Στα τέλη του 18ου αιώνα, αρχίζουν οι εκσυγχρονιστικές μεταρρυθμίσεις στην οθωμανική αυτοκρατορία. Διαλύεται το σώμα των Γενιτσάρων και υιοθετείται το Γαλλικό διοικητικό σύστημα.

Έτσι, το 1866 ο βαλής του βιλαετιού της Θεσσαλονίκης, Σαμπρή Πασάς, δίνει με ασημένιο σφυρί το πρώτο χτύπημα στο σαραβαλιασμένο, άχρηστο πια θαλάσσιο τείχος της πόλης: ο τρόπος διεξαγωγής του πολέμου καθιστά περιττά τα τείχη, ο δε θαλασσινός μπάτης και ο βαρδάρης δροσίζουν και απολυμαίνουν τον αέρα της πόλης.

Οι μεγάλες επιδημίες, που αποδεκάτισαν κυρίως τους χριστιανούς και εβραίους, αφού οι Τούρκοι κατοικούσαν στην Πάνω Πόλη (Μπαϊρι) που την έπιανε ο αέρας, δεν θ’ αποτελούν στο εκής απειλή για την πόλη.

Παράλληλα διορίζεται το 1869 Δήμαρχος Θεσσαλονίκης ο Σουλεϊμάν Σουντή Μπέης, με πρωταρχικό καθήκον την καθαριότητα της πόλης: οι πρώτοι οδοκαθαριστές, κατάδικοι των φυλακών, αρχίζουν να μαζεύουν απ’ τους δρόμους τα σκουπίδια, που τα πετούσαν όλοι μπροστά στα σπίτια τους, μαζεύουν τα σαπισμένα κουφάρια των ζώων από τη μέση του δρόμου, φορτώνουν τις ακαθαρσίες σε μαούνες και τις αδειάζουν στ’ ανοικτά του Θερμαϊκού.

Οι δρόμοι στρώνονται με κυβόλιθους, τα έλη στα δυτικά σκεπάζονται με χώματα και ραντίζονται με πετρέλαιο.
Εισάγεται ο θεσμός της καραντίνας για τα καράβια: τα άτομα με ύποπτα συμπτώματα και τα εμπορεύματα από ύποπτες περιοχές κρατούνται επί σαράντα ημέρες σε ειδικά κτίρια και έπειτα υποβάλλονται σε εξέταση και απολύμανση.

Το πρώτο λοιμοκαθαρτήριο της Θεσσαλονίκης λειτούργησε σ’ ένα μεγάλο σπίτι κοντά στο Λιμάνι (στη σημερινή οδό Χίου) και αργότερα μεταφέρθηκε στη Λεωφ. Βασιλίσσης Όλγας στην περιοχή της σημερινής Σχολής Τυφλών.
Μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το καθαρτήριο λειτούργησε στην περιοχή της Καλαμαριάς, σε παραπήγματα και τολ που άφησαν φεύγοντας τα στρατεύματα των Συμμάχων.

Από το βιβλίο του Κώστα Τομανά “Χρονικό της Θεσσαλονίκης 1875-1920”, εκδόσεις Θεσσαλονίκη / Νησίδες

Φωτογραφία αρχείου από τη συλλογή της ομάδας “Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης”
Φωτογραφία εξωφύλλου: Δημήτρης Συμεωνίδης