«Δεν αντιδρούμε γιατί έχουμε κουραστεί», μας λέει ο Βασίλης Βασιλικός, περιγράφοντας την κατάσταση.
Παραμένει ωστόσο αισιόδοξος «κανένας “βηματισμός” δεν χάνεται όταν εξακολουθούμε να βαδίζουμε», πιστεύοντας σαν τον Τζέημς Τζόυς «στο μεγάλο YES».
« Έτσι τελειώνει ο «Οδυσσέας» του. Κι εγώ είμαι με τον Τζόυς», ισχυρίζεται σε συνέντευξη λίγες μέρες πριν από το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο για το σύνολο του έργου του. Κάνοντας έναν ειλικρινή και σε βάθος απολογισμό: στην εποχή μας και στον ευρωπαϊκό πολιτισμό, στους νέους που φεύγουν και σ’ αυτούς που μένουν, στη λογοτεχνία και στη λογοτεχνία του διαδικτύου, αναζητώντας εκείνο που βρέθηκε, τελικά, ή θα βρεθεί.
-Το «Ζ» επανεκδίδεται όπως του πρέπει από το Gutenberg στη σειρά με τα αριστουργήματα, ανεβαίνει ξανά και ξανά στην θεατρική σκηνή και το «Ημερολόγιο Θάσου» είναι υποψήφιο για Κρατικό Βραβείο Χρονικού- Μαρτυρίας. Θα πρέπει να επιστρέψουμε στα βασικά και στα τιμαλφή για να βρούμε στην εποχή μας τον χαμένο βηματισμό;
Να συμπληρώσω, αν μου επιτρέπετε, ότι μέχρι το τέλος του χρόνου θα επανακυκλοφορήσουν στην οριστική τους έκδοση και τρία ακόμα βιβλία μου: Το «Γλαύκος Θρασάκης» από την εκδόσεις Τόπος, το «Ο ιατροδικαστής» από τις εκδόσεις Ιωλκός, με επίμετρο του Κώστα Kαλφόπουλου, και στη σειρά «Βίοι Αγίων» των εκδόσεων «Ηλέκτρα» το «Στυλιανού Καζαντζίδη το ανάγνωσμα». Τώρα η απάντηση στο ερώτημά σας: κανένας «βηματισμός» δεν χάνεται όταν εξακολουθούμε να βαδίζουμε. Και η πεζογραφία μας «βαδίζει» εδώ και μερικές δεκαετίες στο δρόμο της εξωστρέφειας με πολλά νέα ταλέντα, κυρίως από τις γυναίκες συγγραφείς.
-Επιστρέφουμε στα αυτονόητα, δηλαδή; Τι είναι εκείνο που χάθηκε στην δική μας εποχή;
Εκείνο που βρέθηκε με αφορά. Που είναι ότι οι νέοι πεζογράφοι μας είναι πλέον όχι του «εσωτερικού» αλλά του «εξωτερικού» μονολόγου, που είναι πολυφωνικός.
Με τον Σεφέρη, Παρίσι 1971, έξι μήνες πριν από τον θάνατό του
-Κερδίσαμε κάτι απ’ αυτήν εδώ την δύσκολη εποχή;
Κερδίσαμε την φτώχεια μας. Δεν είμαστε συνηθισμένοι σα λαός στον πλούτο. Και τώρα που σιγά-σιγά αρχίζουμε να ορθοποδούμε θα περπατήσουμε ξανά με τα αληθινά πόδια μας κι όχι με τα ξύλινα που είχαμε πριν την κρίση.
-Η λογοτεχνία; Οι τέχνες; Λένε ότι ανθίζουν στα δύσκολα, τι μπορεί να μας κάνει η λογοτεχνία και η τέχνη γενικότερα σε μια απρόβλεπτη, αντιποιητική εποχή;
Όπως έχει αποδειχτεί μέσα στους αιώνες η λογοτεχνία είναι εκείνη που διασώζει την πραγματική Ιστορία (με κεφαλαίο) και όχι οι ιστορικοί. Ναι, η τέχνη ανθίζει στα δύσκολα, γιατί τα εύκολα δεν αποτελούσαν ποτέ το αντικείμενό της.
Με τον Γκουτιέρες το 1970 στο Βερολίνο
-Είναι η εποχή μας απρόβλεπτη; Έχετε γυρίσει όλο τον κόσμο, έχετε γνωρίσει όλους τους σημαντικούς, έχετε ζήσει σε μια ζωή εκατό ζωές, τι έχει η εποχή μας που δεν είχε καμία άλλη;
Εκείνο που χαρακτηρίζει την εποχή μας, την εποχή της παγκοσμιοποίησης δηλαδή, είναι το γεγονός ότι δεν υπάρχει ορατός εχθρός. Ο εχθρός κρύβεται πίσω από την ανωνυμία. Ποτέ δεν θα δούμε το πρόσωπο του εχθρού. Υπάρχουν παντού στον κόσμο ορατοί πόλεμοι (Συρία, Υεμένη κτλ). Ωστόσο ο μεγάλος εχθρός, το χρήμα που δεν έχει υλική ύπαρξη πλέον, γιατί δεν ανταποκρίνεται σε καμιά παραγωγή αγαθών, κυβερνά άϋλο κι αθάνατο ένα κόσμο φτιαγμένο από θνητή ύλη.
-Πώς θα χαρακτηρίζατε αλήθεια την εποχή μας;
Εποχή της «δημιουργικής ασάφειας».
