Η Μαρία Σαλώμη Σκουοντουόφσκα – Κιουρί γεννήθηκε στις 7 Νοεμβρίου του 1867 στη Βαρσοβία και υπήρξε μια γυναίκα με έντονο ταμπεραμέντο και πάθος για όσα σχετίζονταν με τη φυσικοχημεία. Ήταν η πρώτη γυναίκα που κέρδισε βραβείο Νόμπελ και η πρώτη επιστήμονας που κέρδισε δύο Νόμπελ. Ανακάλυψε τη ραδιενέργεια και τα χημικά στοιχεία Πολώνιο και Ράδιο, για τα οποία και βραβεύτηκε. Πέθανε στις 4 Ιουλίου του 1934 στο σανατόριο Σανσελμόζ από απλαστική αναιμία, η οποία προκλήθηκε -κατά πάσα πιθανότητα- από τη χρόνια έκθεσή της στη ραδιενέργεια.
Τα πρώτα χρόνια
Η Μαρία Σαλώμη ήταν το πέμπτο και τελευταίο παιδί της οικογένειάς της και είχε από μικρή έφεση στις θετικές επιστήμες, ιδιαίτερα στη Φυσική και τη Χημεία. Στα 11 χρόνια της έχασε τη μητέρα της από φυματίωση. Συνέχισε το σχολείο στο πλευρό του πατέρα της που ήταν καθηγητής και αποφοίτησε με άριστα. Δε μπόρεσε να μπει στην Τριτοβάθμια εκπαίδευση, καθώς το Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας ήταν αποκλειστικά και μόνο αρρένων. Έτσι, παρακολουθούσε μαθήματα στο «Ιπτάμενο Πανεπιστήμιο» στη Βαρσοβία, ένα παράνομο πανεπιστήμιο που πραγματοποιούσε διαλέξεις μυστικά.
Η μετανάστευση στο Παρίσι και ο γάμος με τον Πιέρ Κιουρί
Παθιασμένη όπως ήταν με τις επιστήμες, δεν αρκέστηκε σε αυτό και σύντομα μετανάστευσε στο Παρίσι, όπου διέμενε φτωχικά και με κάκιστη διατροφή, για να μπορεί να αφιερώνεται στις μελέτες της. Μέσα σε τρία χρόνια πήρε πτυχίο στη φυσική και την επόμενη χρονιά ήταν και πτυχιούχος μαθηματικών. Πολύ γρήγορα, αποφάσισε να ασχοληθεί με τις ιδιότητες ορισμένων μετάλλων, για τις οποίες χρειαζόταν ένα εργαστήριο. Στο εργαστήριο αυτό, γνώρισε τον επίσης φυσικό Πιερ Κιουρί, με τον οποίο γρήγορα, εκτός από συνεργάτες, έγιναν και σύζυγοι. Ο μήνας του μέλιτός τους, ήταν ο γύρος της Γαλλίας με ποδήλατα, ενώ η Μαρία υιοθέτησε και το επώνυμο του συζύγου της.
Επιστήμη και διακρίσεις
Ο φυσικός Ανρί Μπεκερέλ το 1896 παρατήρησε ότι στο σκοτάδι, οι ενώσεις ουρανίου εκπέμπουν ακτίνες. Η Μαρί Κιουρί αποφάσισε να κάνει τη μελέτη της πάνω στην ακτινοβολία, έχοντας πάντα αρωγό τον επίσης σημαντικό επιστήμονα, συζυγό της. Για τη μελέτη των ερευνών της το πανεπιστήμιο της Σορβόνης της παραχώρησε μια υπόγεια αποθήκη με στοιχειώδη εξοπλισμό. Παρ’ όλες τις κακές συνθήκες που επικρατούσαν στο εργαστήριο, η Μαρία Κιουρί απέδειξε ότι η εκπομπή των ακτίνων ήταν μια ιδιότητα των ατόμων του ουρανίου και ότι η ένταση της ακτινοβολίας που παραγόταν από το ουράνιο ήταν ανάλογη της ποσότητας. Επίσης διαπίστωσε ότι η εκπομπή των ακτίνων δεν επηρεαζόταν από τις εξωτερικές μεταβολές, καθώς και ότι, εκτός από το ουράνιο, κάποιες ενώσεις του στοιχείου του θορίου εξέπεμπαν επίσης ακτινοβολία. Ύστερα από αυτές τις πρώτες ανακαλύψεις, η Μαρία Κιουρί πρότεινε την αλλαγή του ονόματος από «ακτίνες ουρανίου» σε «ραδιενέργεια», η οποία περιγράφει γενικά την ιδιότητα της εκπομπής ακτινοβολιών. Στις 18 Ιουλίου του 1898 οι Κιουρί ανακοινώνουν στην επιστημονική κοινότητα την ανακάλυψη ενός νέου στοιχείου, του πολωνίου, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν της πατρίδας της Μαρίας Κιουρί. Στις 26 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους αναγγέλλεται από το ζεύγος Κιουρί η ανακάλυψη του ραδίου. Τα συγκεκριμένα στοιχεία είχαν ανιχνευθεί με τη βοήθεια της ραδιενέργειας. Προσπάθησαν να απομονώσουν τα δύο νέα στοιχεία. Για τέσσερα χρόνια εξέταζαν τύπους ορυκτών που προμηθεύονταν από ορυχείο της Βοημίας. Τον διαχωρισμό του ραδίου τον πέτυχαν με κλασματική κρυστάλλωση, εκμεταλλευόμενοι τη μικρότερη διαλυτότητα του χλωριούχου ραδίου σε σχέση με το χλωριούχο βάριο. Τελικά το 1902 κατάφεραν και απομόνωσαν 1/10 του γραμμαρίου καθαρό ράδιο και 1/20 καθαρό πολώνιο. Επιπλέον προσδιόρισαν τα ατομικά τους βάρη. Έτσι, ύστερα από μερικές έρευνες των επιστημόνων, τα δύο νέα στοιχεία αναγνωρίστηκαν επισήμως από την επιστημονική κοινότητα.
