Όταν ένας γονιός λέει στο παιδί του «Οι βαθμοί σου θα μας στενοχωρήσουν, αν δεν είναι καλοί», μαθαίνει να είναι υπεύθυνος για τα συναισθήματα των άλλων. Νιώθει ένοχος, σκέφτεται ότι οι πράξεις του ευθύνονται για την ευτυχία ή την δυστυχία των άλλων.
Αντιμετωπίζει την ενοχή ως νοιάξιμο. Αισθάνεται ένοχος και κάθε φορά που κάποιος είναι σε άβολη θέση, προσπαθεί να τον βοηθήσει, παρότι δεν του το ζητάει. Δεν το κάνει επειδή θέλει, αλλά από ενοχή και φόβο. Ενώ όταν κάποιος τον κατηγορήσει, νιώθει ενοχές και προσπαθεί να αλλάξει ή να προσαρμοστεί, αντί να συζητήσει μαζί του το συναίσθημα και την ανάγκη του.
Εάν έχουμε μάθει να νιώθουμε ενοχές για τα συναισθήματα των άλλων και υπεύθυνοι για εκείνους, τότε δεν έχουμε μάθει να εκφράζουμε τις ανάγκες μας. Έχουμε μάθει να φροντίζουμε, να θυσιαζόμαστε, να επικρίνουμε, να κατηγορούμε αλλά όταν οι ανάγκες μας δεν καλύπτονται δεν τις υποστηρίζουμε με τρόπο που να τους αξίζει.
Μαθαίνοντας να αφουγκραζόμαστε τα συναισθήματά μας, εκφράζουμε την ευάλωτη πλευρά του εαυτού μας. Με ειλικρίνεια επικοινωνούμε τις ανάγκες μας στους άλλους.
Όταν για παράδειγμα εκφράζουμε τον εκνευρισμό μας για μια συμπεριφορά που πληγώνει τα συναισθήματά μας, εκφράζουμε και τις ανάγκες μας για αυτό που θέλουμε. «Όταν δεν τακτοποιείς τον χώρο που χρησιμοποιούμε από κοινού, εκνευρίζομαι. Δεν προλαβαίνω να αφοσιωθώ όπως θέλω στις εργασίες μου».
Όταν αισθανόμαστε υπεύθυνοι για τα συναισθήματα των άλλων και άρα ένοχοι, επικρίνουμε τον άλλον για την συμπεριφορά του χρησιμοποιώντας χαρακτηρισμούς και υποδείξεις. Ενώ παράλληλα δεν εκφράζουμε τις ανάγκες μας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το άγχος να διαιωνίζεται και η επικοινωνία να μην πραγματοποιείται.
Νομίζουμε ότι έχουμε επικοινωνήσει και παρότι η πρόθεσή μας είναι καλοπροαίρετη, το επώδυνο συναίσθημα και των δυο μας μαρτυρά την μοναξιά που νιώθουμε. Όταν δεν «ακούμε» τις ανάγκες μας, δεν μπορούμε να ακούσουμε τις ανάγκες των άλλων. Όταν μαντεύουμε τις ανάγκες μας, χωρίς να ασχολούμαστε ουσιαστικά μαζί τους, προσπαθούμε να μαντέψουμε τις ανάγκες των άλλων.
Χαμένοι σε ένα εικονικό κόσμο, όπου ο καθένας είναι μόνος του, προσπαθώντας υποσυνείδητα να διαιωνίσει τους ρόλους που έμαθε από παιδί, ενώ η επιθυμία και αυτό που μας αναπτύσσει είναι η ζύμωση μέσα από την συναισθηματική σύνδεση.
Κάθε άνθρωπος είναι υπεύθυνος για τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις πράξεις του. Να τα επικοινωνήσει, να τα μοιραστεί, να δει αν ακούγεται και αν αυτές οι ανάγκες ικανοποιούνται.
Όσο πιο υπεύθυνοι νιώθουμε για τα συναισθήματά μας και για τις ανάγκες μας, τόσο συνειδητοποιούμε ότι η ειλικρίνεια είναι δώρο που το μοιραζόμαστε με τους ανθρώπους που αγαπάμε. Ακόμα και οι στιγμές μαζί τους γίνονται ακόμα πιο σημαντικές, γιατί επιτρέπουμε στα συναισθήματά μας να κυλούν ελεύθερα, χωρίς το φόβο της κρίσης. Μαθαίνουμε επίσης να εκφράζουμε τις ανάγκες μας, ρισκάροντας ακόμα και να αντιμετωπίσουμε τη δυσαρέσκεια των άλλων.
Όταν εκφραζόμαστε με ηρεμία και σεβασμό στις ανάγκες μας, αν οι άλλοι δυσαρεστηθούν, αυτό θα έχει να κάνει με το ότι δεν νιώθουν έτοιμοι για την ώρα, να ακούσουν τα δικά τους συναισθήματα και τις ανάγκες τους χωρίς τον εσωτερικό τους κριτή και χρειάζονται τον χρόνο τους για αυτό. Όταν σεβόμαστε τα συναισθήματά μας και εκφράζουμε τις ανάγκες μας, ακούμε με πραγματική ενσυναίσθηση τον άλλον άνθρωπο.
Εάν μας ενδιαφέρουν τα συναισθήματα των άλλων τους ρωτάμε πως νιώθουν. Συζητάμε μαζί τους για τις σκέψεις τους, για τις δικές μας σκέψεις. Προσπαθούμε μέσα από την επικοινωνία να κατανοήσουμε τις ανάγκες τους από τα αιτήματά τους, ανάγκες που έχουν να κάνουν κυρίως με αυτό που επιθυμούν. Το ίδιο και εκείνοι. Όταν εκφράζουμε από κοινού τις ανάγκες μας εκείνες ικανοποιούνται και αυτό δημιουργεί ένα αίσθημα ηρεμίας και ασφάλειας.
Η επικοινωνία δεν είναι εύκολη. Για κανέναν μας. Όλοι έχουμε τις δικές μας εικόνες για το τι είναι επικοινωνία, εικόνες που διαφέρουν από τις αντιλήψεις των άλλων. Εικόνες μαθημένες από χρόνια, τις οποίες δυσκολευόμαστε να αλλάξουμε. Εικόνες τις οποίες τρέφουν οι ρόλοι και τα συμπτώματά μας.
Συναντιόμαστε όμως μόνο στην συναισθηματική επικοινωνία. Και αυτή είναι μια ωραία συνάντηση, γιατί αποκαλύπτει αυτό που είμαστε και σύμφωνα με αυτό που είμαστε συνδεόμαστε. Υπάρχει κάτι πιο ωραίο από το να προσπαθήσουμε να συνδεθούν οι αλήθειές μας με ειλικρίνεια;
Αγγελική Μπολουδάκη, Ειδικός ψυχικής υγείας, Ψυχοθεραπεία – Συμβουλευτική
