Μήπως δυσκολεύεσαι να απολαύσεις πολλά από τα αγαπημένα σου εδέσματα λόγω των συμπτωμάτων που πυροδοτεί η απόπειρα κατανάλωσής τους;
Νιώθεις ότι οι πεπτικές ενοχλήσεις όπως το φούσκωμα, το κοιλιακό άλγος, τα αέρια, η διάρροια και δυσκοιλιότητα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς σου; Αν οι απαντήσεις σου και στα δύο αυτά ερωτήματα είναι θετικές, τότε πιθανότατα πάσχεις από Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ).
Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου: Αφορά πολλούς
Στην πραγματικότητα αποτελεί ένα πολύ συχνό θέμα συζήτησης στις διαιτολογικές συνεδρίες μου. Πολλοί άνθρωποι υποφέρουν χρόνια από τέτοια πεπτικά προβλήματα κι αναζητούν λύσεις μέσω συγκεκριμένων διαιτών, όπως η δίαιτα χαμηλή σε FODMAP που σίγουρα έχεις ακουστά. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η κατάλληλη διατροφή μαζί με έναν ισορροπημένο τρόπο ζωής μπορούν να σου προσφέρουν ανακούφιση!
Αν στο σημείο αυτό αναρωτιέσαι μεταξύ άλλων:
-Τι ακριβώς είναι το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ);
-Πώς θα καταλάβεις αν το έχεις;
-Υπάρχουν συγκεκριμένα τρόφιμα που ευνοούν την εκδήλωση συμπτωμάτων;
-Ποια διατροφή μπορεί πραγματικά να σε βοηθήσει;
-Είναι η δίαιτα χαμηλών FODMAP κατάλληλη για σένα;
Θα βρεις τις απαντήσεις που αναζητάς και οποιαδήποτε άλλη πληροφορία χρειάζεται να γνωρίζεις στον συγκεκριμένο οδηγό…
Τι χρειάζεται να γνωρίζεις για το ΣΕΕ;
Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (ΣΕΕ) είναι ευρέως γνωστό και ως «σπαστική κολίτιδα» ή «κολίτιδα». Αποτελεί μια κοινή χρόνια διαταραχή της αλληλεπίδρασης εντέρου-εγκεφάλου. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια ομάδα εντερικών συμπτωμάτων που εμφανίζονται συνήθως μαζί.
Τα συμπτώματα ποικίλλουν σε σοβαρότητα και διάρκεια από άτομο σε άτομο και συμπεριλαμβάνουν κοιλιακό άλγος (πόνο στην κοιλιά) και συχνές αλλαγές στις εντερικές κινήσεις- όπως διάρροια, δυσκοιλιότητα ή και τα δύο.
Έτσι, μπορεί να επηρεάσουν σημαντικά την ποιότητα ζωής σου, την εργασιακή σου απόδοση και την κοινωνική σου δραστηριότητα. Σε σπανιότερες περιπτώσεις το ΣΕΕ μπορεί να προκαλέσει εντερική βλάβη, χωρίς, ευτυχώς, να θέτει σε κίνδυνο τη ζωή σου.
Πόσο συχνό είναι;
Το ΣΕΕ υπολογίζεται ότι επηρεάζει περίπου 1 στους 10 ανθρώπους παγκοσμίως.
Το Γνώριζες;
Μάλιστα, πιστεύεται ότι το ποσοστό των Αμερικανών και των Ευρωπαίων που πληρούν τα διαγνωστικά κριτήρια του συνδρόμου είναι υψηλότερο, περίπου 20%. Ωστόσο, μόνο οι μισοί από αυτούς αναζητούν βοήθεια.
Αναφορικά με την ηλικία και το φύλο, το ευερέθιστο έντερο αναπτύσσεται κυρίως πριν την ηλικία των 50 ετών, ενώ είναι συχνότερο στον γυναικείο πληθυσμό. Η διαφοροποίηση που προκύπτει ανάμεσα στα δύο φύλα, εν μέρει αποδίδεται στα συμπτώματα που παρουσιάζουν οι γυναίκες κατά την περίοδο της εμμήνου ρύσεως, για την αντιμετώπιση των οποίων συχνά θα απευθυνθούν σε κάποιον ειδικό.
