώβητο
στις νέες πατρογονικές εστίες, όπως έφτασαν και όσοι από τους προγόνους μας
κατάφεραν να σωθούν σηκώνοντας το μεγάλο σταυρό του μαρτυρίου και έχοντας
συνοδοιπόρο τη πίστη στο Θεό, την ελπίδα, την ανθρωπιά και το δυναμισμό τους.
Κλείνοντας για όλους τους λόγους που προαναφέρθηκαν οφείλουμε να
είμαστε άξιοι συνεχιστές, για τις 353.000 αδικοχαμένες ψυχές των προγόνων μας,
για τους παππούδες μας, για τους γονείς μας, για τα παιδιά μας, για την Ιστορία
μας. Ο Ποντιακός Ελληνισμός ήταν, είναι και θα είναι αναπόσπαστο κομμάτι της
Παγκόσμιας και Ελληνικής Ιστορίας. Πολλές απαντήσεις έρχονται μέσα από τη
λαογραφία και το δρώμενο των Μωμογέρων που αποτελεί σταθμό για τον
πολιτισμό μας. Χρέος μας, να διατηρήσουμε τις παραδόσεις μας ως άξιοι
συνεχιστές με σεβασμό σε όλο τον πλούτο που κρατάμε στα χέρια μας.

Σας περιμένουμε όλους το Δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων στα Τοπικά
Διαμερίσματα του Νομού Κοζάνης να γνωρίστε από κοντά το δρώμενο των
Μωμόγερων και να απολαύσετε τη ζεστή φιλοξενία των κατοίκων.

Υειαν, Ευλοίαν και Καληχρονίαν

Οι Μωμόγεροι στη Θεσσαλονίκη
28 /12/2019 Ωραιόκαστρο

29/12/2019 Ελευθέριο Κορδελιό
04/01/2020 Λάκκωμα-Σχολάρι
11/01/2020 Πολίχνη

Οι Μωμόγεροι στα Τοπικά Διαμερίσματα του Δήμου Κοζάνης
25 & 26 / 12/2019 – Άγιος Δημήτριος – Τετράλοφος
28 & 29 /12/ 2019 – Σκήτη
31/12/20019 & 1/1 – Αλωνάκια
1/1/2020 Ρυάκιο
1 &  2/1/2010 – Πρωτοχώρι

Κείμενο: Κατσόγιαννου – Τριανταφύλλου Ευθυμία (Έφη Πορτοράζ)

Ιστορικός- Ερευνήτρια Δρωμένου