Η Θεσσαλονίκη των αρχών του 20ου αιώνα, είναι «η πλέον εξευρωπαϊσμένη πόλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», μια πόλη σύγχρονη με φαρδείς δρόμους, δεντροστοιχίες, τραμ, ωραία κτίρια εκλεκτιστικού ρυθμού, επιβλητικά μέγαρα της διοικήσεως, νοσοκομεία των μεγάλων κοινοτήτων της.
Πολυπολιτισμική καθώς συμβιώνουν Έλληνες, Εβραίοι και Μουσουλμάνοι.
Ο γιατρός Ιωάννης Νεδέλκος αναθέτει στον Ξενοφώντα Παιονίδη τον σχεδιασμό για ένα ιδιαίτερο μέγαρο στο κέντρο της πόλης στην περίφημη περιοχή της Καμάρας.
Η κατοικία κτίζεται το 1909 και έχει το ισόγειο 3 μαγαζιά, ένα επιπλάδικο, ένα καρβουνιάρικο, ένα φαρμακείο αλλά και το γραφείο και το ιατρείο του Ιωάννη Νεδέλκου.
Το 1930 ανεγείρεται στο πίσω μέρος της αυλής τριώροφο οίκημα που χρησιμοποιείται ως κλινική και αυτή δίνει το όνομά της στο σύνολο του οικήματος, που μένει έκτοτε γνωστό ως «Κλινική Νεδέλκου».
(Από την ιστοσελίδα της Αγιορείτικης Εστίας)
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ανάγλυφες παραστάσεις στην πρόσοψη. Μάστοροι και κοσμηματογράφοι δούλευαν στον σοβά τις ανάγλυφες παραστάσεις, τέχνη που έχει εκλείψει με τα χρόνια. (Αξιόλογο παράδειγμα η “Οικία Μήττα”)
Εκλεκτικιστικό καθώς συνυπάρχουν στοιχεία από το μπαρόκ, τον νεοκλασσικισμό και την ώριμη αναγέννηση.
Ανθέμια, ρόδακες, φυτικά θέματα, άγγελοι και κεφαλές από κόρες προσδίδουν στο έργο στοιχεία ρομαντισμού που συνδυάζονται με τη μορφή των σιδερένιων στοιχείων (εξώστες, αυλόθυρα) τα οποία είναι επηρεασμένα από τη Art Nouveau. ( “Νεώτερα Μνημεία της Θεσσαλονίκης” Υπουργείο Πολιτισμού Β. Ελλάδος 1985-86)
Το 1978 με τον μεγάλο σεισμό το κτήριο παθαίνει μεγάλες ζημιές, έχει προβλήματα στατικότητας, η οικογένεια Νεδέλκου αποχωρεί και ο Δήμος προσπαθεί να το απαλλοτριώσει με στόχο τη διάνοιξη της
οδού Πατριάρχου Ιωακείμ ώστε να διαμορφωθεί ο οπτικός άξονας που συνδέει τους ναούς Αγίας Σοφίας – Αγίου Παντελεήμονα και Ροτόντας, ένας από τους μνημειακούς άξονες του σχεδίου Εμπράρ.
Ο Κων/νος Νεδέλκος (γιατρός και αυτός, γιος του Ιωάννη Νεδέλκου) αγωνίζεται να σώσει το κτίριο και με ιδιόγραφη διαθήκη το χαρίζει στον Δήμο, ο οποίος όμως αρνείται να το αποδεχτεί!
Κατεδαφίζεται η κλινική και ένα μέρος της στέγης της κατοικίας, οπότε παρεμβαίνει το ΥΠΠΟ, το 1981 και κηρύσσει το κτίριο «Έργο Τέχνης» γιατί αποτελεί ένα πολύ αξιόλογο δείγμα του αρχιτεκτονικού κινήματος που άνθισε στο νεοσύστατο Ελληνικό Κράτος τον 19ο αιώνα.
Η συνέχεια από τον Δημήτριο Σαλπιστή που ήταν Δημοτικός Σύμβουλος στις κρίσιμες συνεδριάσεις:
Φαίνεται πως με τον τρόπο αυτόν εξασφαλίζει την προσωρινή έστω επιβίωσή του, αναμένοντας μια θετική εξέλιξη για το μέλλον, παρ’ όλο ότι η καταστροφή έχει διεισδύσει σχεδόν παντού και το κτίριο μοιάζει με ένα ετοιμόρροπο κουφάρι.
Οι υποστηρικτές της ιδέας της διάνοιξης της οδού εν τούτοις καταφέρνουν το 1984 τον αποχαρακτηρισμό.
Στον φάκελο της συζήτησης στο Δημοτικό Συμβούλιο, υπήρχαν όλες οι απόψεις, υπέρ και κατά της κατεδάφισης και όλες οι αντίστοιχες περιγραφές.
Αυτό βέβαια που είδα ήταν απογοητευτικό. Και ευτυχώς που δεν είχα και τις τεχνικές γνώσεις για να μπορώ να εκτιμήσω ότι το «Μέγαρο Νεδέλκου» ήταν ουσιαστικά, τεχνικά, νεκρό από κάθε άποψη.
Συντάχθηκα όμως με την άποψη της διατήρησης, την υποστήριξα στην σχετική συζήτηση, κόντρα στον σεβαστό μου Δήμαρχο, το οποίο στεναχώρησα υπερβολικά και η θέση μου εκείνη οδήγησε την πλειοψηφία να ψηφίσει όχι στην κατεδάφιση.
Από το 1984 όμως και όπως συμβαίνει σχεδόν πάντοτε στις παρόμοιες περιπτώσεις, μέχρι το 1997, τα χρόνια δηλαδή της «Πολιτιστικής Πρωτεύουσας», το κτίριο συνέχισε να καταρρέει και να διαλύεται.
Το 1996 «Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» εντάσσει την αποκατάσταση του διατηρητέου κλινική Νεδέλκου στο πρόγραμμα της διάσωσης 20 διατηρητέων κτιρίων της Θεσσαλονίκης.
Έτσι, με περιπετειώδη τρόπο σώθηκε ένα διαμάντι της πόλης.
Σήμερα λειτουργεί ως Αγιορείτικη Εστία.
Κείμενο: Δημήτρης Συμεωνίδης
Οι παρακάτω φωτογραφίες είναι επιλεγμένες από τους φωτογράφους της ομάδας Thessaloniki Arts and Culture Photos και έχουν αναρτηθεί με αλφαβητική σειρά των δημιουργών.
©Οι φωτογραφίες είναι πνευματική ιδιοκτησία των δημιουργών. Για οποιαδήποτε χρήση μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί τους. Το όνομα του κάθε δημιουργού αναγράφεται κάτω από την αντίστοιχη φωτογραφία του, ακριβώς όπως αναγράφει το προφίλ του στο Facebook.