Αντίθετα οι άνδρες, ενώ αντιμετωπίζουν την ίδια συμπτωματολογία, σπανιότερα θα αναζητήσουν θεραπεία.
Ποια είδη ΣΕΕ υπάρχουν;
Το ΣΕΕ διακρίνεται σε τρεις τύπους, ανάλογα με τα μοτίβα των αλλαγών στις κινήσεις του εντέρου ή τις μη φυσιολογικές κενώσεις.
Δεν υπάρχει μία συγκεκριμένη συχνότητα κενώσεων η οποία να θεωρείται φυσιολογική.
Αντίθετα, οι φυσιολογικές εντερικές συνήθειες μπορεί διαφέρουν σημαντικά από άτομο σε άτομο. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι από μερικές φορές μέσα στην ίδια ημέρα μέχρι και μερικές φορές την εβδομάδα.
-ΣΕΕ με Δυσκοιλιότητα (IBS-C)
Αποτελεί έναν από τους πιο συνηθισμένους τύπους ΣΕΕ. Χαρακτηρίζεται από καθυστερημένη ή σπάνια κίνηση του εντέρου με σκληρά κόπρανα ή σβώλους. Συγκεκριμένα, τις ημέρες κατά τις οποίες παρατηρείται μια μη φυσιολογική κένωση:
-τουλάχιστον το ένα τέταρτο των κοπράνων είναι σκληρό ή σβολιασμένο
-ενώ λιγότερο από το ένα τέταρτο αυτών είναι υδαρή ή χαλαρά
Ακόμη, το είδος αυτό συνοδεύεται από δυσφορία, κοιλιακό πόνο, φούσκωμα και αέρια.
-ΣΕΕ με Διάρροια (IBS-D)
Αυτός ο τύπος προκαλεί τα αντίθετα προβλήματα με τον προηγούμενο. Στην περίπτωση αυτή, είναι συνήθης η επιτακτική ανάγκη για συχνές κενώσεις ή τα υδαρή κόπρανα. Μάλιστα, τις ημέρες που παρουσιάζεται μια μη φυσιολογική κένωση:
-πάνω από το ένα τέταρτο των κοπράνων είναι χαλαρά ή υδαρή
-ενώ λιγότερο από το ένα τέταρτο είναι σκληρά και ογκώδη
Το ΣΕΕ με διάρροια συνοδεύεται επίσης από κοιλιακό άλγος και αέρια.
-ΣΕΕ με εναλλαγές Διάρροιας – Δυσκοιλιότητας ή «Μικτός τύπος» (IBS-M)
Τα άτομα με τον συγκεκριμένο τύπο ΣΕΕ παρουσιάζουν έναν συνδυασμό των παραπάνω συμπτωμάτων. Επομένως, τις ημέρες με μία μη φυσιολογική κένωση ή περισσότερες:
-τουλάχιστον το ένα τέταρτο των κοπράνων είναι σκληρά και παράλληλα
-τουλάχιστον το ένα τέταρτο αυτών υδαρή
Χρήσιμο Tip
Δώσε μεγάλη προσοχή στα συμπτώματά σου ώστε να παρέχεις τις απαραίτητες πληροφορίες στον θεράποντα ιατρό σου. Έτσι η διάγνωση του είδους του ΣΕΕ θα γίνει με μεγαλύτερη ακρίβεια, με αποτέλεσμα να λάβεις την καταλληλότερη θεραπεία.
Έχοντας πλέον σχηματίσει μία γενική εικόνα για το ευερέθιστο έντερο, ας περάσουμε σε πιο αναλυτικές πληροφορίες που σε απασχολούν.
Πότε έχεις Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου;
Όπως είδαμε μέχρι τώρα, το ΣΕΕ μπορεί να προκαλέσει μια πληθώρα δυσάρεστων και δυνητικά ενοχλητικών συμπτωμάτων. Είναι σημαντικό λοιπόν να μάθεις αρχικά να αναγνωρίζεις τα πιο κοινά συμπτώματά του, ώστε να ξέρεις πότε να αναζητήσεις βοήθεια.
