Σου έχει τύχει να τρως συχνά φαγητό που να μην είναι το αγαπημένο σου, μόνο και μόνο για να μην το πετάξεις;

Σου θυμίζει κάτι η φράση ‘‘φάε την τελευταία σου μπουκιά, είναι η δύναμή σου’’ ή ‘‘δεν πρέπει να πετάμε το φαγητό μας γιατί τα παιδάκια στην Αφρική πεθαίνουν από την πείνα’’; Οι περισσότεροι από εμάς, άλλωστε, μεγαλώσαμε με τη νοοτροπία να αδειάζουμε όλο το πιάτο που είναι μπροστά μας στο τραπέζι.

Ένα από τα συχνά προβλήματα που συναντώ κατά την διαιτητική μου πράξη αφορά στην αναγνώριση της πραγματικής πείνας και τον διαχωρισμό της από τη συναισθηματική κατανάλωση φαγητού. Γι’ αυτό το λόγο δίνω μεγάλη έμφαση στα σημάδια που θα σε βοηθήσουν να διακρίνεις πότε πεινάς πραγματικά, κατά τη διατροφική εκπαίδευση στο γραφείο μου.

Ωστόσο, συχνά συναντώ δυσκολία στο να αλλάξει κάποιος τη διατροφική του συμπεριφορά και να καταναλώνει την ποσότητα που πραγματικά θα τον χορτάσει, αντί να τελειώνει όλη τη μερίδα που έβαλε στο πιάτο του, επειδή απλώς δε θέλει να πετάξει το φαγητό.

Η σπατάλη φαγητού (Food Waste) είναι, όντως, ένα τεράστιο πρόβλημα που αξίζει την προσοχή μας. Συνέχισε να διαβάζεις για να μάθεις τα πάντα γύρω από τη σπατάλη τροφίμων και τους τρόπους αποφυγής της, ώστε ούτε να τρως περισσότερο φαγητό από ό, τι θέλεις, ούτε να καταλήγεις να το πετάς.

Αρχικά ας σιγουρευτούμε πως έχεις κατανοήσει τον όρο.

Τι είναι η Σπατάλη Τροφίμων (Food Waste);

Η σπατάλη τροφίμων αναφέρεται στη μείωση της ποσότητας ή της ποιότητας των τροφίμων που προκύπτει από αποφάσεις και ενέργειες λιανοπωλητών, παρόχων υπηρεσιών τροφίμων και καταναλωτών. Για να καταλάβεις καλύτερα την έννοια, το φαγητό μπορεί να σπαταλάται με πολλούς τρόπους:

-Μεγάλες ποσότητες υγιεινών βρώσιμων τροφίμων, συχνά, είτε δε χρησιμοποιούνται ή παραμένουν και απορρίπτονται από οικιακές κουζίνες και χώρους εστίασης.

-Τα φρέσκα προϊόντα που αποκλίνουν από αυτό που θεωρείται βέλτιστο, για παράδειγμα όσον αφορά το σχήμα, το μέγεθος και το χρώμα, συχνά, αφαιρούνται από την αλυσίδα εφοδιασμού κατά τη διάρκεια των εργασιών διαλογής.

-Τρόφιμα που είναι κοντά στην ημερομηνία “ανάλωση κατά προτίμηση πριν από” ή “best before” απορρίπτονται συχνά από τους λιανοπωλητές και τους καταναλωτές.

Το παρακάτω βίντεο αναφέρεται στους λόγους που οδηγούν στην σπατάλη τροφίμων και προτείνει ορισμένες λύσεις για την επίλυση του προβλήματος.

