…Η ζωή μας όμως είναι μια μοναδική εμπειρία για τον καθένα μας, όπου αρκετοί κατανοώντας αυτή την μοναδικότητα ενδεχομένως σκέφτονται να αλλάξουν μια συμπεριφορά ή μια πτυχή της ζωής τους. Κάποιοι θα παραμείνουν με το όνειρο ενώ κάποιοι άλλοι – οι πιο γενναίοι – θα αναλάβουν δράση…

Αλλαγή: μία λέξη που φέρνει τρόμο σε πολλούς ανθρώπους, κυρίως εκείνους που έχουν μανία με την επαναληψιμότητα και τη σιγουριά που τους δίνει το γνωστό, το οικείο, το ίδιο. Και όμως, αν παρατηρήσουμε την μητέρα φύση, θα δούμε πως όλα γύρω μας κινούνται με μία διαδοχική αλλαγή που επαναλαμβάνεται διαρκώς, πχ. ας παρατηρήσουμε τις εποχές, ο κρύος χειμώνας που αφήνει τα φυλλοβόλα δέντρα γυμνά μέχρι την ανοιξιάτικη αναγέννηση όπου θα πρασινίσουν και πάλι, τα ζώα που και εκείνα με τον τρόπο τους αντιμετωπίζουν το χειμωνιάτικο κρύο εξακολουθώντας να υπάρχουν στη ζωή.

Η ζωή μας ολόκληρη αποτελείται από μεταβάσεις. Ωστόσο, οι περισσότεροι από εμάς προσπαθούμε να αποφύγουμε την αλλαγή με οποιοδήποτε κόστος πολλές φορές, διατηρώντας συνήθειες, συμπεριφορές, ακόμα και αντικείμενα φθαρμένα ή και χαλασμένα, αντικείμενα που μπορεί να μην μας αρέσουν μόνο και μόνο γιατί θα πρέπει να τα αποχωριστούμε και η αλλαγή αυτή να φαίνεται απειλητική. Ναι, ο φόβος της αλλαγής μπορεί να μας εμποδίσει να εξελιχθούμε και να γνωρίζουμε το πλήρες δυναμικό μας.

Γιατί φοβόμαστε τόσο την αλλαγή;
Η αλλαγή φαντάζει ως μία δυσάρεστη και απειλητική εμπειρία για κάποιους, ενώ για άλλους ως μια δημιουργική διαδικασία, ένα ταξίδι στο άγνωστο που μπορεί μεν να είναι και τρομακτικό, μπορεί όμως να περικλείει και μια σπίθα ενθουσιασμού, μια σπίθα που ενδεχομένως μέσα από τον φόβο, καταπιέζουμε.

Ποια θεωρούνται εμπόδια στην αλλαγή;
Έχουμε μάθει να βλέπουμε και να αποδεχόμαστε ευκολότερα τα ελκυστικά μέρη του εαυτού μας. Για να προχωρήσουμε στην αλλαγή όμως χρειάζεται να έρθουμε αντιμέτωποι με εκείνη την πλευρά της προσωπικότητάς μας που περιέχει τα πιο σκοτεινά μας σημεία, εκείνα που δεν είναι και τόσο αποδεκτά ή εκείνα που δεν ξέρουμε πώς να τα αντιμετωπίσουμε, για παράδειγμα, χρειάζεται να έρθουμε αντιμέτωποι με τους φόβους και τις προσκολλήσεις που μας κρατούν σε μία κατάσταση, παρόλο που νιώθουμε την ανάγκη ή και την σπίθα ακόμα προς μία καινούργια κατεύθυνση.