Ποια τα Συμπτώματα του ΣΕΕ;
Συνήθως ένα άτομο που πάσχει από ΣΕΕ παρουσιάζει ένα ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:
-πόνος στο στομάχι ή κράμπες, κυρίως μετά την κατανάλωση φαγητού
-φούσκωμα ή μετεωρισμό
-διάρροια
-δυσκοιλιότητα, που συνοδεύεται συχνά από αίσθημα ατελούς κένωσης
-εναλλαγές διάρροιας και δυσκοιλιότητας
-αδυναμία ελέγχου κενώσεων (ακράτεια κοπράνων)
-αέρια
-ναυτία
-βλέννα στα κόπρανα
-πόνος στη μέση
Τα παραπάνω μπορούν να παρουσιάζουν εξάρσεις και υφέσεις. Δηλαδή, μπορεί να περάσεις μέρες με πολύ έντονες ενοχλήσεις, ενώ άλλες χωρίς καμία απολύτως συμπτωματολογία.
Πότε πρέπει να ανησυχήσεις;
Ορισμένα συμπτώματα μπορεί να υποδηλώνουν κάποιο άλλο πρόβλημα υγείας. Θέσε ως άμεση προτεραιότητά σου την επίσκεψη στον γιατρό εάν εμφανίσεις οποιοδήποτε από τα ακόλουθα:
-Απροσδόκητη απώλεια βάρους
-Προοδευτικά επιδεινούμενο κοιλιακό πόνο
-Αίμα στα κόπρανα
-Κόπρανα μαύρου χρώματος
Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, μη βιαστείς να βγάλεις συμπεράσματα! Η διάγνωση γίνεται από γαστρεντερολόγο, όπως περιγράφεται ακολούθως.
Πώς γίνεται η Διάγνωση;
Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη εξέταση για την οριστική διάγνωση. Αν λοιπόν υποψιάζεσαι ότι έχεις ΣΕΕ κλείσε άμεσα ένα ραντεβού σε γαστρεντερολόγο. Η επίσκεψη, συνήθως, περιλαμβάνει λήψη ενός πλήρους ιατρικού ιστορικού, φυσική εξέταση αλλά και πρόσθετες εξετάσεις για τον αποκλεισμό άλλων αιτιών, όπως:
-κολονοσκόπηση
-ακτινογραφία κοιλίας
-αιματολογικές εξετάσεις (ανίχνευση αναιμίας, κοιλιοκάκης, φλεγμονής ή θυρεοειδοπάθειας)
-εξετάσεις κοπράνων
Επόμενα Βήματα
Αφού αποκλειστούν άλλες καταστάσεις με παρόμοια συμπτώματα, ακολουθεί ο έλεγχος μέσω των διαθέσιμων διαγνωστικών κριτηρίων. Σύμφωνα με τα επικρατέστερα αυτών το ΣΕΕ διαγιγνώσκεται όταν υπάρχει επαναλαμβανόμενος κοιλιακός πόνος που σχετίζεται με δύο ή περισσότερα από τα ακόλουθα κριτήρια:
-με την αφόδευση. Για παράδειγμα, ο πόνος σου μπορεί να βελτιωθεί ή να επιδεινωθεί μετά από μία κένωση
-με αλλαγή στη συχνότητα των κενώσεων
-με αλλαγή στη μορφή (σύσταση) των κοπράνων
Ταυτόχρονα με τα παραπάνω:
-ο πόνος πρέπει να παρουσιάζεται κατά μέσο όρο τουλάχιστον 1 ημέρα την εβδομάδα τους τελευταίους 3 μήνες
-και η έναρξη των συμπτωμάτων να χρονολογείται τουλάχιστον 6 μήνες πριν.
Ποιες ομάδες έχουν αυξημένο κίνδυνο για ΣΕΕ;
Πολλοί άνθρωποι έχουν περιστασιακά ενδείξεις και συμπτώματα. Έχεις έναν λόγο περισσότερο να ανησυχείς αν:
-Είσαι νεαρός/η. Το ΣΕΕ αναπτύσσεται πιο συχνά σε άτομα κάτω των 50 ετών.
-Είσαι γυναίκα. Οι γυναίκες έχουν έως και δύο φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν ΣΕΕ από τους άνδρες. Επιπρόσθετα, η θεραπεία με οιστρογόνα πριν ή μετά την εμμηνόπαυση αποτελεί έναν ακόμα παράγοντα κινδύνου.
