Ορφανοτροφείο Μέλισσα (Οσμάν Αλή Μπέη), σημερινό Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών ΑΠΘ

Ένα ακόμη αρχιτεκτονικό στολίδι των αρχών του 20ου αιώνα, που ευτυχώς σώζεται, στη Θεσσαλονίκη.

Παλιό Κτίριο Μέλισσα (πρώην Οσμάν Αλή Μπέη), στην οδό Βασιλίσσης Όλγας 36

Χτίστηκε το 1898 στην περιοχή των Εξοχών ή Πύργων, για λογαριασμό του Οσμάν Αλή Μπέη.

Σύμφωνα με τις σχετικές πληροφορίες η έπαυλη διασώθηκε γιατί περιήλθε στο Δημόσιο μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών (έτσι δεν τέθηκε ζήτημα αντιπαροχής. Το ίδιο συνέβη και με τις υπόλοιπες βίλες της περιοχής).

Αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα πολυτελούς κατοικίας, εκλεκτικιστικού κυρίως ρυθμού. Εκείνο που τραβά την προσοχή εξ αρχής είναι η συμμετρία των όψεών της και οι ανάγλυφες διακοσμήσεις. Αναπόσπαστο γνώρισμα της πολυτελούς κατασκευής οικήματος εκείνης της εποχής, όπως ισχύει και στην περίπτωση του συγκεκριμένου κτίσματος, ήταν η μεγάλη είσοδος με μεγάλο τόξο σε συνδυασμό με μεγάλο κι εντυπωσιακό εξώστη.

Τον 20ο αιώνα, η Βίλα αγοράστηκε από έναν Βούλγαρο κι έτσι πέρασε στα χέρια του Βουλγαρικού κράτους, από το οποίο χρησιμοποιήθηκε και κατά τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο κατά τη διάρκεια του οποίου εγκαταστάθηκαν εκεί οι Αγγλογάλλοι. Δυστυχώς όμως, προχώρησαν σε πλειστηριασμό όλων των επίπλων, όπως και στην καταστροφή του βουλγαρικού αρχείου.

Στη συνέχεια κατοικήθηκε από οικογένειες Ελλήνων αξιωματικών, ώσπου το 1923 έγιναν προσπάθειες δημιουργίας και στέγασης στο συγκεκριμένο κτίριο, βουλγαρικού προξενείου.

Η καταστροφή της Σμύρνης ωστόσο είχε ως συνέπεια την έλευση πολλών προσφύγων στην Ελλάδα καθώς και πολλών ορφανών παιδιών, οπότε το κτίριο λειτούργησε ως χώρος φιλοξενίας αυτών των παιδιών. Έτσι, ιδρύθηκε το «Ορφανοτροφείο Μέλισσα» το οποίο στεγάστηκε εκεί μέχρι το 1970.

Οι νόμιμοι κληρονόμοι τελικά το πούλησαν στο ελληνικό κράτος, όμως μετά το 1970 έμεινε αχρησιμοποίητο. Δυστυχώς εκείνο το χρονικό διάστημακάποιοι μπήκαν στο κτίριο και προκάλεσαν ανεπανόρθωτες ζημιές, όπως την καταστροφή των περίτεχνων ξύλινων κουφωμάτων (τα αφαιρούσαν για να τα κάψουν και να ζεσταθούν).

Εργασίες αποκατάστασης των ζημιών, ξεκίνησαν σταδιακά και από το 1998 στο κτίριο στεγάζεται το Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών (ιδρύθηκε το 1966 με πρωτοβουλία καθηγητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης), με σκοπό την έρευνα της Βυζαντινής Ιστορίας, Φιλολογίας, Θεολογίας, Αρχαιολογίας και Τέχνης, και του Βυζαντινού Δικαίου.

Κείμενο: Λία Μαλλίδου

Φωτογραφίες: Δημήτρης Συμεωνίδης