Food Cam και Copia για τη Σπατάλη των Τροφίμων

Η Food Cam, αποτελεί μία από αυτές τις λύσεις και δημιουργήθηκε με αφορμή την σπατάλη τροφίμων στο κτήριο του Τεχνολογικού Ιδρύματος Μασαχουσέτης (MIT). Πρόκειται για μια κάμερα, κάτω από την οποία τοποθετείς τα φαγητά που δεν χρειάζεσαι και αυτή τα φωτογραφίζει. Στην συνέχεια τα ποστάρει σε εφαρμογές (twitter, slack, mail) με το εξής μήνυμα: «Ελάτε να τα πάρετε!».

Πλανήτης και Σπατάλη Τροφίμων

Έχεις σκεφτεί ποτέ ότι η σπατάλη τροφίμων μπορεί να επηρεάσει τον πλανήτη μας αρνητικά;

Υπολογίζεται ότι το 40% του φαγητού που παράγεται στην Αμερική δεν καταναλώνεται.

Έρευνες επίσης δείχνουν ότι μια τετραμελής οικογένεια ξοδεύει 1.500 δολάρια τον χρόνο σε τρόφιμα που δεν καταναλώνει. Όταν ακούμε για οικολογική συνείδηση και προστασία του πλανήτη, σίγουρα το πρώτο πράγμα που μας έρχεται στο μυαλό δεν είναι η σπατάλη τροφίμων. Ήξερες όμως ότι η σπατάλη κρέατος έχει το υψηλότερο αντίκτυπο στο φαινόμενο του θερμοκηπίου;

Πως οδηγηθήκαμε όμως σε αυτή την κατάσταση;
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια αύξηση του μεγέθους των ψυγείων και των πιάτων, επηρεάζοντας σε σημαντικό βαθμό τις επιλογές των καταναλωτών. Αλλάζοντας όμως μερικές από τις καθημερινές μας συνήθειες μπορούμε να βοηθήσουμε τον πλανήτη μας αλλά και τους γύρω μας. Αυτό αποδεικνύεται και από το πείραμα που διεξήχθη στα σχολεία σχετικά με την χρήση των δίσκων. Όταν σταμάτησαν να παρέχουν δίσκους στα κυλικεία των σχολείων, μειώθηκε η σπατάλη τροφίμων κατά 50% ανά άτομο.

Copia App
Μετά την Food Cam, την λύση στο πρόβλημα της σπατάλης τροφίμων έρχεται να δώσει η Copia. Πρόκειται για μια εφαρμογή που διαθέτει τα φαγητά άριστης κατάστασης που προορίζονται για απόρριψη, σε άτομα που τα χρειάζονται. Το μόνο που έχεις να κάνεις είναι απλά να δηλώσεις τα τρόφιμα και το μέρος που βρίσκονται, ώστε η Copia να έρθει και τα παραλάβει. Μέσω αυτής της εφαρμογής όχι μόνο καταπολεμάμε την πείνα, αλλά καθυστερούμε και την υπερθέρμανση του πλανήτη.

Αν αναλογιστείς ότι στον πλανήτη παράγεται αρκετό φαγητό για όλο τον πληθυσμό και υπολογίζεται, ωστόσο, ότι δισεκατομμύρια τόνοι φαγητού καταλήγουν στα σκουπίδια, ανά τον κόσμο, αντιλαμβάνεσαι ότι:

Η σπατάλη τροφίμων είναι ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα όχι μόνο για το περιβάλλον, αλλά και για την υγεία σου.

Πόσο σημαντική είναι η Σπατάλη Τροφίμων;

Παρόλο που η παγκόσμια πείνα τείνει να αυξάνεται, εκτιμάται ότι το 1/3 όλων των τροφίμων που παράγονται παγκοσμίως χάνεται λόγω σπατάλης.