-Κάποιο μέλος της οικογένειάς σου έχει διαγνωστεί με ΣΕΕ. Τα γονίδια ενδεχομένως διαδραματίζουν κάποιον ρόλο. Το ίδιο ισχύει για την έκθεση σε κοινούς παράγοντες στο περιβάλλον της οικογένειας, είτε ανεξάρτητα είτε συνδυαστικά με το γονιδίωμά σου.
-Έχεις άγχος, κατάθλιψη ή κάποιο άλλο πρόβλημα ψυχικής υγείας. Για παράδειγμα, ένα ιστορικό σεξουαλικής, σωματικής ή συναισθηματικής κακοποίησης μπορεί να αποτελέσει παράγοντα κινδύνου.
-Πέρασες κάποιο σοβαρή λοίμωξη του πεπτικού συστήματος.
Καθένας από τους παραπάνω παράγοντες ενδεχομένως αυξάνει τον κίνδυνο να εμφανίσεις ΣΕΕ. Ποια είναι όμως τα πραγματικά αιτία που μπορεί να οδηγήσουν στην ανάπτυξη αυτής της γαστρεντερικής διαταραχής;
ΣΕΕ: Από τι προκαλείται και ποιες οι επιπτώσεις του;
Υπό φυσιολογικές συνθήκες η τροφή κατά τη διάρκεια της πέψης διέρχεται, από το στομάχι προς το ορθό, με τη βοήθεια της εντερικής κινητικότητας. Όταν έχεις ΣΕΕ, παρόλο που το πεπτικό σου σύστημα φαίνεται φυσιολογικό, η λειτουργία του είναι διαταραγμένη προκαλώντας έτσι την εκδήλωση συμπτωμάτων.
Ποια τα αίτια του ΣΕΕ;
Η αλήθεια είναι ότι η ακριβής αιτία του συνδρόμου είναι άγνωστη. Οι πιθανές αιτίες ποικίλλουν, καθιστώντας δύσκολη την πρόληψή του και περιλαμβάνουν:
-Τις μη φυσιολογικές μυϊκές συσπάσεις του εντέρου
Τα εντερικά τοιχώματα είναι υπενδεδυμένα με στρώματα μυών που συστέλλονται καθώς η τροφή διέρχεται μέσω του πεπτικού σωλήνα. Οι συσπάσεις που είναι ισχυρότερες και διαρκούν περισσότερο από το φυσιολογικό μπορεί να προκαλέσουν αέρια, φούσκωμα και διάρροια. Αντίθετα, οι αδύναμες εντερικές συσπάσεις δύναται να επιβραδύνουν τη διέλευση της τροφής, ευνοώντας τη δημιουργία σκληρών και ξηρών κοπράνων.
-Τον άξονα εντέρου- εγκεφάλου
Ο ανεπαρκής συντονισμός των σημάτων μεταξύ του εγκεφάλου και του εντέρου φαίνεται πως επηρεάζει την εντερική κινητικότητα. Πιο συγκεκριμένα, μπορεί να οδηγήσει το σώμα σου να αντιδράσει υπερβολικά στις φυσιολογικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά τη διαδικασία της πέψης, προκαλώντας πόνο, διάρροια ή δυσκοιλιότητα.
-Σοβαρές λοιμώξεις του γαστρεντερικού συστήματος
Το ΣΕΕ είναι πιθανό να αναπτυχθεί μετά από μια σοβαρή βακτηριακή ή ιογενή γαστρεντερίτιδα. Ακόμη, μπορεί να σχετίζεται με βακτηριακή υπερανάπτυξη, δηλαδή με την αυξημένη συγκέντρωση βακτηρίων στο έντερο.
-Το στρες σε πρώιμα στάδια ζωής
Έχει φανεί ότι τα άτομα που βιώνουν αγχωτικά γεγονότα, ειδικά στην παιδική ηλικία, τείνουν να έχουν περισσότερα συμπτώματα.
-Τις αλλαγές στην εντερική μικροχλωρίδα:
Υπό φυσιολογικές συνθήκες μια πληθώρα μικροοργανισμών, πολλών ειδών, αποικίζουν τον γαστρεντερικό σου σωλήνα. Αλλαγές στον αριθμό ή τις αναλογίες αυτών μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την υγεία σου. Για παράδειγμα, υπάρχουν έρευνες που υποστηρίζουν ότι εντερικό μικροβίωμα ατόμων με ΣΕΕ τείνει να διαφέρει από αυτό των υγιών.
