Αγάπη σημαίνει να δίνεις κάτι που δεν έχεις. Σημαίνει να βλέπεις τον νέο σου σύντροφο σαν έναν άνθρωπο καινούριο, μοναδικό και ξεχωριστό. Σαν κάποιον που του αξίζει το καλύτερο που μπορείς να δώσεις και σίγουρα δεν του αξίζει να προβάλλεις πάνω του τα λάθη του παρελθόντος.

Επιπλέον, αγάπη σημαίνει ότι δεν περιμένεις πως ο νέος σου σύντροφος θα σε πάει πίσω στους παλιούς τρόπους αγάπης που βίωσες στο παρελθόν και σε έκαναν να υποφέρεις. Να δίνεις αυτό που δεν έχεις σημαίνει να αποδέχεσαι το εδώ και το τώρα και να εκτιμάς στ’ αλήθεια τον άλλο.

Ο Ζακ Λακάν

Υπάρχουν λίγες προσωπικότητες που κατάφεραν να εκφράσουν τις θεωρίες, τις απόψεις και τις γνώσεις τους με τον τρόπο που το έκανε ο Γάλλος ψυχαναλυτής Ζακ Λακάν. Πράγματι, ήταν φημισμένος για τις διαλεκτικές ακροβασίες του. Παρ’ όλα αυτά, η γνώση και η επιρροή του μας επιτρέπουν ακόμα να αναγνωρίζουμε και να συλλογιζόμαστε κάποια από τα πιο θεμελιώδη ζητήματα, όπως η αγάπη.

Όταν ο Λακάν είπε «Αγάπη είναι να δίνεις κάτι που δεν έχεις», έπαιζε για άλλη μια φορά με ψυχαναλυτικούς όρους. Γιατί πώς είναι δυνατό να δίνεις κάτι που δεν έχεις; Αυτό που ήθελε ήταν να σε κάνει να σκεφτείς. Να σε κάνει να καταλάβεις ότι οι σχέσεις συχνά κατασκευάζονται από την έλλειψη κάποιου πράγματος.

Ο Λακάν ήθελε να σε κάνει να σκεφτείς, να σε κάνει να συνειδητοποιήσεις ότι, ως ενήλικος, αυτό που ψάχνεις στην πραγματικότητα είναι η αγάπη που δεν είχες στην παιδική ηλικία.

Επιπλέον, η αγάπη που δεν είχες στην προηγούμενη ερωτική σχέση σου είναι αυτό που ψάχνεις στην επόμενη. Πάντα προσπαθείς να βρεις την αγάπη έχοντας μια πολύ ιδεαλιστική ιδέα για το τι είναι αγάπη. Αν εγκαταλείψεις αυτή την ιδεαλιστική οπτική, θα μπορέσεις να απελευθερωθείς από το παρελθόν και να δώσεις στον σύντροφό σου αυτό που δεν είχες ποτέ πριν. Πραγματική στοργή.

Γιατί το να αγαπάς είναι να δίνεις κάτι που δεν έχεις;

Το απόφθεγμα του Λακάν «Αγάπη είναι να δίνεις κάτι που δεν έχεις» βασίζεται στην περιπλοκότητα των δεσμών που δημιουργείς με τους άλλους. Ο Λακάν μίλησε γι’ αυτό στο βιβλίο του Ζακ Λακάν, Το Σεμινάριο-8ο Βιβλίο: Η Μεταβίβαση με την αναφορά στο Συμπόσιο του Πλάτωνα.

Ένα από τα πράγματα που επισήμανε ήταν ότι η αγάπη τείνει να συμβαδίζει με τη φιγούρα ενός εραστή που είναι πληγωμένος από μια απώλεια ή κάποια έλλειψη. Αυτό συνήθως μας κάνει να σκεφτόμαστε ότι αυτό που μας λείπει είναι κρυμμένο στον άλλο και ότι ο άλλος είναι υποχρεωμένος να μας το δώσει.

Με αυτό το θέμα ασχολήθηκε και ο Σίγκμουντ Φρόιντ. Στην κλινική πρακτική του, παρατήρησε ότι οι ασθενείς, κατά τη διάρκεια της ψυχαναλυτικής θεραπείας, είχαν την τάση να μεταβιβάζουν αυτά τα είδη της απώλειας και του κενού που η αγάπη είχε αφήσει στη ζωή τους, ειδικά κατά την παιδική ηλικία. Αυτή η μεταβίβαση, αυτό το συναίσθημα ότι «κάτι μας λείπει», ίσως μας οδηγεί να κάνουμε προβολές σε κάθε σχέση που έχουμε στη ζωή μας.

