Αδερφική αγάπη είναι η αγάπη ανάμεσα σε ίσους, μητρική αγάπη είναι η αγάπη γιά τόν αδύνατο.
Αν καί διαφορετικοί μεταξύ τους, οί δυό αυτοί τύποι της αγάπης έχουν τό κοινό σημείο ότι από τήν ίδια τους τή φύση δέν περιορίζονται σ’ ένα πρόσωπο. Αν αγαπώ τόν αδερφό μου, αγαπώ όλα μου τά αδέρφια, αν αγαπώ τό παιδί μου, αγαπώ όλα τά παιδιά μου, κι ακόμα καί όλα τά παιδιά, όλους εκείνους πού χρειάζονται τή βοήθεια μου.
Σέ αντίθεση προς τους δυό αυτούς τύπους της αγάπης, βρίσκεται η ερωτική αγάπη πού εκφράζεται στή βαθιά επιθυμία γιά πλήρη συνταύτιση καί ένωση μ’ ένα άλλο πρόσωπο. Από τήν ίδια της τή φύση είναι αποκλειστική κι όχι παγκόσμια. Κι είναι ίσως ό πιό απατηλός τύπος αγάπης πού υπάρχει.
~~~~~~~~~
Πρώτα άπ’ όλα, η ερωτική αγάπη συχνά συγχέεται μέ τή συναρπαστική εμπειρία του νά ερωτεύεσαι, μέ τήν αιφνίδια κατάρρευση τών φραγμών πού υπήρχαν μεταξύ τών δυό, ξένων ως εκείνη τή στιγμή, προσώπων. Αλλά αυτή η εμπειρία τής ξαφνικής εξοικείωσης είναι άπό τήν ίδια της τή φύση λιγόζωη. Αφού ό ξένος γίνει ένα οικείο πρόσωπο, δέν υπάρχουν πιά φραγμοί νά υπερνικηθούν, ούτε ξαφνικό πλησίασμα γιά νά επιτευχθεί.
Τό άτομο πού αγαπάμε, τό γνωρίζουμε τόσο καλά όσο τόν εαυτό μας. Ή μάλλον θά έλεγα, ίσως, τόσο λίγο όσο τόν εαυτό μας. Άν υπήρχε περισσότερο βάθος στή γνώση τού άλλου προσώπου, άν μπορούσε κανείς νά διαισθάνεται τήν απεραντοσύνη τής προσωπικότητας του, τό άλλο πρόσωπο δέ θά μπορούσε ποτέ νά γίνει τόσο οικείο. Καί τό θαύμα τής υπερνίκησης τών φραγμών, θά μπορούσε νά συνέβαινε κάθε μέρα.
Αλλά γιά τους περισσότερους ανθρώπους η δική τους προσωπικότητα, όπως καί τών άλλων, σύντομα έξερευνάται καί εξαντλείται. Γι’ αυτούς η οικειότητα θεμελιώνεται κυρίως μέ σεξουαλική επαφή. Εφόσον νιώθουν τό χωρισμό άπό τό άλλο πρόσωπο βασικά σάν σωματικό χωρισμό, η σωματική ένωση σημαίνει ξεπέρασμα του χωρισμού.
~~~~~~~~~
Πέρα άπ’ αυτό, υπάρχουν άλλοι παράγοντες πού γιά πολλούς ανθρώπους σημαίνουν τό ξεπέρασμα του χωρισμού. Τό νά μιλήσει κανείς γιά την προσωπική του ζωή, γιά τίς ελπίδες καί τίς αγωνίες του, νά δείξει τίς παιδιάστικες πλευρές τού χαρακτήρα του, νά δημιουργήσει ένα κοινό ενδιαφέρον, μιά κοινή στάση απέναντι στον κόσμο, όλα αυτά θεωρούνται σάν ξεπέρασμα της μοναξιάς.
