Πολλοί άνδρες μαθαίνουν να πιστεύουν ότι το στοιχείο που χαρακτηρίζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τον ανδρισμό είναι η δύναμη, και ότι αυτό ασκεί ιδιαίτερη γοητεία στις γυναίκες. Υπάρχουν πολλοί τρόποι επίδειξης “δύναμης», μεταξύ των οποίων η αυτάρκεια, η επιμονή (να πραγματοποιήσεις ό,τι σου ζητούν ανεξάρτητα από το κόστος) και το άτρωτο (να μη δείχνεις σωματική ή συναισθηματική αδυναμία).

Η Monick συμπεραίνει ότι η ουσιαστικότερη ένδειξη ανδρισμού, ο φαλλός, αντιπροσωπεύει «το σθένος», την αποφασιστικότητα, τη διείσδυση, την αμεσότητα, τη σκληράδα και τη δύναμη». Οι άνδρες πιστεύουν ότι θα πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται σεξουαλικά ή σωματικά χωρίς καμία βοήθεια και ανεξάρτητα από τα δικά τους συναισθήματα ή τις συνθήκες που επικρατούν.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της στάσης είναι μια φράση από τον Αλέξη Ζορμπά του Καζαντζάκη (1952). Ο Ζορμπάς είναι ένα ελεύθερο πνεύμα, ένας πραγματικός άνδρας που προσπαθεί να βελτιώσει τον ανδρισμό ενός συνεσταλμένου φίλου του: «Αν η γυναίκα κοιμάται μόνη, αυτό είναι λάθος του άνδρα… Ο Θεός συγχωρεί όλες τις αμαρτίες μας… όλες εκτός από αυτή» (σελ. 106).

Συνεπώς, ένα στοιχείο της φύσης του άνδρα είναι να μπορεί να αντεπεξέρχεται. Κάποιοι άνδρες αισθάνονται ότι η παραμικρή αποτυχία ή ένδειξη αδυναμίας αποτελεί γι’ αυτούς μια απειλή που τους καταδιώκει για πάντα, και προσπαθούν να δημιουργήσουν τριγύρω τους την εντύπωση ότι είναι αδιαπέραστοι και αλώβητοι. Ο πατέρας ενός φίλου επέστρεψε από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο με ένα πόδι.

Ο φίλος μου δεν μπορούσε να θυμηθεί τους γονείς του να κάνουν οποιαδήποτε αναφορά σ’ αυτή την αναπηρία, μέχρι την ημέρα που ο πατέρας του έπεσε καθώς ανέβαινε τη σκάλα. Η μητέρα ενστικτωδώς έτρεξε να βοηθήσει το σύζυγό της, αλλά άκουσε «τον εξάψαλμο». Ο άνδρας αυτός δεν μπορούσε να δεχτεί αυτή την προσφορά βοήθειας, γιατί έτσι τονιζόταν η αναπηρία του και δεν το άντεχε.

Πρόσφατα, το αυτοκίνητο μιας συναδέλφου πήρε φωτιά στο δρόμο έξω από το σπίτι της. Ο σύζυγός της έτρεξε στην κουζίνα, πήρε τον πυροσβεστήρα και προσπάθησε να σβήσει μόνος του τη φωτιά, παρά τον προφανή κίνδυνο έκρηξης που αντιμετώπιζε μια και οι φλόγες είχαν σχεδόν καλύψει το αυτοκίνητο. Η σύζυγός του, από την άλλη, κάλεσε αμέσως την πυροσβεστική.

Ο άνδρας αναγνώρισε ότι η σύζυγός του είχε ενεργήσει ορθά και ταράχθηκε και ο ίδιος όταν συνειδητοποίησε τον τεράστιο κίνδυνο στον οποίο είχε μπει προσπαθώντας, ενστικτωδώς, να επιλύσει μόνος του το πρόβλημα.

Οι άνδρες επικρίνονται επειδή δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Η απόκριψη των συναισθημάτων, ειδικά μάλιστα εκείνων που υποδηλώνουν “αδυναμία», όπως ο φόβος και η θλίψη, αποτελεί μέρος της εκπαίδευσης που δέχονται οι άνδρες από την παιδική τους ηλικία. Οι άνδρες δεν μεγαλώνουν μαθαίνοντας να είναι αναίσθητοι· μεγαλώνουν μαθαίνοντας ότι πρέπει να επιμένουν σε αυτό που κάνουν ανεξάρτητα από τα συναισθήματά τους.