Ας φωτίσουμε την σκιασμένη μας πλευρά. Η αναγνώριση και αποδοχή της σκιασμένης μας πλευράς, μας επιτρέπει να την ενσωματώσουμε στη ζωή μας και να προχωρήσουμε. Παρόλο που λογικά οι περισσότεροι μπορούμε να αντιληφθούμε τη σημασία της εξέλιξης, υπάρχουν κάποιοι λόγοι που μας κρατούν πίσω, όπως οι παρακάτω:

1. Ο κόσμος δεν αγκαλιάζει την αποτυχία ή την απογοήτευση. Έχουμε μάθει πως για να είμαστε αποδεκτοί από τους άλλους χρειάζεται να έχουμε ελάχιστες αποτυχίες στο ιστορικό μας. Και όμως, οι περισσότεροι αγνοούμε το γεγονός ότι πολλές από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες επιτεύξεις και εφευρέσεις προέκυψαν από αποτυχία: οι ακτίνες Χ, η γρανίτα, η ραδιενέργεια, η τσίχλα, το Βιάγκρα, η Coca Cola κλπ.

2. Η εξέλιξη συνδέεται με την επιβίωση: Πράγματι, αν οι πρόγονοί μας ήταν ατρόμητοι, το είδος μας πιθανά δεν θα είχε επιβιώσει. Για παράδειγμα, αν ο άνθρωπος δεν φοβόταν το μαμούθ ή το λιοντάρι και έβγαινε μπροστά του σαν να μην τρέχει τίποτα, θα είχε αποτελέσει ένα νόστιμο ορεκτικό για το άγριο ζώο. Βλέπουμε λοιπόν πως η ανάγκη επιβίωσης εφοδίασε τους ανθρώπους με μία υπερβολικά επιφυλακτική στάση, που τους εμπόδισε να γίνουν το γεύμα ενός μαμούθ ή ενός λιονταριού.

Αυτή ακριβώς η φοβική συμπεριφορά προστάτεψε τους προγόνους μας τότε, σήμερα όμως μας παγιδεύει εφόσον έχουμε την γνώση πλέον πως δεν εξαφανίστηκαν τα μαμούθ ή πως δεν κινδυνεύουμε από λιοντάρια στις μεγαλουπόλεις για παράδειγμα. Βλέπουμε λοιπόν πως έχει ριζώσει μέσα μας ο φόβος που καλώς υπήρχε τότε για την επιβίωση προστατεύοντάς μας, κακώς τον κουβαλάμε σήμερα καθώς μας εμποδίζει από το να εξελιχθούμε μέσα από την αλλαγή.

3. Κοινωνικά στερεότυπα: Ναι, τα κοινωνικά στερεότυπα είναι εκείνα με τα οποία μεγαλώνουμε και φερόμαστε σύμφωνα με το ρόλο του φύλου μας. Πιο απλά, είναι απαιτητό από την κοινωνία να ικανοποιήσουμε τις προσδοκίες της για το φύλο στο οποίο ανήκουμε: να δικαιώσουμε τις πεποιθήσεις, να ακολουθήσουμε συγκεκριμένες συμπεριφορές και κανόνες, να ικανοποιήσουμε συγκεκριμένες επιθυμίες που πιθανά μας περιορίζουν στην ζωή μας.

Και επειδή τότε νιώθουμε περισσότερο αποδεκτοί, εφόσον δεν διαφέρουμε και ικανοποιούμε τα αναμενόμενα από εμάς, τείνουμε προς τη συμμόρφωση και αγνοούμε τη σπίθα που προανέφερα.

4. Παγιδεύομαι μέσα από πρότυπα: Φτιάχνω το πρότυπό μου, πχ έναν επιτυχημένο επαγγελματικά συνάδελφο, φίλο, κλπ και έχω την απαίτηση να γίνω εκείνος. Ξεχνώ όμως ότι ο καθένας μας λειτουργεί με τον δικό του τρόπο, με αποτέλεσμα να προσπαθώ να τον μιμηθώ, να το κάνω με τον δικό του τρόπο και όχι με τον δικό μου γεμίζοντας άγχος και φόβο αποτυχίας και …παραιτούμαι!