-Εξακολουθούμε να είμαστε σε ύφεση ή έγιναν κάπως καλύτερα τα πράγματα; Πώς βλέπετε σε σχέση με την κρίση τους ελληνικούς χειρισμούς;
«Η κατάσταση επιδεινούμενη βελτιούται», έλεγε ο μέντοράς μου Δημήτρης Δεσποτίδης. Προσωπικά χάρηκα πολύ με το «κοινωνικό μέρισμα» της παρούσας κυβέρνησης. Διότι μιλάμε για «κοινωνική ευαισθησία» το μόνο πλέον που μπορεί να διαχωρίζει την Αριστερά από τη Δεξιά. (‘Οσο κι αν αυτά αυτές οι λέξεις έχουν χάσει πια την παλιά σημασία τους). Πιστεύω στην υποδιαίρεση του χρόνου σε επταετίες. Το 7 είναι ένα άκρως συμβολικός αριθμός. Κι εμείς βρισκόμαστε κοντά στο κλείσιμο της πιο επώδυνης 7ετίας που πέρασε μεταπολεμικά η χώρα μας.
-Μπορούμε να προσβλέπουμε ακόμα στον ευρωπαϊκό πολιτισμό και στην ευρωπαϊκή μας συνέχεια;
Ο ευρωπαϊκός μας πολιτισμός κλονίστηκε με τη αμαρτωλή Συνθήκη του Μάαστριχτ (1992). Από την οποία συνθήκη μια λέξη απουσιάζει: η λέξη culture, «κουλτούρα», δηλαδή πολιτισμός.
Με τον Λούκατς στη Βουδαπέστη
-Οι νέοι φεύγουν όπως έφευγαν κατά την επταετία, τι θα θέλατε να τους πείτε εσείς;
Εγώ δεν έχω τίποτα να τους πω, όπως και δεν είχα τίποτα να πω στους μετανάστες –γκαστερμπάιτερ μιας άλλης εποχής. Άκουγα τι μου λέγαν εκείνοι. Και κατέγραφα τον πόνο τους στο μαγνητόφωνο. Εξού και τα βιβλία μου «Μαγνητόφωνο Ένα και Δύο».
-Για όλους μας είστε ένας ζωντανός μύθος, για σας και τι δεν έχει ακουστεί! Μεταφραστήκατε όσο άλλος κανείς, γνωρίσατε τους πάντες, κι όμως εξακολουθείτε και είστε ο πλέον γενναιόδωρος, μιλάτε για όλους μας, μας διαβάζετε όλους, ο πιο προσηνής! Μεγάλο έργο, γενναιόδωρος δημιουργός;
Ευχαριστώ σας για τα κομπλιμέντα που ξέρω, γνωρίζοντας σας από παλιά, ότι δεν είναι ψεύτικα. Όσο για το γενναιόδωρος που λέτε αυτό νομίζω πως οφείλεται στην έλλειψη κόμπλεξ.. Απωθημένα και πλέγματα κάνουν τον άνθρωπο μικροπρεπή. Εγώ έκανα πάντα στη ζωή μου αυτό που ήθελα. Να γράφω. Οπότε επικροτώ και σέβομαι α πριόρι καθένα και καθεμία που το εξασκεί.
-Το διαδίκτυο είναι ένα άλλο σύμπαν, άλλος Τρόπος ζωής; Οι άνθρωποι σήμερα διαβάζουν, επανασταστούν, ερωτεύονται εκεί. Επανάσταση ή απομόνωση θα μπορούσε να πει κανείς;
Πρόκειται για μια «τεχνολογική επανάσταση» που φέρνει τη «λογοτεχνική απομόνωση». Διότι οι άνθρωποι δεν συναντιούνται με σάρκα και οστά. Συνομιλούν μεταξύ τους ως ψηφιακές οντότητες.
-Υπάρχει λογοτεχνία του διαδικτύου; Και διαρκεί;
Βεβαίως και υπάρχει. Και μάλιστα πληθωρική. Και ενίοτε καλή. Όμως για να επιζήσει πρέπει να περάσει στο χαρτί. Το χαρτί δεν κινδυνεύει από τον απομαγνητισμό όπως η ψηφιακή ύπαρξη. Το χαρτί , αντίθετα, μαγνητίζει.
– Γιατί δεν αντιδρούμε πια σε τίποτα; Αδιαφορούμε; Δεν ελπίζουμε;
Έχουμε κουραστεί. Όταν η αντίδραση ήταν στην ακμή της, τα πρώτα χρόνια της κρίσης, δεν βρέθηκαν οι κατάλληλοι ηγέτες για να την ενστερνιστούν. Και η έλλειψη ηγετών δεν είναι ελληνικό φαινόμενο. Είναι πανευρωπαϊκό. Ξεπρόβαλλε ωστόσο ένας. Ο Μακρόν. Να δούμε πώς θα χειριστεί το ταλέντο του. Μην πιστεύετε στις δημοσκοπήσεις.
-Πώς βλέπετε αλήθεια την επόμενη μέρα μας; Η πιο απαισιόδοξη και η πιο αισιόδοξη εκδοχή;
Η επόμενη μέρα θα είναι ίδια με τη χθεσινή. Θα γίνουν τα ίδια πράγματα, θα ξαναγίνουν πάλι. Αλλά ο ίδιος πάλι, ο Καβάφης δηλαδή, πίστευε στο μεγάλο ΟΧΙ, «το σωστό». Ο Τζόυς πίστευε στο μεγάλο YES. Έτσι τελειώνει ο «Οδυσσέας» του. Κι εγώ είμαι με τον Τζόυς.
* Μέρος της δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο.
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα
Πηγή: fractalart.gr