Το μήνυμα είναι «μην παρασύρεσαι από τα συναισθήματά σου» και όχι «μη δείχνεις απολύτως κανένα συναίσθημα». Πάντως, είναι πολύ ευκολότερο να απωθεί κανείς γενικά τα συναισθήματά του, από το να απελευθερώνει μέρος αυτών ελπίζοντας ότι δεν θα παρασυρθεί στην πορεία. Το γεγονός ότι κάποιοι άνδρες δεν εκφράζουν τα συναισθήματά τους δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τα απορρίπτουν· αυτό που κάνουν είναι να προστατεύουν την εικόνα που έχουν διαμορφώσει για τον άνδρα.

Για να παραμείνουν οι άνδρες άτρωτοι, δεν αρκεί να υπερβούν τα συναισθήματά τους, πρέπει επίσης να μην επιτρέπουν στον εαυτό τους να εκφράζει ανάγκες. Σε τελευταία ανάλυση, όταν κάποιος έχει ανάγκες είναι ευάλωτος. Αισθάνονται λοιπόν ότι πρέπει να αρνούνται τις ανάγκες τους, έτσι όμως γίνονται θύματα της ανάγκης τους να αρνούνται ότι είναι ευάλωτοι.

Όπως ο ανάπηρος άνδρας που έπεσε και αρνούνταν να δεχτεί βοήθεια, έτσι και άλλοι άνδρες προσπαθούν να δείχνουν ότι μπορούν να αντέξουν τα πάντα, και ότι τα καταφέρνουν εύκολα. Εδώ όμως, όπως και με τα συναισθήματα, αυτό που ισχύει δεν είναι ότι οι άνδρες δεν έχουν ανάγκες, αλλά ότι η έκφρασή τους έρχεται σε αντίθεση με την εικόνα που πιστεύουν ότι πρέπει να παρουσιάζουν.

Συνεπώς, η άρνηση των αναγκών είναι ένας τρόπος για να προστατευθεί κάποιος και να μη νιώθει ευάλωτος.
Πολύ συχνά μάλιστα οι άνδρες υλοποιούν τόσο επιδέξια την άρνησή τους, ώστε φτάνουν σε σημείο να μην έχουν καν συνείδηση των αναγκών τους. Μια γυναίκα που βρισκόταν σε θεραπεία ζεύγους αποφάσισε να αγνοήσει τις συνηθισμένες αρνήσεις του συζύγου της και του αγόρασε καινούργια εσώρουχα. Αυτή η αγορά έφερε δάκρυα στα μάτια του άνδρα της.

Μας εξήγησε ότι ποτέ κανείς δεν του είχε προσφέρει κάτι, μια και ο ίδιος πάντα αποθάρρυνε τους ανθρώπους από το να το κάνουν. Η ένταση της αντίδρασής του προκάλεσε έκπληξη ακόμη και στον ίδιο, και μας αποκάλυψε πως, παρότι δεν μπορούσε να το παραδεχτεί, είχαν υπάρξει φορές που ήλπιζε ότι κάποιος θα τον σκεφτόταν. Στο παρελθόν θα μπορούσε ακόμη και να θυμώσει με τη σύζυγό του γι’ αυτή την αγορά, ταυτόχρονα όμως θα ένιωθε να συσσωρεύεται μέσα του η πικρία από όλες εκείνες τις φορές που οι ανάγκες του είχαν παραβλεφθεί.

Τα χρόνια της αυταπάρνησης είχαν περάσει πια για αυτό τον άνδρα, δεν μπορούσε πλέον να παριστάνει τον “καλό» άνδρα, τον μάρτυρα.
Το ανδρικό πρότυπο της αυταπάρνησης συναντάται, τουλάχιστον εν μέρει, στα πρώιμα μηνύματα που δέχονται τα αγόρια από τον πατέρα τους και την κοινωνία και τα οποία τους προτρέπουν να μη ζητούν υπερβολική στοργή, ούτε καν από τη μητέρα τους.

Όλοι ξέρουμε ότι το αγόρι που δέχεται υπερβολική μητρική φροντίδα θεωρείται «μαμμόθρεφτο». Η θεωρία υποστηρίζει ότι όταν ένα αγόρι «κρέμεται από την ποδιά της μητέρας του», η φροντίδα της θα το πνίξει με αποτέλεσμα να γίνει πολύ “μαλθακό» και να μην αποκτήσει την αυτάρκεια και την αντοχή που θα του επιτρέψουν να αντιμετωπίσει τις σκληρές απαιτήσεις του κόσμου.

Τα αγόρια μαθαίνουν να αποφεύγουν αυτό το ρίσκο ενεργώντας σαν να μην έχουν καμία απολύτως ανάγκη για στοργή – πρόκειται, φυσικά, για μια πεποίθηση που την έχει ενσταλάξει μέσα τους η κοινωνία μας.

Από το βιβλίο των Richard L. Meth, Robert S. Pasick: “ΑΝΔΡΕΣ ΣΕ ΘΕΡΑΠΕΙΑ, Πρόκληση για αλλαγή”, Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.