Γνώριζες ότι
Μικροχλωρίδα ορίζεται το σύνολο των μικροοργανισμών (βακτήρια, μύκητες και ιοί) που υπάρχουν σε ένα καθορισμένο περιβάλλον στο σώμα σου.
Από την άλλη, ο όρος Μικροβίωμα τυπικά περιλαμβάνει όλο το «ενδιαίτημα», συμπεριλαμβανομένων των μικροοργανισμών, των γονιδίων τους και των περιβαλλοντικών συνθηκών. Ωστόσο, για να λόγους απλοποίησης, ο όρος μικρόβιωμα χρησιμοποιείται συνήθως για να αναφερθεί στους μικροοργανισμούς που φιλοξενεί το σώμα συνολικά.
Μικροβιώμα και Εξατομίκευση
Το μικροβίωμα ποικίλλει ανάλογα με το περιβάλλον του. Για παράδειγμα, το εντερικό μικροβίωμα περιέχει πάνω από 3 εκατομμύρια γονίδια, καθιστώντας το 150 φορές πιο γενετικά ποικίλο από το ανθρώπινο γονιδίωμα. Επιπλέον, η μικροχλωρίδα του εντέρου κάθε ατόμου είναι μοναδική. Έτσι, συμβάλλει σημαντικά στον τρόπο με τον οποίο ο κάθε οργανισμός αποκρίνεται σε ασθένειες, στο φαγητό ή ακόμα και σε συναισθηματικές καταστάσεις.
Παράγοντες που εντείνουν τα συμπτώματα του ΣΕΕ
Πέρα από τους παράγοντες που σχετίζονται με την εκδήλωση ΣΕΕ, υπάρχουν και εκείνοι που φαίνεται ότι επιδεινώνουν τα συμπτώματά του. Οι πιο κοινοί από αυτούς είναι:
-Τροφές: Ποιες να προσέχεις
Έχει παρατηρηθεί ότι η κατανάλωση ορισμένων τροφίμων και ποτών αυξάνει την ένταση των συμπτωμάτων όπως η δυσκοιλιότητα, η διάρροια, ο κοιλιακός πόνος και το φούσκωμα. Μερικά ενδεικτικά παραδείγματα τέτοιων τροφών είναι το σιτάρι, τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα εσπεριδοειδή, τα φασόλια, το λάχανο και τα ανθρακούχα ποτά.
Μέχρι σήμερα, ο μηχανισμός μέσω του οποίου η τροφή μπορεί να επηρεάσει τις εκδηλώσεις του ΣΕΕ δεν έχει γίνει πλήρως κατανοητός. Ωστόσο, τα περισσότερα δεδομένα δείχνουν ότι σπάνια εμπλέκεται μια τροφική αλλεργία ή δυσανεξία. Περισσότερες πληροφορίες για τα τρόφιμα και τη διατροφή συνολικά είναι διαθέσιμες στη συνέχεια του οδηγού.
-Μήπως έχεις Στρες (Άγχος)
Όπως είδαμε, αγχωτικά βιώματα κατά τα πρώτα στάδια ζωής ίσως συνδέονται με αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης ΣΕΕ. Έχει ακόμη παρατηρηθεί ότι η συχνότητα ή/και η ένταση των συμπτωμάτων είναι μεγαλύτερη κατά τη διάρκεια στρεσογόνων χρονικών περιόδων.
Εκτιμάται ότι το 40 – 60% των ατόμων με ΣΕΕ έχουν κάποια ψυχιατρική διαταραχή, όπως άγχος ή κατάθλιψη.
-Μηχανισμός του Άγχους
Το άγχος έχει βρεθεί ότι μπορεί να επιδράσει άμεσα ή έμμεσα στο γαστρεντερικό σύστημα, καθώς:
-μειώνει τη ροή του αίματος στο έντερο
-αυξάνει την εντερική διαπερατότητα
-ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα
-προκαλεί φλεγμονή
-επηρεάζει τη σύνθεση και ανάπτυξη της εντερικής μικροχλωρίδας
Καταστάσεις που συχνά δημιουργούν άγχος και κατ’ επέκταση μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα σε άτομα με ΣΕΕ περιλαμβάνουν πολλές πλευρές της καθημερινότητας, όπως την εργασία, τη μετακίνηση, τις οικονομικές υποχρεώσεις ή την απώλεια αγαπημένων προσώπων.
