Η διαταραχή πανικού ανήκει στις αγχώδεις διαταραχές και χαρακτηρίζεται από αιφνίδιες και επαναλαμβανόμενες προσβολές έντονου άγχους, δυσφορίας, φόβου και ενίοτε τρόμου και συνοδεύεται από μια σειρά ψυχολογικών – γνωσιακών και σωματικών συμπτωμάτων.

Μυθολογική προέλευση του όρου

Ο όρος «πανικός» προέρχεται από τον αρκαδικό βουκολικό θεό Πάνα, ο οποίος είχε κέρατα και πόδια τράγου και ήταν ο προστάτης των τσοπάνηδων και των κοπαδιών. Σύμφωνα με τον ομηρικό ύμνο που είναι αφιερωμένος σ’ αυτόν, ο Πάνας ήταν γιος του Ερμή και της Νύμφης Δρυόπης.

Όταν γεννήθηκε, η μητέρα του και η παραμάνα του μόλις τον είδαν με κέρατα, πόδια τράγου και γένια, τινάχτηκαν μακριά από το φόβο τους και το έβαλαν στα πόδια. Αμέσως ο Ερμής γεμάτος χαρά τον πήρε στα χέρια του και έτρεξε στον Όλυμπο. Τον έδειξε στους θεούς και όλοι ξεκαρδίστηκαν στα γέλια. Πιο πολύ γέλασε ο Διόνυσος, ο οποίος του έδωσε και το όνομα Πάνας, γιατί γελούσαν οι «πάντες».

Ο Πάνας, παίζοντας πάντα μουσική με το σουραύλι του, χόρευε και μάλιστα με πολύ πάθος, πηδηχτά και γρήγορα. Δεν φύλαγε όμως πάντα τα πρόβατα ούτε ευχαριστούσε πάντα με τη μουσική του τους βοσκούς. Κάποτε, γινόταν πνεύμα πονηρό και ευχαριστιόταν να τρομάζει τους τσοπάνηδες και όσους πλανιόταν στα βουνά. Όταν νύχτωνε, οι βοσκοί άκουγαν κρότους στο δάσος ή πέτρες να πέφτουν, ενώ από μακριά έβλεπαν ένα μεγαλόσωμο τράγο που έβγαζε μια παράξενη φωνή που τους κατατρόμαζε.

Μονολότι η περιγραφή της έννοιας του πανικού ανάγεται στην αρχαιότητα, η διαταραχή πανικού καθιερώθηκε, ως ιδιαίτερη κλινική οντότητα, επισήμως μόλις το 1980, με την τρίτη αναθεώρηση των ψυχιατρικών διαταραχών από την Αμερικάνικη Ψυχιατρική Εταιρεία.

Προυποθέσεις

Για να φθάσει κανείς στον ψυχολόγο και να θεωρήσει ότι οι κρίσεις πανικού είναι ψυχολογικής φύσης, πρέπει πρώτα να κάνει τις απαραίτητες εξετάσεις (κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο) ώστε να αποκλειστεί οποιαδήποτε οργανική αιτία.

Διαφορά κρίσης και διαταραχής

Η διαταραχή προυποθέτει την εμφάνιση επαναλαμβανόμενων κρίσεων πανικού τουλάχιστον για ένα μήνα με ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:

Επίμονη ανησυχία oτι θα υπάρξουν και άλλες κρίσεις, ανησυχία για τις συνέπειες της πιθανής κρίσης (π.χ. απώλεια ελέγχου, φόβος ότι «θα τρελαθώ»), σημαντική αλλαγή της συμπεριφοράς που συνδέεται με τις κρίσεις.

Η κρίση πανικού είναι μια διακριτή περίοδος έντονου φόβου ή δυσφορίας περίπου 10 λεπτών με 4 ή περισσότερα από τα ακόλουθα έντονα συμπτώματα:

Ταχυπαλμία, εφίδρωση, τρέμουλο, λαχάνιασμα ή αίσθηση ασφυξίας, αίσθημα πνιγμονής, πόνο ή δυσφορία στον θώρακα, ναυτία, κοιλιακή ενόχληση, ζάλη, λιποθυμία, αίσθημα μη πραγματικού ή ότι κάποιος αποσπάται από τον εαυτό του, φόβο απώλειας ελέγχου, φόβος θανάτου, παραισθήσεις, ρίγη ή αίσθημα ζέστης.

Κρίση πανικού μπορεί να πάθει κάποιος χωρίς να έχει διαταραχή για πολλούς λόγους όπως π.χ. υπερκόπωση, συνθήκες κακού αερισμού, ζέστη, αδιαθεσία, αλλά και για ψυχολογικούς λόγους όπως άγχος.

Δέκα πρακτικά βήματα για την αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού κατά την έκθεση

1. Θυμηθείτε πως τα αισθήματα δεν είναι τίποτα περισσότερο από υπερβολή των φυσιολογικών σωματικών αντιδράσεων στο στρες.
2. Δεν είναι βλαβερά ή επικίνδυνα, μόνο δυσάρεστα. Τίποτα το χειρότερο δεν θα συμβεί.
3. Σταματήστε να προσθέτετε στον πανικό και άλλο πανικό με φοβογόνες σκέψεις για το τι συμβαίνει και που το θα μπορούσε να καταλήξει.

4. Τώρα σημειώστε τι ακριβώς συμβαίνει στο σώμα σας αυτήν ακριβώς την στιγμή, όχι όμως αυτό που φοβόσαστε πως θα μπορούσε να συμβεί.
5. Τώρα περιμένετε και δώστε στο φόβο τον χρόνο να περάσει, χωρίς να τον πολεμάτε, ή να δραπετεύετε από αυτόν. Απλώς αποδεχθείτε τον.
6. Σημειώστε πως μόλις σταματήσετε να προσθέτετε στο φόβο κι’ άλλο φόβο, τότε αυτός αρχίζει να αποσβήνεται μόνος του.

7. Θυμηθείτε πως το κύριο σημείο της πρακτικής ασκήσεως είναι να μάθετε πως να αντιμετωπίζετε τον φόβο χωρίς να τον αποφεύγετε. Έτσι, τώρα είναι μια ευκαιρία για να κάνετε πρόοδο.
8. Αναλογισθείτε την πρόοδο που έχετε κάνει προηγουμένως, παρ’ όλες τις δυσκολίες, και πόσο ευχαριστημένος θα είσαστε όταν πετύχετε αυτή την φορά.
9. Όταν αρχίσετε να νοιώθετε καλύτερα, κοιτάξτε γύρω σας, και αρχίστε να σχεδιάζετε τι θα κάνετε έπειτα.
10. Τότε, όταν είστε έτοιμος να προχωρήσετε, ξεκινήστε με ένα ξένοιαστο, χαλαρωμένο τρόπο.

Έλενα Λεβεντάκη Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια