Η άκαμπτη αυστηρότητα στις οικογένειες, οι κανόνες που δεν λαμβάνουν υπόψη τις ανάγκες των ανθρώπων αλλά επιβάλουν συγκεκριμένα καλούπια, τα στερεότυπα που απαγορεύουν τη συζήτηση των προβλημάτων, την ανοικτή και ελεύθερη έκφραση των συναισθημάτων, την άμεση και ειλικρινή επικοινωνία, επιβάλλουν τον έλεγχο στον τρόπο σκέψης.

Οι δυσκολίες των γονιών που δεν επιτρέπουν στις ρεαλιστικές προσδοκίες (όπως το να είναι κάποιος απλά ανθρώπινος, τρωτός ή ατελής) να υπάρχουν, δημιουργούν ανθρώπους σούπερ ήρωες που νιώθουν ένοχοι στην ιδέα του λάθους. Οι φόβοι που δεν επιτρέπουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό, στο παιγνίδι και στο δικαίωμα στη χαρά, δημιουργούν ανελευθερία. Οι ανασφάλειες των γονιών που δεν επιτρέπουν στις αναταράξεις να υπάρχουν, κάθε φορά που συμβαίνουν αλλαγές, κάνουν τους ανθρώπους να γαντζώνονται από μια ψεύτικη ασφάλεια και να μην εμπιστεύονται την ανάπτυξη και την αλλαγή.

Οι άνθρωποι που μεγαλώνουν σε τέτοια περιβάλλοντα δεν νιώθουν ελεύθεροι να έχουν τα δικά τους συναισθήματα, τις δικές τους σκέψεις, τις δικές τους αυτόνομες συμπεριφορές, δεν εμπιστεύονται την δική τους κρίση. Δεν σέβονται τις ανάγκες τους, παραβιάζουν τα όριά τους, δεν ικανοποιούν τις επιθυμίες τους κι όταν το κάνουν, το κάνουν είτε αντιδραστικά χωρίς να αναλαμβάνουν την ευθύνη της αξίας τους είτε ενοχικά ψάχνοντας το λάθος.

Η εμμονή με τους άλλους, η επίμονη «βοήθεια», ο έλεγχος της συμπεριφοράς των άλλων τους αποσπά από την πραγματική τους επιθυμία, από την εκτίμηση του εαυτού τους. Ζουν μέσα από τους άλλους, για τους άλλους. Δεν έχουν την ενέργεια να ασχοληθούν με τον εαυτό τους όπως θα ήθελαν, δεν ζουν τη δική τους ζωή. Χάνουν το δικαίωμα στη δύναμή τους και στην ικανότητά τους να υπολογίζουν τον εαυτό τους, να σκέφτονται και να αισθάνονται για εκείνους.

Όσο πιο επώδυνες είναι οι συνθήκες που ζούν, όσο πιο αδιέξοδες είναι, σφίγγουν τα δόντια και επιμένουν, λες και δεν υπάρχει ελευθερία να δημιουργήσουν ένα νέο σενάριο ζωής όπου θα ζουν για τον εαυτό τους, την επιθυμία τους, θα ζουν σε σχέσεις και σε συνθήκες όπου θα υπάρχει ροή, σύνδεση, επειδή θα υπάρχει επιθυμία για αυτό που είναι.

Ένιωθαν ένοχοι από παιδιά ότι δεν άξιζαν να έχουν την προσοχή των γονιών, οπότε κάθε συμπεριφορά στο περιβάλλον τους που επιζητά την προσοχή τους αποτελεί έλξη για εκείνους ώστε να ασχοληθούν μαζί της.

Δεν ελκύονται από όποιον τους προσέχει, αλλά από ότι χρειάζεται την προσοχή τους. Η προσοχή του άλλου, το γνήσιο ενδιαφέρον του, η ειλικρίνεια στις προθέσεις, τους φέρνει σε επαφή με την αλήθεια του εαυτού τους, με μια συναισθηματική εγγύτητα που δεν έζησαν, με μια αλήθεια που όσο κι αν χρειάζεται να την δουν είναι επώδυνη.

Αν μεγάλωσες σε ένα τέτοιο περιβάλλον, δεν είναι εύκολο για σένα να εμπιστευτείς τα συναισθήματα και την κρίση σου, δεν νιώθεις ελεύθερη -ος να είσαι αληθινά εσύ. Νιώθεις ενοχή κάθε φορά που τολμάς στην δική σου επιθυμία, νομίζοντας ότι πρέπει να ικανοποιήσεις πρώτα τις ανάγκες των άλλων. Φοβάσαι να εκφράσεις τη δική σου γνώμη, νομίζοντας πως δεν θα έχεις την αποδοχή τους. Κάθε φορά που θέλεις να εκφράσεις μια αλήθειά σου στις σχέσεις σου, υποχωρείς, νομίζοντας πως δεν αξίζεις να ακουστείς.

Ανησυχείς υπερβολικά για τη γνώμη των άλλων, αναζητώντας μιαν επιβεβαίωση σε εκείνους σε ό,τι κάνεις, χωρίς εμπιστοσύνη σε σένα. Διστάζεις να βάλεις τα όριά σου, να σεβαστείς την αξία σου.