Τι μπορεί να μας βοηθήσει στην αλλαγή;
Η ζωή μας όμως είναι μια μοναδική εμπειρία για τον καθένα μας, όπου αρκετοί κατανοώντας αυτή την μοναδικότητα ενδεχομένως σκέφτονται να αλλάξουν μια συμπεριφορά ή μια πτυχή της ζωής τους. Κάποιοι θα παραμείνουν με το όνειρο ενώ κάποιοι άλλοι – οι πιο γενναίοι – θα αναλάβουν δράση.

Ας δούμε πως θα μπορούσαμε να κατακτήσουμε τους φόβους μας και να δοκιμάσουμε την έξαψη που φέρνει αυτή η σπίθα της αλλαγής:

1. Δίνω έμφαση στο παρόν: Εστιάζω στο παρόν, στο «εδώ και τώρα», εφόσον ο φόβος δεν υπάρχει στο «εδώ και τώρα». Φοβάμαι επειδή το μυαλό μου προβάλει ένα αρνητικό μελλοντικό σενάριο αποτυχίας, απογοήτευσης ή πόνου που δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή.

Η συγκεκριμένη στιγμή που φεύγω από το παρόν για ένα φανταστικό μελλοντικό σενάριο ή ακόμη και μία παρελθοντική αρνητική εμπειρία που όμως δεν μπορεί να αλλάξει είναι οι πιθανοί λόγοι που εξακολουθώ και ζω με τον φόβο. Ακόμα και όταν αντιλαμβάνομαι πως θα ταλαιπωρηθώ προκειμένου να επιτύχω τον στόχο μου, χρειάζεται εξίσου να κατανοήσω πως αυτή η ταλαιπωρία είναι προσωρινή και λειτουργεί ως ιεροτελεστία διέλευσης προς μία καλύτερη κατάσταση.

2. Επαναπροσδιορίζω την αποτυχία: Την επαναπροσδιορίζω ως εμπειρία που δεν αποδείχθηκε όπως εγώ ήθελα, όπως εγώ είχα ονειρευτεί, αλλά ως μια φυσική, προσωρινή και δημιουργική ευκαιρία. Οι περισσότεροι από εμάς δεν θα προχωρούσαν ποτέ σε μια αλλαγή αν δεν είμαστε υποχρεωμένοι. Ο φόβος της αποτυχίας, ο φόβος να αντιμετωπίσουμε επιτυχώς τις πιθανές δυσκολίες είναι οι λόγοι που μας κρατούν δέσμιους και κολλημένους στο ίδιο σημείο.

Και όμως, ο επαναπροσδιορισμός της αποτυχίας είναι συχνά η μοναδική ευκαιρία που χρειάζεται να αρπάξουμε και να την πάμε παρακάτω. Το ταξίδι προς την αλλαγή έχει ως αποτέλεσμα την προσωπική μας ανάπτυξη και όπως έχει παρατηρηθεί, όταν μεγαλώνουμε σε προσωπικό επίπεδο, αρχίζουμε να αισθανόμαστε πιο παθιασμένοι με τη ζωή γενικότερα και έχουμε διάθεση να βιώσουμε καλύτερες και μεγαλύτερες εμπειρίες.

3. Αναγνωρίζω τις ανάγκες μου: Τι πραγματικά θέλω να έχω μαζί μου σε αυτό το ταξίδι μου; Αισθάνομαι πως ζω μία ζωή που μου αρμόζει; Η ζωή μου σήμερα πόσο απέχει ή πόσο κοντά βρίσκεται σε αυτή που ονειρευόμουν από παιδί; Ζω την ζωή μου έτσι όπως ήθελα να την ζήσω; Νιώθω πως υπάρχουν κομμάτια μου που τα έχω «θάψει»; Ζω μία ευχάριστη και ικανοποιητική ζωή; Μήπως χρειάζεται να αλλάξω κάποια σημεία για να πάρω μεγαλύτερη ικανοποίηση ή να έρθω πιο κοντά αυθεντικό μου εαυτό;

