Artist: Barbara Olsen

Πώς οι άλλοι σκέφτονται ή αισθάνονται; Η ικανότητα αυτή αποδίδεται με τον όρο Theory of Mind

Theory of Mind: Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι είναι σε ένα βαθμό ικανοί να μπαίνουν στη θέση των άλλων ανθρώπων, να συναισθάνονται τα αισθήματά τους και να αντιλαμβάνονται τη σκέψη τους.

Αυτή η ικανότητα αποδίδεται με τον όρο Theory of Mind. Το ΤοΜ είναι μια ικανότητα την οποια διαθέτουν όλοι οι άνθρωποι. Κάνουμε συνεχώς υποθέσεις για το πώς οι άλλοι σκέφτονται ή αισθάνονται, ακόμα κι αν όταν αυτό δεν συμβαίνει συνειδητά. Το να μπορούμε να αντιλαμβανόμαστε τα συνασθήματα και τις σκέψεις τις δικές μας αλλά και των άλλων μας βοηθά σε μια καλύτερη κατανόηση των διανθρώπινων συμπεριφορών μέσα σε μια κοινωνία. Το ΤοΜ είναι θεμελιώδες συστατικό του τρόπου της συμπεριφοράς μας μέσα σε αυτήν.

Πως εξελίσσεται το ΤοΜ; Τα πρώτα τρία χρόνια όλα τα αισθήματα, οι σκέψεις και οι αντιλήψεις του παιδιού είναι αυτοαναφορικά. Το παιδί αντιλαμβάνεται τον εαυτό σου ως επίκεντρο, αλλά και ως τμήμα του κόσμου. Προς το τέλος του δεύτερου χρόνου το παιδί αναγνωρίζει τον εαυτό του στον καθρέφτη και τον αντιλαμβάνεται ως ξεχωριστό πρόσωπο. Αυτή η οριοθέτηση οδηγεί και στο διαχωρισμό των άλλων προσώπων και αποτελεί ένα σημαντικό εκκίνησης του ΤοΜ.

Συναισθήματα
Τον τρίτο χρόνο αρχίζουν τα παιδιά να λαμβάνουν μέρος στα συναισθήματα άλων ανθρώπων. Μόνο τα παιδιά που αναγνωριζουν τον εαυτό τους στον καθρέφτη μπορουν να δείξουν τετοια ενσυναίσθηση. Τα παιδιά 2 χρονών μπορούν ήδη να αντιπαρατεθούν με τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους αλλά και αυτές των άλλων ανθρώπων. Προσπαθούν να εκφράσουν συναισθήματα, ενώ χρησιμοποιούν εύκολα το ρήμα “θέλω”. Κατά τον τέταρτο χρόνο η αντιλήψη της συναισθηματικής κατάστασης της δικής τους και των άλλων ανθρώπων διαφορορποιείται ακόμα περισσότερο και σε αυτό παίζει μεγάλο ρόλο και η γλωσσική εξέλιξη. Τα παιδιά με πιο βραδεία γλωσσική εξέλιξη μπορεί να υποφέρουν κάτω απο αυτήν την αδυναμία έκφρασης των επιθυμιών, των συναισθημάτων και των σκεψεών τους.

Αντίληψη
Κατά τον τρίτο χρόνο τα παιδιά γνωρίζουν ότι άλλοι άνθρωποι μπορούν να βλέπουν κάτι που τα ίδια δεν βλέπουν. Αλλά ακόμα και τα τρίχρονα ισυχρίζονται ότι ένα πρόσωπο βλέπει τα αντικείμενα έτσι όπως τα βλέπουν αυτά. Εάν δλδ ένα παιδί σταθεί μπορστά απο ένα αυτοκίνητο και το άλλο πρόσωπο από πίσω, τα παιδιά νομίζουν ότι το άλλο πρόσωπο βλέπει και αυτό την προσοψη του αυτοκινήτου. Η αντίληψη ότι ένα αντικείμενο μπορεί να ειδωθεί απο πολλές προοπτικές αναπτύσσεται κατά το τέλος του 4ου χρόνου. Ένα παιδί 3 ετών νομίζει ακόμα ότι οι άλλοι δεν το βλέπουν όταν κλείνει τα μάτια του. Δεν γνωρίζει ότι κάποιος που το βλέπει να κρύβεται ξέρει πού είναι. Προς το τέλος του 4ου χρονου το παιδί έχει καταλάβει, ότι πρέπει να κρυφτεί με τέτοιοι τρόπο, ώστε οι άλλοι από τη δική τους προοπτική να μην μπορούν να γνωρίζουν πού έχει κρυφτεί. Πρέπει να εξαφανιστεί όχι μόνο απο το οπτικό τους πεδίο, αλλά και απο “τη γνώση” των άλλων.