Για να μιλήσουμε όμως με αριθμούς, από τα τρόφιμα που παράγονται:

-Το 30% των σιτηρών, που αντιστοιχεί σε 763 δισ κουτιά μακαρόνια καταστρέφεται
-Το 45 % των φρούτων και λαχανικών πετιούνται και αντιστοιχεί σε 3,7 τρις μήλα
-Το 20% των γαλακτοκομικών που αντιστοιχεί σε 594 δισεκατομμύρια αυγά πετιέται
-Το 39% του ψαριού που αντιστοιχεί σε 3 δις σολομούς καταστρέφεται
-Το 20% του κρέατος που αντιστοιχεί σε 75 εκατομμύρια αγελάδες πετιέται

Καταλαβαίνεις λοιπόν, πως πρέπει όλοι να συνδράμουμε στη μείωση της απώλειας και της σπατάλης τροφίμων, όχι μόνο για χάρη των τροφίμων, αλλά και για τους πόρους που πηγαίνουν σε αυτό.

Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο, το 2019, η 74η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών όρισε στις 29 Σεπτεμβρίου την Παγκόσμια Ημέρα Ευαισθητοποίησης για την απώλεια τροφίμων και τα απόβλητα, αναγνωρίζοντας τον θεμελιώδη ρόλο που διαδραματίζει η βιώσιμη παραγωγή τροφίμων στην προώθηση της ασφάλειας των τροφίμων.

Ποια είναι η κατάσταση στην Ελλάδα;

Η ποσότητα τροφής που σπαταλάται στην Ευρώπη είναι υψηλή, κάτι που συμβαίνει σχεδόν σε κάθε γωνιά του πλανήτη, που είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένη και έχει υψηλό βιοτικό επίπεδο. Ωστόσο, η κατάσταση στην Ελλάδα δείχνει να είναι ιδιαιτέρως απογοητευτική.

Οι Έλληνες, όχι μόνο σπαταλάμε την διπλάσια ποσότητα τροφίμων σε σύγκριση με την ποσότητα τροφίμων που σπαταλάται κατά μέσο όρο σε όλο τον κόσμο, αλλά είμαστε επίσης πρώτοι σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο όσον αφορά τα απόβλητα τροφίμων.

Πιο συγκεκριμένα, σπαταλάμε κατά μέσο όρο 142 κιλά τροφίμων κάθε χρόνο, σε σύγκριση με 74 κιλά, που είναι ο παγκόσμιος μέσος όρος.

Ποια τρόφιμα σπαταλούνται σε μεγαλύτερο βαθμό;

Έχω αναφερθεί πολλές φορές στη σημασία των διατροφικών συνηθειών. Έτσι και τώρα, όταν πρόκειται για φαγητό, συχνά τα ίδια είδη τροφίμων, για τους ίδιους λόγους, σε τακτική βάση καταλήγουν στον κάδο απορριμμάτων.

Για να σταματήσεις όμως να σπαταλάς τα τρόφιμα, θα ήταν ωφέλιμο να μάθεις τι πετιέται και σε τι ποσοστό. Το να γνωρίζεις τα συγκεκριμένα τρόφιμα είναι το πρώτο βήμα για να τα ελαττώσεις και να μη σπαταλήσεις ιδιαίτερα λεφτά σε αυτά.

Με αυτό τον τρόπο θα είναι μικρότερη και η σπατάλη τους. Ας δούμε, όμως, τα πέντε (5) κυριότερα τρόφιμα που πετιούνται συχνά.

1.Ψωμί
Σκέψου για παράδειγμα το δικό σου νοικοκυριό, πόσες φορές περίσσεψε ψωμί στην κουζίνα σου και σκεφτόσουν να το πετάξεις; Πάνω από 240 εκατομμύρια φέτες ψωμιού πετιούνται κάθε χρόνο και για αυτό έρχεται πρώτο στη λίστα μας.

Χρήσιμο Tip
Το ψωμί παγώνει πολύ καλά, ειδικά το ψωμί για τοστ, οπότε βεβαιώσου ότι το έχεις βάλει στην κατάψυξη εάν δεν πρόκειται να το χρησιμοποιήσεις. Επιπλέον, το παλιό ψωμί μπορεί να μετατραπεί σε κρουτόν, φρυγανιές ή ακόμη και πουτίγκα ψωμιού και βουτύρου.