Ακόμα τό νά δείξει τό θυμό του ή τό μίσος ή τήν πλήρη έλλειψη ντροπής καί αναστολής, θεωρείται σάν οικειότητα. Κι αυτό μπορεί νά εξηγήσει τήν αφύσικη έλξη πού συχνά έχουν οί παντρεμένοι ό ένας γιά τόν άλλο. Νιώθουν οικείοι μόνο όταν είναι στό κρεβάτι ή όταν δίνουν διέξοδο στό αμοιβαίο τους μίσος καί οργή. Άλλα όλες αυτές οί μορφές τής οικειότητας τείνουν νά μειωθούν όλο καί πιό πολύ καθώς ό χρόνος περνά.
Η συνέπεια είναι ότι θ’ αρχίσει η αναζήτηση αγάπης μ’ ένα νέο πρόσωπο, μ’ ένα καινούργιο ξένο. Πάλι ό ξένος μετατρέπεται σ’ ένα «οικείο» πρόσωπο, ξανά η εμπειρία τού νά ερωτευτεί κανείς είναι δυνατή καί συναρπαστική. Καί ξανά πάλι, λίγο λίγο, η νέα ερωτική εμπειρία χάνει τήν ένταση της καί τελειώνει μέ τήν επιθυμία μιας νέας κατάκτησης, μιας νέας αγάπης – πάντα μέ τήν ψευδαίσθηση πώς η νέα αγάπη θά είναι διαφορετική από τίς προηγούμενες.
Αυτές οί αυταπάτες βοηθούνται πολύ από τόν απατηλό χαρακτήρα τής σεξουαλικής επιθυμίας. Η σεξουαλική επιθυμία έχει στόχο της τή συνένωση. Καί ασφαλώς δέν είναι μόνο μιά σωματική επιθυμία, ή ανακούφιση από μιά οδυνηρή ένταση.
Ωστόσο όμως η σεξουαλική επιθυμία μπορεί νά προκληθεί τόσο από τήν αγωνία τής μοναξιάς, άπό τόν πόθο νά κατακτήσεις ή νά κατακτηθείς, άπό ματαιοδοξία, άπό τήν επιθυμία νά πληγώσεις ή καί νά καταστρέψεις, όσο κι άπό τήν αγάπη. Φαίνεται πώς η σεξουαλική επιθυμία εύκολα μπορεί νά αναμιχθεί ή νά διεγερθεί άπό οποιαδήποτε δυνατή συγκίνηση, μιά άπό τίς όποιες είναι ή αγάπη.
Εξαιτίας τού ότι η σεξουαλική επιθυμία είναι στό μυαλό των περισσότερων ανθρώπων ζευγαρωμένη μέ τήν ιδέα τής αγάπης, εύκολα οδηγούνται στό λαθεμένο συμπέρασμα ότι αγαπάνε ό ένας τόν άλλο, όταν ποθούνται σωματικά. Η αγάπη μπορεί νά εμπνεύσει τήν επιθυμία γιά σεξουαλική ένωση. Σ’ αυτή τήν περίπτωση η σωματική σχέση δέ χαρακτηρίζεται άπό τήν απληστία ούτε άπό τήν επιθυμία νά κατακτήσεις ή νά κατακτηθείς αλλά είναι γεμάτη τρυφερότητα.
Αν η επιθυμία γιά σωματική ένωση δέν προκαλείται άπό τήν αγάπη, άν η ερωτική αγάπη δέν είναι επίσης άδερφική, ποτέ δέν οδηγεί τή συνένωση σέ κάτι περισσότερο άπό ένα οργιαστικό, παροδικό αίσθημα. Η σεξουαλική έλξη δημιουργεί προσωρινά τήν ψευδαίσθηση τής συνένωσης.
Ωστόσο, χωρίς αγάπη αυτή η «ένωση» αφήνει τό ζευγάρι τόσο ξένους τόν ένα μέ τόν άλλο, όσο καί πρίν. Κάποτε τους κάνει νά ντρέπονται ή καί νά μισούν ό ένας τόν άλλο, γιατί όταν η αυταπάτη φύγει, νιώθουν ακόμα πιό δυνατά από πρίν τήν αποξένωση τους.
