«Το σώμα μου κάνει ό,τι του κατέβει» –M. Achard–

«Κάθε είδος καταπίεσης προκαλεί μια εμπόλεμη κατάσταση» –Simone de Beauvoir–

«Δεν πάει άλλο!» φωνάζει η Μυριέλ που, πιεσμένη από τις πολλές ευθύνες παραπονιέται για έναν επίμονο πόνο στην πλάτη.

Πόνος στο συκώτι, ημικρανία, ίλιγγοι, έκζεμα, μια αίσθηση «κόμπου στον λαιμό» ή ναυτία πριν από μια συνέντευξη για δουλειά ή ένα σημαντικό ραντεβού, δυσλειτουργία του παχέος εντέρου […]: πολλοί είναι οι σωματικοί πόνοι που ταλαιπωρούν τους περισσότερους από εμάς. Μερικές φορές έχουμε την εντύπωση ότι το βάρος που σηκώνουμε είναι τέτοιο, που ο μόνος τρόπος για να το εκφράσουμε είναι να περπατάμε σκυφτοί! Το σώμα που υποφέρει, συχνά μεταφέρει ένα μήνυμα.

Όταν καταπιέζουμε τον θυμό μας, το σώμα μας θα το εκδηλώσει, π.χ. με μία οσφυαλγία (λουμπάγκο)· ή όταν είμαστε αγχωμένοι, στρεσαρισμένοι και μας είναι αδύνατο να βάλουμε σε λόγια τον φόβο μας, αυτός θα εκφραστεί μέσω μιας αλλεργίας, εμετών, ταχυπαλμίας ή με οποιοδήποτε άλλο μήνυμα. Όταν τα συναισθήματα γίνονται πιεστικά, τότε χάνουμε τον αυτοέλεγχό μας και το σώμα μας αντιδρά σε σημείο να αρρωστήσει.

Ένα απλό τρακ που νιώθουμε μπορεί να έχει επίπτωση στο σώμα. Το δέρμα, αυτό το σωματικό περίβλημα, σημείο συνάντησης του «μέσα» και του «έξω», είναι ο κατ’ εξοχήν χώρος της συναισθηματικής έκφρασης. «Όταν αυτή δεν περνάει από το στόμα, θα πρέπει να περάσει από αλλού!» γράφει ο Γκρόντεκ – σύγχρονος του Φρόυντ – που θεωρείται πατέρας της ψυχοσωματικής ιατρικής και λεπτομερής καταγραφέας της γλώσσας του βιωμένου σώματος. Πεποίθησή του είναι ότι τα όργανά μας μιλάνε: ένας κοιλιακός πόνος είναι η σωματική εκδήλωση ενός αναπάντητου ερωτήματος.

Ό,τι αποσιωπάται, καταστέλλεται, και θα εκφραστεί μέσα στο ίδιο το σώμα, το οποίο επιφορτίζεται να αντέξει όλες αυτές τις σιωπές. Κάποιες φορές, αυτό το σώμα μοιάζει με πραγματική φυλακή: επιβάλλει τέτοιο πόνο και αντανακλά με έντονο τρόπο τη βαθιά έλλειψη ικανοποίησης, η οποία δε γίνεται πάντοτε αντιληπτή από εμάς. Όταν η βασική του επιθυμία έχει «φιμωθεί», τότε το άτομο νοσεί. Κάθε ψυχική αστάθεια έχει αντίκτυπο στο ενδοκρινικό και νευροφυτικό σύστημα.

Στην Κίνα, το άτομο θεωρείται ότι αποτελεί μια λειτουργική μονάδα συνδεδεμένη με το σύμπαν. Η υγεία απορρέει από την ισορροπία ανάμεσα σε δύο πόλους: το Γινγκ και το Γιανγκ. Η ανατολική σκέψη (θιβετιανή, κινέζικη ή ινδική) προτείνει ένα δυναμικό και ενεργειακό μοντέλο του σώματος, και η ενεργειακή αποκατάσταση της ισορροπίας επιτυγχάνεται κυρίως με το να μάθουμε να αναπνέουμε σωστά. Ήδη, από πολύ μικρά, τα παιδιά στο σχολείο μαθαίνουν πώς να κινούνται με αρμονία.

[…] Η ασθένεια, όμως, θα πρέπει να είναι απαραίτητα το κόστος που θα πληρώσει κάποιος για να έχει το δικαίωμα να «πάρει μια ανάσα»;

Ο Καρλ Σιμοντόν μας εξηγεί ότι η ασθένεια εμπεριέχει πόνο και αγωνία, αλλά λύνει επίσης και πολλά προβλήματα στη ζωή των ανθρώπων. Δρα σαν ένα είδος «διευκολυντή», «αδειοδότη», δίνοντάς μας τη δυνατότητα να υιοθετήσουμε συμπεριφορές που ούτε θα διανοούμασταν υπό κανονικές συνθήκες. Η ασθένεια επιτρέπει την άρση της λογοκρισίας και αφήνει εκκρεμείς κάποιες συμπεριφορές. Το να νοσήσει κανείς γίνεται τότε ο μόνος αποδεκτός τρόπος να αποτινάξει από πάνω του το βάρος ορισμένων ευθυνών, και έτσι να φροντίσει χωρίς ενοχές τον εαυτό του.