Σκέψη
Τα πειράματα των Wimmer και Perner έδειξαν σε ποιά ηλικία αποκτάται το ΤοΜ. Περισσότερα για τα πειράματα αυτά εδω http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/0010027783900045
Τα πειράματα αυτά απέδειξαν ότι στην ηλικία των 4 ετών τα παιδιά αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι διαφορετικά πρόσωπα έχουν διαφορετικές πεποιθήσεις και παραστάσεις. Αναγνωρίζουν ότι οι πράξεις εκκινούνται από επιθυμίες και προθέσεις. Βλέπουν ότι οι παραστάσεις τους και οι πεποιθήσεις οι δικές τους και των άλλων ανθρώπων μπορεί να διαφέρουν απο την πραγματικότητα και ότι μπορεί να είναι λάθος υποθέσεις. Πριν τα 4 τα παιδια δεν μπορούν να αντιληφθούν ούτε καν τις ίδιες τις δικές τους λάθος υποθέσεις. Δεν μπορούν δλδ να αναστοχαστούν την σκέψη τους, ότι ένα κουτί που περίμεναν να έχει σοκολατάκια τελικά έχει γραμματόσημα. Η ικανότητα αυτή της διάκρισης μεταξύ λάθος υπόθεσης και πραγματικότητας που αποκτάται κοντά στα 4 τα καθιστά ικανά να ξεγελούν με πρόθεση ή να λένε ψέματα. Το παιδί μαθαίνει τί θα πει να είναι ειλικρινές. Αναγνωρίζει τί θα πει ψέμα, να λέω κάτι που γνωρίζω ότι είναι λάθος. Όταν το παιδί λέει κάτι που το θεωρεί σωστό αλλά δεν ανταποκρίνεται στη πραγματικότητα είναι σφάλμα, δεν είναι ψέμα.

Η κατανόηση των συναισθημάτων, των σκέψεων και της συμπεριφοράς των άλλων ανθρώπων είναι στοιχειώδους σημασίας για την κοινωνική ζωή του παιδιού. Η κοινωνική επίγνωση, ικανότητα που αποκτά το παιδί στην προσχολική ηλικία, αποτελεί τη σημαντικότερη βάση για την αλληλεπίδραση στην οικογένεια και στη διαδικασία της μάθησης με τα άλλα παιδιά, στο νηπιαγωγείο και το σχολείο. Τα παιδιά που έχουν ανεπτυγμένο ΤοΜ επιδεικνύουν στην καθημερινότητά τους μεγαλύτερη ικανότητα κοινωνικοποίησης και είναι πιο αγαπητοί στους συνομηλικους. Μπορούν να εκφράσουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους καλύτερα και να προσανατολίζονται στο παιχνίδι στις ανάγκες των άλλων παιδιών.

Αλλά ακόμα και στην ανατροφή παίζει το ΤοΜ σπουδαίο ρόλο. Παιδιά που στον παιδικό χτυπάνε τα άλλα παιδιά, μπορούν μόνο μετά τον τρίτο χρόνο να μπουν στη θέση των άλλων παιδιών και να αντιληφθούν τα συναισθήματά τους. Πιο πριν, όσο και να προσπαθούν δάσκαλοι και γονείς να τους διαμεσολαβήσουν τις συνέπειες της πράξης τους παίρνοντας ως παράδειγμα το ίδιο το παιδί (“εσένα σ αρέσει να σε χτυπάνε;”) δεν πρόκειται να καταφέρουν τίποτα. Τα παιδιά δεν μπορούν να μπουν στη θέση του άλλου πριν τον τρίτο χρόνο.

Ελεύθερη μετάφραση απο το βιβλίο του Remo Largo, Babyjahre.

Πηγή: rotasapantaw.wordpress.com

Thessaloniki Arts and Culture

 

 

Διαβάστε επίσης

Close