Ας κρατήσουμε στο μυαλό μας πως υπεύθυνοι για ότι μας συμβαίνει είμαστε εμείς και κανένας άλλος, οι δικές μας επιλογές, όσο και αν θεωρούμε πως φταίει η ζωή που μας ήρθαν έτσι τα πράγματα ή κάποιος άλλος που … Αν δεν μας είναι τόσο εύκολο να δούμε το δικό μας μερίδιο ευθύνης στον αυτοπεριορισμό μας αυτόν και στην διατήρηση συνηθειών και συμπεριφορών που μας κρατούν δέσμιους, η βοήθεια ειδικού θα μας φανεί χρήσιμοι να βγούμε από αυτό τον φαύλο κύκλο και να τολμήσουμε έστω και μικρές αλλαγές στην καθημερινότητά μας.

4. Αφήνω τον εαυτό μου να θρηνήσει ό,τι αφήνω πίσω μου: Η αλλαγή όσο ευχάριστη και να φαντάζει στα μάτια μας εφόσον μας κάνει να ονειρευόμαστε μία πολύ πιο ικανοποιητική ζωή, δεν παύει να έχει και ένα πένθος μέσα της. Το πένθος για ότι αφήνουμε πίσω μας, από την σιγουριά ότι όλα θα παραμένουν ίδια και μην περνάμε καλά, μέχρι πένθος για τον καιρό που χάσαμε και δεν τολμούσαμε την αλλαγή νωρίτερα! Για παράδειγμα, βλέπω στα ζευγάρια που έρχονται και διεκδικούν την αλλαγή προς το καλύτερο για την σχέση τους, πόσο αμήχανα νιώθουν και πως προσπαθούν να διατηρήσουν «το παλιό» που τους δημιουργούσε προβλήματα.

Άλλο παράδειγμα είναι το πόσο λυπάμαι όταν πρέπει να πετάξω παλιά ρούχα που μπορεί να μην τα φοράω πια αλλά κάπως τα έχω συνδέσει «συναισθηματικά» στο μυαλό μου με καταστάσεις ή άτομα, πόσο μπορεί να λυπάμαι και να στενοχωριέμαι που θα αφήσω το παλιό μου σπίτι και ας πηγαίνω σε ένα πιο καινούργιο, πιο μεγάλο, πιο καλό, πιο φωτεινό… Πρόκειται για το πένθος όπου ένα μέρος μου, ένα κομμάτι του εαυτού μου δεν θέλει να χωρίσει με το παρελθόν μου.

5. Παραδέχομαι ότι εξακολουθώ να φοβάμαι: Αναγνωρίζω στον εαυτό μου πως το να επιχειρήσω να αλλάξω δεν σημαίνει πως ξαφνικά εξαφανίστηκαν όλοι οι φόβοι μου και παίρνω άφοβα το ρίσκο της αλλαγής. Άλλωστε, ο φόβος όπως είδαμε και παραπάνω, είναι ένας έμφυτος μηχανισμός άμυνας, όπου μας προστατεύει από πιθανούς κινδύνους.

Όταν όμως ξεφεύγει από την πραγματικότητα και μετατρέπεται σε φοβία, καταλήγει να μας παραλύει και να μας ακινητοποιεί, να μας καθηλώνει και να γίνεται εμπόδιο στην εξέλιξή μας. Άλλωστε, η γενναιότητα δεν προϋποθέτει απουσία φόβου, αλλά διαχείριση του φόβου. Αυτή τη διαχείριση χρειάζεται να δοκιμάσω, το καινούργιο με μικρά βηματάκια και στο χρόνο που εγώ χρειάζομαι.

Μαρίνα Μόσχα, Ψυχική & Σεξουαλική Υγεία