Μια εκκλησία μικρή, μα τόσο ζεστή, τόσο ατμοσφαιρική. Μια μικρή όαση που μας μεταφέρει πίσω στο χρόνο, που ηρεμεί και τον πιο δύσπιστο επισκέπτη της!
Λες και θέλει να είναι κρυμμένη από τα μάτια των περαστικών, περιστοιχίζεται από έναν ψηλό πετρόχτιστο φράκτη, ανάμεσα σε κυπαρίσσια, ελιές και λουλούδια, που την άνοιξη και το καλοκαίρι φαντάζει πραγματικός παράδεισος!
Θα τη βρούμε στη συνοικία της Άνω Πόλης, μέσα από τα ανατολικά τείχη, ανάμεσα στις οδούς Αποστόλου Παύλου και Ηροδότου. Άλλοτε ήταν Καθολικό Μονής, από την οποία σώζεται επίσης μικρό τμήμα της εισόδου του προπύλου της. Αποτελεί μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, και είναι κτισμένη τη δεκαετία 1310-1320.
Η προέλευση του ονόματος έχει αποτελέσει αντικείμενο πολλών ερευνητών. Για κάποιους η προσωνυμία Άγιος Νικόλαος «Ορφανός» ή «Ορφανών» συσχετίζεται με το όνομα του ιδρυτή του ναού που ανήκε στην οικογένεια των Ορφανών.
Συνδέεται όμως και με τον άγιο Νικόλαο, ο οποίος επιδείκνυε ιδιαίτερη φροντίδα για τις χήρες και τα ορφανά.
Σήμερα ο ναός έχει τη μορφή μιας μακρόστενης ξυλόστεγης αίθουσας που περιβάλλεται στις τρεις πλευρές με στοά (περίστωο). Η στοά ανατολικά απολήγει σε δύο παρεκκλήσια. Στο εσωτερικό του ναού το μαρμάρινο τέμπλο χρονολογείται στην εποχή ίδρυσης του ναού, ενώ τα κιονόκρανα είναι της παλαιοχριστιανικής περιόδου.
Η μονή συνέχισε να λειτουργεί καθ’ όλη τη διάρκεια της Οθωμανοκρατίας και δεν μετατράπηκε ποτέ σε τζαμί. Ο ιδιαίτερα πλούσιος τοιχογραφικός διάκοσμος ήρθε στο φως το 1957-1960, κατά τη διάρκεια εργασιών στο μνημείο, και αποτελεί ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα της ζωγραφικής της παλαιολόγειας αναγέννησης. Ο δημιουργός τους πιθανώς είναι ο ίδιος με αυτόν των τοιχογραφιών της Μονής Χιλανδαρίου στο Άγιον Όρος το 1314.
Οι πλούσιες τοιχογραφίες του ναού είναι πραγματικά αριστουργήματα και αποτελούν τις πληρέστερα διατηρούμενες σε σχέση με άλλους ναούς της Θεσσαλονίκης. Μεταξύ αυτών, εκτός από τα πολλά θέματα από τον Βίο και τα θαύματα του Χριστού, ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν τα θέματα του Ακάθιστου Ύμνου και των Βίων του αγίου Νικολάου και του αγίου Γερασίμου του Ιορδανίτη.
Οι τοιχογραφίες καθαρίστηκαν από το σοβά που είχαν ρίξει οι Οθωμανοί μεταξύ 1957 και 1960 κατά τη διάρκεια έργων ανακαίνισης και δικαίως αποτελεί έναν από τους πιο όμορφους ζωγραφικούς διάκοσμους στο σύνολο των Βυζαντινών ναών της Θεσσαλονίκης!
Η εκκλησία είναι επισκέψιμη κάθε Δευτέρα και Πέμπτη 10:00 – 13:00, ενώ τις υπόλοιπες μέρες τελούνται κανονικά όλες οι λειτουργίες και οι τελετές.
Σε μικρή απόσταση από τον Άγιο Νικόλαο τον Ορφανό βρίσκονται οι μυστηριακοί ¨Κήποι του Πασσά¨ ενώ με μια ολιγόλεπτη ανηφορική ανάβαση θα απολαύσετε την θέα από τον δημοφιλέστατο Πύργο του Τριγωνίου και το Επταπύργιο.
Αν επιθυμείτε μια στάση για καφέ ή φαγητό υπάρχουν μικρές, παραδοσιακές ταβέρνες στην ίδια περιοχή, ενώ ακολουθώντας τα τείχη προς τα ψηλότερα σημεία της πόλης θα συναντήσετε καφετέριες και άλλα μαγαζιά που προσφέρουν εντυπωσιακή θέα!
Μπορείτε να φτάσετε εκεί με λεωφορείο ΟΑΣΘ, γραμμή 22: στάση Πλατεία Καλλιθέας ή με τα πόδια 5΄ από το Τουρκικό Προξενείο στην Αγίου Δημητρίου.
Πηγές: religiousgreece.gr, wikipedia.org
Φωτογραφίες άρθρου: Tommy Courtis
Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Κάπλα