Η τρυφερότητα δέν είναι καθόλου, όπως ό Φρόυντ πίστευε, μιά εξιδανίκευση τού σεξουαλικού ενστίκτου. Είναι τό άμεσο αποτέλεσμα τής άδερφικής αγάπης καί υπάρχει τόσο σέ σωματικές όσο καί σέ μή σωματικές μορφές αγάπης.
~~~~~~~~~
Στην ερωτική αγάπη υπάρχει η αποκλειστικότητα πού λείπει άπό τήν άδερφική καί μητρική αγάπη. Αυτός ό αποκλειστικός χαρακτήρας τής ερωτικής αγάπης απαιτεί παραπέρα έρευνα. Συχνά η αποκλειστικότητα τής ερωτικής αγάπης παρεξηγείται μέ τήν έννοια τής κτητικής προσκόλλησης. Μπορεί νά βρει κανείς, συχνά, δυό «ερωτευμένους» πού δέ νιώθουν αγάπη γιά κανέναν άλλο. Στην πραγματικότητα ή αγάπη τους είναι ένας «εγωισμός εις διπλούν».
Είναι δυό άνθρωποι πού ταυτίζονται μεταξύ τους καί διογκώνουν τό ένα άτομο σέ δυό γιά νά λύσουν τό πρόβλημα τού χωρισμού. Νιώθουν τήν εμπειρία τής υπερνίκησης τής μοναξιάς. Κι ωστόσο, αφού είναι ξεκομμένοι από τους υπόλοιπους συνανθρώπους τους, παραμένουν ξεκομμένοι ό ένας άπό τόν άλλο καί αποξενωμένοι άπό τους εαυτούς τους. Η εμπειρία της ένωσης τους είναι μιά αυταπάτη.
Η ερωτική αγάπη είναι αποκλειστική στό αγαπημένο πρόσωπο, όμως αναφέρεται σ’ όλο τό ανθρωπινό γένος, σέ καθετί πού είναι ζωντανό. Είναι αποκλειστική μόνο με τήν έννοια ότι μπορώ νά συνενώσω ολοκληρωτικά καί έντονα τόν εαυτό μου μ’ ένα μόνο πρόσωπο. Η ερωτική αγάπη αποκλείει τήν αγάπη γιά όλους μόνο μέ τήν έννοια τής ερωτικής συνένωσης καί τής συμπόρευσης σ’ όλους τους δρόμους τής ζωής κι όχι μέ τήν έννοια τής βαθιάς άδερφικής αγάπης.
~~~~~~~~~
Η ερωτική αγάπη, άν είναι αγάπη, έχει μιά προϋπόθεση: ότι αγαπώ άπό τήν ουσία τής ύπαρξης μου καί νιώθω τό άλλο άτομο στην ουσία τής δικής του ύπαρξης. Στην ουσία, όλες οι ανθρώπινες υπάρξεις είναι ίδιες. Είμαστε όλοι μέρη του Ενός, είμαστε όλοι Ένα. Μιά καί είναι έτσι, δέ θά ‘πρεπε νά έχει σημασία ποιόν αγαπάμε.
Η αγάπη θά ‘πρεπε ουσιαστικά νά είναι μιά πράξη τής θέλησης, μιά απόφαση νά εμπιστευτώ απόλυτα τη ζωή μου στή ζωή ενός άλλου προσώπου. Αυτή είναι πραγματικά η επιχειρηματολογία τής ιδέας τού αδιάλυτου τού γάμου όπως βρίσκεται σέ πολλές μορφές του παραδοσιακού γάμου, στίς όποίες τά δυό μέρη ποτέ δέν εκλέγουν τό ένα τό άλλο, άλλά εκλέγονται ό ένας γιά τόν άλλο κι ωστόσο πιστεύεται ότι θ’ αγαπάνε ό ένας τόν άλλο.