Εντύπωση προκαλεί ότι δεν κατοχύρωσαν τις μεθόδους τους για την απομόνωση των στοιχείων, επειδή δεν συμβάδιζε με το επιστημονικό πνεύμα. Οι Κιουρί ανακάλυψαν ότι η ακτινοβολία του ραδίου κατέστρεφε τους καρκινικούς όγκους (Ραδιοθεραπεία). Η μέθοδος της ραδιοθεραπείας τελειοποιήθηκε το 1906 από τη Μαρία Κιουρί, όταν υπολόγισε τις σωστές δόσεις για θεραπεία με ράδιο. Το 1910 δημοσίευσε το θεμελιώδες έργο της «Μελέτη επί της ραδιενέργειας», ενώ τον επόμενο χρόνο κατάφερε να απομονώσει το μεταλλικό ράδιο.
Το 1903 η Μαρί και ο Πιερ μοιράστηκαν το Νόμπελ Φυσικής μαζί με τον Μπεκερέλ για τη μελέτη τους στο φαινόμενο της ακτινοβολίας και της ραδιενέργειας. Μάλιστα, οι Κιουρί θεωρούνται και οι πρώτοι επιστήμονες που εκτέθηκαν στην ραδιενέργεια, χωρίς να γνωρίζουν τις βλαβερές επιπτώσεις του ραδίου στον ανθρώπινο οργανισμό. Ακόμη και τώρα, όποιος επιθυμεί να διαβάσει τις σημειώσεις των δύο επιστημόνων που βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού, χρειάζεται να υπογράψει μια δήλωση αναφέροντας ότι με δική του ευθύνη θα τα διαβάσει επειδή τα σημειωματάριο εκπέμπουν μικρή ποσότητα ραδιενέργειας.
Το 1906 ο Πιερ Κιουρί έχασε τη ζωή του περνώντας απρόσεχτα έναν δρόμο του Παρισιού, όπου συγκρούστηκε με ένα κάρο που το έσερναν άλογα και πέθανε ακαριαία. Με τη Μαρία είχαν αποκτήσει δύο κόρες, την Ιρέν και την Εύα. Παρά την έντονη θλίψη για το χαμό του συζύγου της, δεν σταμάτησε ούτε στιγμή να ασχολείται με το επιστημονικό της έργο. Το 1908 έγινε η πρώτη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης, ενώ τρία χρόνια αργότερα κέρδισε το Νόμπελ Χημείας. Οι διακρίσεις της έδωσαν την ευκαιρία να έρθει σε επαφή με πολλούς σπουδαίους επιστήμονες της εποχής, όπως ο Άλμπερτ Αϊνστάιν, ο οποίος εξέφρασε και γραπτώς την εκτίμηση και το θαυμασμό του για το άτομό της.
Το 1914, αφότου ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Κιουρί θέλησε να βοηθήσει με κάθε τρόπο. Με τα χρήματα που είχε κερδίσει από την κατάκτηση του Νόμπελ ενίσχυσε τον στρατό της Γαλλίας με 20 κινητές και 200 σταθερές μονάδες για ακτινογραφίες.
Τελευταία χρόνια
Το 1921 η Κιουρί έφτιαξε το Ίδρυμα Κιουρί ως μέρος του Ινστιτούτου Ραδίου αρμόδιο για θεραπευτικές και ιατρικές εφαρμογές. Έφυγε από τη ζωή λίγα χρόνια αργότερα, στις 4 Ιουλίου του 1934, στο σανατόριο του Πασί, Σανσελμόζ. Θάφτηκε δίπλα στον άντρα της και το 1995 μεταφέρθηκαν και οι δύο σωροί στο Πάνθεον του Παρισιού. Είναι η πρώτη γυναίκα που αναπαύεται σε καθαρά «ανδρικό» κοιμητήριο.
Επιμέλεια – Κείμενο: Δάφνη Τσάρτσαρου