Όταν δένεσαι με τους άλλους, επαναλαμβάνεις τις προηγούμενες σχέσεις σου χωρίς να το καταλαβαίνεις

Και ο Λακάν και ο Φρόιντ πίστευαν ότι το ασυνείδητο επηρεάζει τη ζωή μας περισσότερο απ’ όσο νομίζουμε. Στην πραγματικότητα, μπορεί να μας επηρεάζει σε βαθμό που να μποϊκοτάρουμε τον τρόπο που αλληλεπιδρούμε με τον κόσμο και εδραιώνουμε τις φιλίες και τις ερωτικές σχέσεις μας. Είναι αλήθεια ότι αν υπάρχει κάτι που χρειαζόμαστε και αναζητούμε περισσότερο απ’ όλα, αυτό είναι αγάπη και αναγνώριση.

Έτσι, το η «Αγάπη είναι να δίνεις κάτι που δεν έχεις» αναφέρεται, σύμφωνα με τον Λακάν, σε κάτι που είναι ενσωματωμένο στο ασυνείδητό μας, στον χαμένο παράδεισο της παιδικής μας ηλικίας. Ένα μέρος μας ακόμα κουβαλάει μια σκιά από όταν ήμασταν παιδιά. Μια σκιά γιατί οι γονείς μας ίσως δεν μας φρόντισαν αρκετά, δεν κατεύνασαν τους φόβους μας ή δεν μας πρόσφεραν ένα ασφαλές και σταθερό περιβάλλον.

Σύμφωνα με τον Λακάν, καθώς μεγαλώνεις, προσπαθείς να θεραπεύσεις αυτό τον χαμένο παράδεισο της παιδικής ηλικίας. Είναι αυτή η ανάγκη που κάνει πολλές από τις ερωτικές σχέσεις σου να αποτυγχάνουν. Κάθε φορά που αποτυγχάνεις στην αγάπη, δημιουργείται περισσότερο κενό, λαχτάρα και άγχος. Κι έπειτα επαναλαμβάνεις αυτό το μοτίβο ξανά και ξανά με κάθε σχέση, έτσι ώστε η αγάπη γίνεται μια απογοητευτική επαναλαμβανόμενη παράσταση δυστυχίας και ασυνεννοησίας.

Το να αγαπάς είναι να δίνεις κάτι που δεν έχεις

Σύμφωνα με την ψυχανάλυση, υπάρχει ένας αδιαμφισβήτητος τρόπος για να επιτυγχάνεις ικανοποίηση και ωριμότητα στις σχέσεις σου: παραίτηση και αποδοχή. Χρειάζεται να παραιτηθείς από την ιδέα ότι θα λάβεις την αγάπη που σου έλειψε στην παιδική ηλικία, γιατί όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν.

Επιπλέον, η αγάπη των γονιών σου για σένα δεν έχει να κάνει με την αγάπη στις ερωτικές σου σχέσεις. Χρειάζεται να σταματήσεις να περιμένεις μια νέα αγάπη που θα σου δώσει τη στοργή που δεν σου έδωσαν οι άλλοι στο παρελθόν. Εκείνοι είναι άλλοι άνθρωποι, που δεν έχουν πια σημασία – το πρόσωπο που αγαπάς τώρα είναι διαφορετικό.

Επίσης, δεν είναι λογικό και ώριμο να απαιτείς από τον νέο σου σύντροφο να διορθώσει τη ζημιά που σου προκάλεσαν άλλοι. Χρειάζεται να το πάρεις από την αρχή και να αποδεχτείς το γεγονός ότι αυτό που είχες στο παρελθόν δεν ήταν αγάπη. Όταν το αποδεχτείς αυτό, θα νιώσεις μεγαλύτερη ελευθερία να δώσεις και να πάρεις. Θα μπορέσεις να αποδεχτείς τον σύντροφό σου χωρίς να έχεις απαιτήσεις από αυτόν.

Αγάπα στο «εδώ και το τώρα» και άσε πίσω σου τα υπόλοιπα

Είναι αλήθεια ότι ο πόνος από τα τραύματα της παιδικής ηλικίας μπορεί να επιμένει για χρόνια. Μπορεί να υποφέρεις για πολύ καιρό για μια αγάπη που σε έκανε να νιώσεις προδοσία ή παραβίαση των αρχών σου. Όμως, είναι σημαντικό να είσαι ανοιχτός στην προοπτική νέων σχέσεων. Άφησε πίσω ό,τι δεν είναι σωστό και ό,τι δεν υπάρχει πια. Για να μπορέσεις να χτίσεις πιο ικανοποιητικές σχέσεις στο μέλλον, χρειάζεται να φροντίσεις την αυτοεκτίμησή σου, να αποδεχτείς το παρελθόν και να ενισχύσεις την αγάπη για τον εαυτό σου.

Βιβλιογραφία:
Lacan, Jacques (1975). El seminario VIII “La transferencia” Buenos Aires: Paidós
Masotta, Oscar (2008). Introducción a la lectura de Jacques Lacan. Buenos Aires: Eterna Cadencia.
Millot, Catherine (2018). La vida con Lacan. Barcelona: NED Ediciones.
Žižek, Slavoj (2008). Cómo leer a Lacan (1a edición). Buenos Aires: Paidós

Απόδοση: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων.