Από τον εμβληματικό μύλο Χατζηγιαννάκη στον περίφημο ‘’Μύλο’’ της Θεσσαλονίκης

Ο “Μύλος’’, ο περίφημος πολυχώρος αναψυχής και πολιτισμού της Δυτικής Θεσσαλονίκης υπήρξε για μισό αιώνα μεγάλη αλευροβιομηχανική μονάδα με ιδρυτές αλευροβιομήχανους πρόσφυγες από τις Σαράντα Εκκλησιές της Ανατολικής Θράκης.

Αλλά και μετά τη μετατροπή του σε πολυχώρο ψυχαγωγίας «Μύλος» άφησε εποχή στη Θεσσαλονίκη, στη δεκαετία του 1990. Ήταν η πρώτη πετυχημένη μετατροπή μεγάλου βιομηχανικού συγκροτήματος σε κέντρο πολιτισμού και διασκέδασης, που στάθηκε πανελλήνιο πρότυπο για την αλλαγή χρήσης παλιών κτηρίων.

Το πιο σημαντικό ήταν ότι ο μύλος στη νέα του χρήση διατήρησε με σεβασμό μεγάλα τμήματα του παλιού βιομηχανικού εξοπλισμού που εντυπωσίαζε τους θαμώνες του. Αυτή η εργασία αλλαγής χρήσης του κτηρίου με τη διατήρηση του παλιού εξοπλισμού κέρδισε ευρωπαϊκό βραβείο.

Συντελεστές αυτής της μεταμόρφωσης βιομηχανικού συγκροτήματος στον πρώτο αληθινό πολυχώρο της Ελλάδας ήταν ο Νίκος Στεφανίδης μαζί με τους αδερφούς Χρήστο και Γιώργο Καϊσούδη, τον Χρήστο Κεφαλά και τον Στέφανο Ταυρίδη.

Δυστυχώς, μια μεγάλη πυρκαγιά, τον Σεπτέμβριο του 2004, της οποίας τα αίτια δεν έχουν εξακριβωθεί, κατέστρεψε ένα σημαντικό τμήμα του ιστορικού μύλου, που αποτελούσε καύχημα για την πόλη και πόλο έλξης για τους επισκέπτες της, οι οποίοι μαζί με τις εκδηλώσεις αναψυχής και πολιτισμού θαύμαζαν και το βιομηχανικό ντεκόρ μιας άλλης εποχής. Ο «Μύλος» μετά την αποκατάσταση των ζημιών συνέχισε κατά διαστήματα ως χώρος ψυχαγωγίας, αλλά με μειωμένη την αίγλη του καθώς δεν μπόρεσε να βγει αλώβητος από τις φλόγες του.

Από τον εμβληματικό μύλο Χατζηγιαννάκη στον περίφημο ‘’Μύλο’’ της Θεσσαλονίκης — Ο αλευροκυλινδρόμυλος Γ. Χατζηγιαννάκη – Μ. Αλτιναλμάζη στην περιοχή του Μπέχτισναρ -στη Δυτική Θεσσαλονίκη- την εποχή της ακμής του, γύρω στα 1930, μαζί με τις γύρω σιταποθήκες και τα βοηθητικά κτήρια. Άλεθε 60 τόνους άλευρα την ημέρα και ήταν περίφημος σε όλη την Ελλάδα για τα προϊόντα του. Άρχισε τη λειτουργία του το 1924 και με διακοπή στη διάρκεια της κατοχής, σταμάτησε οριστικά το 1986.

Παλιά παράδοση
Στην ιστορία αυτής της σπουδαίας βιομηχανικής μονάδας για την περίοδο που δούλευε ως αλευροκυλινδρόμυλος θα αναφερθούμε σήμερα. Είναι μια πτυχή της εποποιίας των ξεριζωμένων προσφύγων που ξαναγεννήθηκαν στη νέα πατρίδα, τη Θεσσαλονίκη.

Ιδρυτής του μύλου ήταν ο Γεώργιος Χατζηγιαννάκης, που ήρθε ως πρόσφυγας το 1924 από την Ανατολική Θράκη μετά τη μικρασιατική καταστροφή. Η οικογένεια Χατζηγιαννάκη είχε παράδοση στην αλευροβιομηχανία μια και ο πατέρας του διατηρούσε ως την ανταλλαγή των πληθυσμών μεγάλο αλευρόμυλο στις Σαράντα Εκκλησιές της Ανατολικής Θράκης.