Μπορείς να αλλάξεις μόνο οταν συνειδητοποιήσεις την δυσκολία σου. Όταν αποφασίσεις να αναλάβεις την ευθύνη του εαυτού σου. Όταν αρχίζεις να κάνεις πράγματα για σένα και το χαίρεσαι. Όταν δεν περιμένεις επιβεβαίωση από αλλού αλλά εκτιμάς τον εαυτό σου για αυτό που είσαι. Επιτρέπεις στον εαυτό σου να είσαι αυτό που είσαι και επιτρέπεις στους άλλους να είναι αυτό που είναι.

Αναλαμβάνεις την ευθύνη του εαυτού σου και συνδέεσαι με ανθρώπους που αναλαμβάνουν τις δικές τους ευθύνες. Δεν ερωτεύεσαι τα προβλήματα των άλλων, αλλά αγαπάς τους ανθρώπους που λύνετε τα προβλήματά σας μαζί. Δεν τρέφεσαι από τα προβλήματά σου διαιωνίζοντάς τα αλλά δίνεις αξία σε αυτά που έχεις, κάνοντας το καλύτερο δυνατό για αυτά.μην πιέζεις τα πράγματα ούτε να κάνεις υπεράνθρωπες προσπάθειες για αυτά, αλλά αφήνεις την ζωή να εξελιχτεί όπως είναι και παρατηρείς ποιος είναι ο δικός σου δρόμος σε αυτήν.

Μπορεί να έμαθες σε ένα μοντέλο που όσο πιο εξαρτημένοι ήσαστε ο ένας με τον άλλον τόσο περισσότερη «ασφάλεια» ένιωθαν γιατί δεν άλλαζε τίποτα ποτέ, αλλά ό,τι μαθαίνεται ξεμαθαίνεται. Το να νιώθεις ασφάλεια σε άγνωστα νερά όπου αξιολογείς πόσο σέβεσαι στον εαυτό σου, πόσο αναλαμβάνεις την ευθύνη αυτού που κάνεις, πόση χαρά νιώθεις όταν εκτιμάς τον εαυτό σου και υπολογίζεις την αξία σου, σε κάνει να γνωρίζεις ανεξερεύνητες πτυχές του εαυτού σου και αυτό από μόνο του αποτελεί μαγεία.

Με εμπιστοσύνη στα συναισθήματα και στην κρίση σου, πατάς στα πόδια σου. Δεν εμμένεις σε ό,τι ταιριάζει στο τραύμα σου, νομίζοντας πως σου αξίζει μιαν εικόνα ανευθυνότητας και σπατάλης, για να έχεις απλά μια παρέα. Όταν δεν κυνηγάς ό,τι ταιριάζει στο τραύμα σου, π.χ. την απαξίωση, την ανελευθερία, προσπαθώντας να θεραπεύσεις το τραύμα σου με τρόπους που επιδεινώνουν τον πόνο σου, αναλαμβάνεις την ευθύνη της θεραπείας σου.

Επιλέγεις την πραγματικότητα που θέλεις να ζήσεις, διερευνώντας την αρμονία που υπάρχει σε αυτό που είσαι και θέλεις στη ζωή σου.

Όταν αγαπάς τον εαυτό σου, μπορείς να αγαπήσεις τους άλλους και να μην προβάλεις σε εκείνους τις ανάγκες σου αποκαλώντας το αυτό αγάπη. Όταν συνειδητοποιείς ότι οι άλλοι συνδέονται μαζί σου με τις ανάγκες τους, βάζεις τα όρια σου. Έρχεσαι σε επαφή με τα συναισθήματά σου και καταλαβαίνεις στις διαπροσωπικές σου σχέσεις ποιος σε ανοίγει σε σένα, ποιος βλέπει το καλό σε σένα, ποιος εκτιμά αυτό που είσαι και σου φέρεται με τον σεβασμό που σου ταιριάζει.

Όταν σε εκτιμάς, συνειδητοποιείς ότι οι συμπεριφορές των άλλων είναι δικές τους. Όποια κι αν είναι αυτή η συμπεριφορά εσύ αποφασίζεις αν θα ανταποκριθείς ή όχι, αν θα επηρεαστείς ή όχι, αν θα εμπλακείς ή όχι. Όταν δεν εξαρτάσαι, είσαι ελεύθερος -η να απαντήσεις σε ό,τι σε ενδιαφέρει και να μην απαντήσεις σε ό,τι αποτελεί δυσκολία του άλλου ανθρώπου. Καμιά συμπεριφορά δεν μπορεί να σε επηρεάσει παρά μόνο αν εσύ επιτρέψεις να επηρεαστείς από αυτήν για τους δικούς σου λογους. Δεν είσαι υπεύθυνος για τη συμπεριφορά των άλλων, είσαι όμως υπεύθυνος για τις δικές σου σκέψεις και συναισθήματα.

Δεν είναι εύκολο να πιστέψεις στην αυτονομία σου, γιατί πρέπει να ανατρέψεις μια κοσμοθεωρία μέσα σου στην οποία γαλουχήθηκες. Όσο όμως πιστεύεις σε σένα, στα συναισθήματά σου, στην ειλικρίνειά σου, στο ότι μόνο εσύ μπορείς να προσφέρεις στον εαυτό σου την ηρεμία και την γαλήνη που δικαιούσαι, προχωράς στο δικό σου δρόμο. Όταν αισθάνεσαι αυτονομος -η μπορείς να συνδεθείς πραγματικά με ανθρώπους, που και εκείνοι επιλέγουν την αυτονομία στη ζωή τους, με εμπιστοσύνη, χαρά και αγάπη για τη ζωή.

Αγγελική Μπολουδάκη – Ειδικός Ψυχικής Υγείας