2.Γάλα
Δυστυχώς, περίπου 5,9 εκατομμύρια ποτήρια γάλα χύνονται στο νεροχύτη κάθε χρόνο, ενώ υπάρχουν τόσες χρήσεις του που θα μπορούσαν να είχαν γίνει.

Χρήσιμο Tip
Μπορείς να χρησιμοποιήσεις μεγάλες ποσότητες γάλακτος σε smoothies φρούτων, σάλτσα μπεσαμέλ ή να κάνεις πουτίγκα ρυζιού (ή κριθαριού).

3.Πατάτες
Κάθε χρόνο πετιούνται 5,8 εκατομμύρια πατάτες, είτε ως αποφάγια, είτε γιατί ξεχνιούνται και βγάζουν φύτρες.

Χρήσιμο Tip
Αποθήκευσε τις πατάτες σε σκοτεινό μέρος, ώστε να διαρκούν περισσότερο. Εάν έχουν παραμείνει, ήδη, για κάποιο καιρό, μαγείρεψέ τες όλες και καταψύξτε τες σε μερίδες. Φτιάξε κέικ πατάτας, μπιφτέκι ψαριού ή νιόκι με πολτό πατάτας. Οι βραστές πατάτες μπορούν να τεμαχιστούν και να σοταριστούν για ένα γρήγορο δείπνο και οι ψητές για να φτιάξεις πατάτες τύπου country.

4.Τυρί
Παρόλο που το τυρί διατηρείται αρκετό καιρό, οπότε ουσιαστικά δεν υπάρχει κάποια δικαιολογία για να το πετάξεις, είναι και αυτό ένα από τα τρόφιμα της λίστας.

Χρήσιμο Tip
Αν εντοπίσεις μούχλα, απλώς ξύσε ή κόψε το κομμάτι και χρησιμοποίησε τα υπόλοιπα στο μαγείρεμα. Η σάλτσα τυριού φτιάχνεται εύκολα: απλώς φτιάξε μια μπεσαμέλ, προσθέστε τα υπολείμματα οποιουδήποτε τυριού και συνδύασέ την τέλεια με μακαρόνια ή λαζάνια (ολικής άλεσης, μη ξεχνιόμαστε). Επίσης, τα περισσότερα τυριά μπορούν να καταψυχθούν.

5.Μήλα
Ένα εκπληκτικό ποσοστό των 1,3 εκατομμυρίων μήλων πετάγονται κάθε χρόνο, καθιστώντας τα, τα πιο δημοφιλή φρούτα στη σπατάλη τροφίμων μαζί με τις μπανάνες.

Χρήσιμο Tip
Για να διαρκέσουν περισσότερο, αποθήκευσέ τα σε κρύο, σκοτεινό και καλά αεριζόμενο μέρος, βεβαιώσου ότι δεν αγγίζουν το ένα το άλλο και ότι είναι καθαρά και στεγνά.

Το άλλο άκρο
Στο σημείο, αυτό, θα πρέπει να τονίσουμε ότι η λύση του να μην πετάμε το φαγητό, δε σημαίνει, αυτόματα, ότι πρέπει να καταναλώνουμε μεγαλύτερες ποσότητες από αυτές που χρειαζόμαστε ή να φάμε κάτι που δεν μας αρέσει, για να μην πεταχτεί. Το να μετατρέψεις το σώμα σου σε δοχείο απορριμμάτων, δε θα μειώσει τη σπατάλη τροφίμων. Μια παλιά παροιμία λέει:

Με τα δόντια του ο άνθρωπος σκάβει τον λάκκο του’’, που σημαίνει πως ό,τι τρώμε επηρεάζει την υγεία μας.

Είναι σημαντικό, λοιπόν, να αναγνωρίζεις τις ενδείξεις που σου στέλνει το σώμα σου για το πότε πεινάς και πότε έχεις χορτάσει και να ακολουθείς τις αρχές της Μεσογειακής Διατροφής, σχετικά με τη συχνότητα κατανάλωσης των τροφίμων.