Ο Χατζηγιαννάκης συνεταιρίστηκε με τον επίσης Θρακιώτη πρόσφυγα Μιλτιάδη Αλτιναλμάζη από την Αδριανούπολη, που ίδρυσαν την εταιρία «Αλτιναλμάζης-Χατζηγιαννάκης».

Το εργοστάσιο ανεγέρθηκε σε μια προνομιακή θέση στην περιοχή του Μπέχτσιναρ, που συνδεόταν με σιδηρογραμμές με τον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό και την αποβάθρα του λιμανιού για τη μεταφορά της πρώτης ύλης και των αλεύρων. Το εργοστάσιο στήθηκε με μηχανήματα γερμανικής και ιταλικής τεχνολογίας και παρήγε 70 περίπου τόνους αλεύρι την ημέρα. Εκτός από αλεύρι ο μύλος έβγαζε και σιμιγδάλι για τα μεγάλα μακαρονοποιεία καθώς και διάφορα άλλα προϊόντα για την κτηνοτροφία.

Παρότι είχε καθετοποιημένη παραγωγή απασχολούσε γύρω στους 50 εργαζόμενους. Τα προϊόντα του μύλου Χατζηγιαννάκη ήταν περίφημα, γι’ αυτό και έφταναν σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας αλλά και σε αγορές του εξωτερικού με σημαντικές εξαγωγές, που περιορίστηκαν λίγα χρόνια πριν από τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο.

Η παραγωγική πορεία του μύλου ανακόπηκε την περίοδο της κατοχής, μετά τη δολιοφθορά των βρετανικών δυνάμεων στο μηχανολογικό εξοπλισμό, προκειμένου να μη λειτουργήσει το εργοστάσιο από τον γερμανικό στρατό κατοχής. Επαναλειτούργησε μετά την απελευθέρωση, αλλά η μεταπολεμική οικονομική κρίση επηρέασε και την επιχείρηση.

Ο μύλος λειτούργησε με την ίδια εταιρική σχέση ως το 1958 που πέθανε ο Γεώργιος Χατζηγιαννάκης. Από τη χρονιά αυτή ως το 1983 την εκμετάλλευση του μύλου είχε η εταιρία «Αλλατίνι». Το 1986, μετά από υπολειτουργία των τελευταίων χρόνων, ο ιστορικός μύλος έπαυσε να λειτουργεί οριστικά. Όταν στις αρχές της δεκαετίας του 1990 οι εγκαταστάσεις του μύλου ενοικιάστηκαν από επιχειρηματία για να μετατραπούν σε χώρο ψυχαγωγίας, ο εξοπλισμός διατηρούνταν πλήρης και αναλλοίωτος, όπως στην περίοδο της λειτουργίας του.

Ο Γεώργιος Χατζηγιαννάκης που συνδέθηκε με την οικονομική και βιομηχανική ιστορία της Θεσσαλονίκης είχε αναδειχθεί και πολιτική προσωπικότητα. Ήταν προσωπικός φίλος του Ελευθερίου Βενιζέλου και εκλέχτηκε βουλευτής και γερουσιαστής με το κόμμα των Φιλελευθέρων στη δεκαετία του 1920. Επίσης ο πατέρας του Νικόλαος είχε εκλεγεί πληρεξούσιος των Σαράντα Εκκλησιών για την Γ΄ Εθνοσυνέλευση του 1920, μετά την προσάρτηση της Ανατολικής Θράκης στη Ελλάδα.

Βιομηχανική κληρονομιά
Ο μύλος Χατζηγιαννάκη, παρά τις ζημιές από την πυρκαγιά παραμένει ένα από τα καλύτερα διατηρημένα κτήρια της βιομηχανικής κληρονομιάς στη Θεσσαλονίκη. Αν και το 1924 είχε εισαχθεί στην κατασκευή των βιομηχανικών κτηρίων το οπλισμένο σκυρόδεμα, στο μύλο Χατζηγιαννάκη χρησιμοποιήθηκε η παραδοσιακή τεχνολογία, λιθοδομή και ξύλινες κατασκευές (δοκάρια και ξύλινα πατώματα).

Πριν την πυρκαγιά ο κεντρικός πύργος του μύλου διατηρούσε όλο το παλιό βιομηχανικό δίκτυο και τις επιμέρους μηχανολογικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας των δημητριακών. Ήταν ένα «ζωντανό» βιομηχανικό μουσείο με άλλη χρήση, που εξασφάλιζε κάθε μέρα επισκέπτες που έρχονταν σε επαφή με κυλίνδρους, μυλόπετρες και κόσκινα συνοδεία ποτού και μουσικής…