Στό σύγχρονο δυτικό πολιτισμό, η ιδέα αυτή φαίνεται εντελώς λαθεμένη. Η αγάπη υποτίθεται ότι είναι τό αποτέλεσμα μιας αυθόρμητης ψυχικής αντίδρασης, μιας αιφνίδιας κατάληψης άπό ένα ακατανίκητο συναίσθημα. Σ’ αυτή τήν άποψη βλέπει κανείς μόνο τά ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τών δυό ατόμων πού εμπλέκονται στην αγάπη καί όχι τό γεγονός ότι όλοι οι άντρες είναι μέρος τού Αδάμ καί όλες οι γυναίκες μέρος τής Εύας.
Παραμελεί ένα σοβαρό παράγοντα στην ερωτική αγάπη, τόν παράγοντα τής θέλησης. Τό ν’ αγαπάς κάποιον δέν είναι μόνο ένα δυνατό συναίσθημα, είναι μιά απόφαση, μιά κρίση, μιά υπόσχεση. Αν η αγάπη ήταν μόνο ένα συναίσθημα, δέ θά υπήρχε βάση γιά τήν υπόσχεση μιας παντοτινής αγάπης. Τό συναίσθημα έρχεται καί παρέρχεται. Πώς μπορώ νά κρίνω ότι τό συναίσθημα αυτό θά διατηρηθεί γιά πάντα, όταν η ενέργεια μου δέν περικλείει κρίση καί απόφαση;
~~~~~~~~~
Παίρνοντας σάν βάση τίς απόψεις αυτές, μπορεί κανείς νά φτάσει στή θέση πώς η αγάπη είναι αποκλειστικά μιά πράξη θέλησης καί απόφασης, καί κατά συνέπεια δέν έχει ουσιαστική σημασία ποια είναι τά δυό πρόσωπα. Άσχετα άν ό γάμος έγινε μέ τή μεσολάβηση άλλων προσώπων ή ήταν αποτέλεσμα προσωπικής εκλογής, αφού γίνει ό γάμος πράξη τής θέλησης θά πρέπει νά εγγυάται τή διάρκεια τής αγάπης.
Αυτή η άποψη φαίνεται νά παραβλέπει τόν παράδοξο χαρακτήρα τής ανθρώπινης φύσης καί τής ερωτικής αγάπης. Είμαστε όλοι ένα κι ωστόσο ό καθένας άπό μάς είναι μιά μοναδική, ανεπανάληπτη οντότητα. Στίς σχέσεις μας μέ τους άλλους επαναλαμβάνεται η ίδια παραδοξότητα.
Εφόσον όλοι είμαστε ένα, μπορούμε ν’ αγαπάμε όλους μέ τόν ίδιο τρόπο, μέ τήν έννοια τής άδερφικής αγάπης. Αλλά εφόσον είμαστε όλοι καί διαφορετικοί, η ερωτική αγάπη απαιτεί ορισμένα ιδιαίτερα, εντελώς ατομικά στοιχεία, πού υπάρχουν ανάμεσα σέ ορισμένους ανθρώπους κι όχι σέ όλους.
Τότε λοιπόν καί οι δυό απόψεις, πώς η ερωτική αγάπη είναι εντελώς ατομική έλξη, μοναδική ανάμεσα σέ δυό συγκεκριμένα πρόσωπα, κι η άλλη άποψη πώς η ερωτική αγάπη δέν είναι τίποτ’ άλλο παρά μόνο μιά πράξη θέλησης, είναι σωστές· ή όπως θά μπορούσε νά διατυπωθεί αυτό πιό ταιριαστά, η αλήθεια δέν είναι ούτε τό ένα ούτε τό άλλο. Καί γι’ αυτό τό λόγο η ίδέα ότι ένας δεσμός εύκολα μπορεί νά λυθεί άν δέν έχει επιτυχία είναι τόσο εσφαλμένη όσο καί η ίδέα ότι ό δεσμός σε καμιά περίπτωση δε πρέπει να διαλυθεί.
Έριχ Φρομ, η τέχνη της αγάπης (έκδοση ΜΠΟΥΚΟΥΜΑΝΗΣ, 1978, μετάφραση Ευ. Γραμμένου, σελίδες 66-72).-
Πηγή: elenahalivelaki.wordpress.com