Ήρθε η ώρα να δούμε τι μπορείς να κάνεις για να αποφύγεις τη σπατάλη τροφίμων και να μην καταλήγεις με περισσότερο φαγητό από ό, τι θέλεις ή χρειάζεσαι!

Αξιοποίησε Λίστα Αγορών, το Καρότσι και τα Ράφια σου
Ας ξεκινήσουμε από την αρχή. Πριν οδηγηθείς στα ράφια του super market θα πρέπει να αφιερώσεις τον απαραίτητο χρόνο στη Λίστα Αγορών σου. Ειδικότερα, θα ήταν πολύ χρήσιμο να κάνεις έναν μικρό προγραμματισμό των κυρίων γευμάτων της εβδομάδας σου, παράλληλα με το χρόνο που θα διαθέσεις για την προετοιμασία τους και τις ποσότητες που χρειάζεσαι.

Αφού συμπληρώσεις τη λίστα, έλεγξε αν περιέχει τρόφιμα από όλες τις διατροφικές ομάδες ώστε να εξασφαλίσεις όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και επίσης, αν υπάρχει κάποιο περιττό τρόφιμο ή ποσότητα που μπορείς να παραλείψεις με βάση την υπόλοιπη λίστα.

Χρήσιμο Tip
Μη ξεχνάς να παρατηρείς τι δε χρειάστηκες τελικά από τις τελευταίες αγορές σου, ώστε την επόμενη φορά να είσαι ακόμα καλύτερα προετοιμασμένος/η.

Για να σε βοηθήσω στην προσπάθειά σου να οργανώσεις τα ψώνια σου, έχω ετοιμάσει μια λίστα αγορών, με στόχο να κάνεις τις κατάλληλες επιλογές τροφίμων, εξοικονομώντας, παράλληλα, χρήματα.

Εφόσον τελείωσες με τη λίστα και κατευθύνεσαι προς το μαγαζί για τις αγορές σου, θα σε συμβούλευα να μην πηγαίνεις ποτέ για ψώνια πεινασμένος! Τσίμπησε ένα σνακ ή ένα μικρό γεύμα πριν φύγεις από το σπίτι, ώστε να μη σε παροτρύνει η λαιμαργία να αγοράσεις περιττά πράγματα.

Επιπλέον, θα ήταν πολύ χρήσιμο να έχεις ένα πρόγραμμα και ως προς τις επισκέψεις σου στο μάρκετ. Δηλαδή, να καθιερώσεις μια συγκεκριμένη μέρα και ώρα για τα εβδομαδιαία ψώνια σου (πχ το Σάββατο το απόγευμα), ώστε η ρουτίνα να σε βοηθήσει στο να είσαι πιο γρήγορος και αποτελεσματικός.

Tελειώνοντας με τις αγορές σου, βεβαιώσου ότι τοποθετείς και αποθηκεύεις τα τρόφιμα στα ράφια με το σωστό τρόπο. Μετακίνησε τα παλαιότερα προϊόντα στο μπροστινό μέρος του ντουλαπιού ή του ψυγείου σου και τα νέα στο πίσω μέρος. Χρησιμοποίησε αεροστεγή δοχεία για να διατηρήσεις το ανοιχτό φαγητό φρέσκο στο ψυγείο και βεβαιώσου ότι τα πακέτα είναι κλειστά για να εμποδίσεις την είσοδο εντόμων.

Πάμε στην επόμενη ενότητα να σε βοηθήσω να αναγνωρίσεις τις μερίδες που αντιστοιχούν σε σένα.

Διάβασε τη συνέχεια του άρθρου στο μέρος β΄…

Γράφει ο Πάρης Παπαχρήστος, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, M.Sc., Ιδρυτής του medNutrition.gr – Συγγραφέας