Κάνοντας καλή χρήση του πόνου

«Το να υπερπηδάς συνεχώς εμπόδια προκαλεί πονοκεφάλους»

Η ασθένεια μπορεί να είναι μια καλή ευκαιρία για αναθεώρηση, ακόμα και για μια θετική αλλαγή. Για να ερευνήσουμε σε βάθος το σώμα μας, θα πρέπει να μάθουμε να ανοίγουμε τους διαύλους επικοινωνίας ανάμεσα σε αυτό και τη συνείδησή μας. Φροντίζοντας περισσότερο το σώμα μας, θα μάθουμε ν’ αναγνωρίζουμε τις ενδείξεις έντασης ή κόπωσης και να τις αντιμετωπίζουμε.

Αποκτώ συνείδηση του σώματός μου σημαίνει παίρνω συχνά το δικαίωμα μιας συνάντησης μ’ εμένα τον ίδιο, κάνοντας απλά ένα ευχάριστο διάλειμμα για να χαλαρώσω.

Όταν, στη διάρκεια μιας ψυχοθεραπείας, βοηθάμε κάποιον να αποκτήσει επαφή με το σώμα του, καταφέρνει σιγά σιγά να κατανοήσει γιατί σφίγγει την κοιλιά του και έτσι, μπλοκάροντας την αναπνοή του, πνίγεται και έχει ταχυπαλμία, γιατί σφίγγει τα δόντια του, με αποτέλεσμα μια «κλειδωμένη» γνάθο που προκαλεί χρόνια ένταση και πόνο.

Κάποιοι φτιάχνουν μια πραγματική «πανοπλία» προκειμένου ν’ αποφύγουν να νιώσουν θυμό ή οποιοδήποτε άλλο συναίσθημα θα τους προκαλούσε ταραχή. Εξαιτίας αυτού του «περιβλήματος», δεν έχουν καμιά επαφή με το θυμικό τους. «Διατηρώ συνεχώς τον αυτοέλεγχό μου, για να μη νιώθω τίποτα. Φοβάμαι για το τι θα προκύψει αν αφεθώ», μας εξομολογείται η Κριστίν. Όσο περισσότερο άκαμπτο είναι το σώμα, τόσο λιγότερες αισθήσεις έχει, τόσο περισσότερο καταπιεσμένο είναι και τόσο περισσότερο θα θέλει να εκφραστεί.

Πώς να αποκωδικοποιήσουμε καλύτερα τα μηνύματα του σώματος

Ας δούμε ένα παράδειγμα προσεκτικής «ακρόασης» του σώματος:

Όποτε εκδηλώνεται ένας πόνος, απαραίτητο είναι να επιβάλλετε στον εαυτό σας ηρεμία. Χαλαρώστε όλους τους μυς σας και κάντε τις ακόλουθες ερωτήσεις: «Τι σημαίνει ο πόνος μου; Τι έχει να μου πει;».

Αφήστε τις απαντήσεις ν’ αναδυθούν. Δε θα γίνει αβίαστα κάτι τέτοιο. «Ακούστε» προσεκτικά τον εαυτό σας, σαν να προσπαθεί κάθε εκατοστό του σώματος και της σκέψης σας ν’ ακούσει κάτι. Με αυτόν τον τρόπο, κατανοώντας τι ακριβώς αισθάνεστε, θα εξελίξετε επίσης την επικοινωνία με το περιβάλλον σας. Για να το πετύχετε, όμως, αυτό, θα πρέπει πρώτα να αποκτήσετε βαθιά σχέση και αρμονία με τον εαυτό σας. […] Φροντίζοντας τον εαυτό μας, αποκτούμε καλύτερη σχέση με τους άλλους.

[…] Ας μάθουμε, π.χ., μέσω των 5 αισθήσεων ν’ ανακαλύπτουμε νέες πηγές ευχαρίστησης, όπως τη δημιουργικότητα, το φανταστικό κτλ. Έτσι, θα είμαστε πραγματικά συντονισμένοι με το σώμα μας, τα συναισθήματά μας, τη ζωή με όλη τη σημασία της.

Αν θέλουμε ν’ αποφύγουμε τον χείμαρρο των παρασιτικών σχέσεων που μας κατακλύζει, πρέπει να εξοικειωθούμε με την έννοια της εγρήγορσης σε σχέση με την εσωτερική μας κατάσταση, σε καθημερινή βάση, απλά παρατηρώντας προσεκτικά την αναπνοή μας, περνώντας χρόνο με τον εαυτό μας […], απολαμβάνοντας ένα νόστιμο φαγητό με πλήρη συνείδηση αυτού που γευόμαστε. Επικεντρώνομαι στον εαυτό μου αλλά και στον περιβάλλοντα χώρο: κοιτάζω γύρω μου, ακούω το τικ τακ του ρολογιού, επικοινωνώ με τη φύση […], είμαι παρών στη μουσική, στις δονήσεις της κτλ. Τόσες απλές τεχνικές, προσιτές σε όλους…

Michèle Freud, Ψυχοθεραπεύτρια
Μετάφραση – Επιμέλεια: Κυριακή Κάσση (Εκπαιδευτικός – Μεταφράστρια)