-Φαρμακευτική Αγωγή: Ποια μπορεί να ευθύνεται
Μερικά φαρμακευτικά σκευάσματα μπορούν να προκαλέσουν δυσκοιλιότητα ή διάρροια. Συγκεκριμένα, στο ΣΕΕ τα σκευάσματα που συνδέονται συχνότερα με προβλήματα είναι:
-Τα αντιβιοτικά
-Ορισμένα αντικαταθλιπτικά
-Σκευάσματα που περιέχουν σορβιτόλη, όπως κάποια αντιβηχικά σιρόπια
Καθώς το σύνδρομο αυτό εκδηλώνεται διαφορετικά από άτομο σε άτομο, είναι απαραίτητο να αναγνωρίσεις τι πυροδοτεί τις δικές σου πεπτικές διαταραχές.
Έτσι, στη συνέχεια θα είναι ευκολότερο να καταφέρεις να τις περιορίσεις ή ακόμα και να τις αποφύγεις.
Πώς επηρεάζει το σώμα σου;
Οι επιπτώσεις του ΣΕΕ στο σώμα σου, όπως αντιλαμβάνεσαι, εξαρτώνται από το είδος και την ένταση των συμπτωμάτων σου. Η πιο συχνή επιπλοκή που παρουσιάζεται, λόγω της χρόνιας δυσκοιλιότητας ή διάρροιας, είναι η δημιουργία αιμορροΐδων.
Επιπλέον, το ΣΕΕ σχετίζεται με:
-Κακή ποιότητα ζωής
Ενδεικτικά, τα αποτελέσματα ερευνών υποστηρίζουν ότι τα άτομα που υποφέρουν από ΣΕΕ απουσιάζουν τις τριπλάσιες ημέρες από την εργασία σου τους συγκριτικά με τα υγιή.
-Ψυχικές διαταραχές
Τα συμπτώματα του ΣΕΕ μπορούν να οδηγήσουν σε διαταραχές όπως κατάθλιψη και άγχος, οι οποίες με τη σειρά τους επιδεινώνουν τα συμπτώματα.
-Προβλήματα υγείας με χρόνιο πόνο
Μερικά χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι η ινομυαλγία, το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης και το χρόνιο πυελικό άλγος.
Διάφορες παθήσεις του πεπτικού συστήματος
Για παράδειγμα η δυσπεψία και η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση.
Αφού λοιπόν έμαθες πως μια τέτοια λειτουργική γαστρεντερική διαταραχή μπορεί να επηρεάσει κάθε πλευρά της ζωής σου, ήρθε η ώρα να λάβεις δράση! Και φυσικά θα ξεκινήσεις με τη διατροφή σου.
Αναζήτησε τη βοήθεια των κατάλληλων επαγγελματιών υγείας
Σύμμαχός σου σε αυτή την προσπάθεια είναι η καλή συνεργασία με έναν γαστρεντερολόγο και έναν εξειδικευμένο διαιτολόγο- διατροφολόγο.
-Ο πρώτος μπορεί να λύσει όλες τις απορίες σου, να προβεί σε διάγνωση και να σε καθοδηγήσει στη λήψη φαρμακευτικής αγωγής- όταν αυτή κρίνεται απαραίτητη.
-Ο δεύτερος είναι υπεύθυνος για τον σχεδιασμό του κατάλληλου διατροφικού πρωτοκόλλου που θα σε οδηγήσει στην ύφεση των συμπτωμάτων σου, καλύπτοντας ταυτόχρονα τις θρεπτικές σου ανάγκες.
Διαβάστε τη συνέχεια του άρθρου στο β’ μέρος.
Διαβάστε τη δίαιτα χαμηλών FODMAP εδώ.
Πάρης Παπαχρήστος, Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, M.Sc., Ιδρυτής του medNutrition.gr – Συγγραφέας
Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Κάπλα
