Είναι γεγονός ότι μόνο ο πόλεμος καταστρέφει και δίνει τη χαριστική βολή σε ειρηνικά έργα, όπως στη μεγάλη εμπορική έκθεση της Βαλκανικής.
Παρά τα σύννεφα του πολέμου, που ήταν ορατά στην κεντρική Ευρώπη με την κατάληψη της Πολωνίας από τον Χίτλερ, αλλά και στη γειτονιά μας με την αποβίβαση ιταλικών στρατευμάτων του Μουσολίνι στην Αλβανία, η Θεσσαλονίκη και η χώρα ετοίμαζε πανηγυρικά την 15η Διεθνή Έκθεση, γιορτάζοντας παράλληλα τη νέα φάση της.
Τον Οκτώβριο του 1940 η ΔΕΘ λειτούργησε για πρώτη φορά στις νέες εγκαταστάσεις της, όπου δραστηριοποιείται ως σήμερα, εγκαταλείποντας την ιστορική μήτρα της, το πεδίο του Άρεως όπου πρωτολειτούργησε το 1926. Για τη νέα πορεία της ΔΕΘ είχαν ανεγερθεί ευμεγέθη, σύγχρονα και σημαντικά από αρχιτεκτονικής πλευράς μόνιμα περίπτερα, που θα στέγαζαν την εθνική παραγωγή και τα βιομηχανικά, βιοτεχνικά και αγροτικά προϊόντα της χώρας.
Η 15η ΔΕΘ εγκαινιάστηκε με λαμπρότητα στις 15 Σεπτεμβρίου 1940, παρουσία τοπικών και κρατικών αρχών και ξένων υπουργών, και λειτούργησε ως τις 22 Οκτωβρίου, λίγες μέρες πριν από την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου. Στην έκθεση συμμετείχαν επίσημα τέσσερα κράτη, Η Γιουγκοσλαβία, η Τουρκία, η Βουλγαρία και η… Γερμανία και αρκετές χώρες μέσω αντιπροσώπων τους.
Μάλιστα, σε δεξίωση προς τους εκθεσιακούς παράγοντες ο πρόξενος της Γερμανίας στη Θεσσαλονίκη βρήκε την ευκαιρία να πλέξει το εγκώμιο της μεταξικής κυβέρνησης τονίζοντας ότι ‘’Η ΔΕΘ είναι ένα εις μεγάλην απόστασιν ορατόν σύμβολον της ειρηνικής θελήσεως της ελληνικής κυβερνήσεως…’’.
Παρά το πολεμικό κλίμα που περιόριζε τα οικονομικά ανοίγματα, αρκετές ελληνικές εταιρίες, όπως η εταιρία υφαντουργίας Υφανέτ, οι καπνοβιομηχανίες Παπαστράτος και Καραβασίλη, η ζυθοποιία Φιξ και η ποτοποιία Μεταξά είχαν κατασκευάσει δικά τους περίπτερα. Ο κόσμος παρά την ανησυχία από τις πολεμικές ειδήσεις κατέκλυσε τα νέα περίπτερα και διασκέδαζε με μαύρη μπίρα στο καινούργιο λούνα παρκ και τα πρωτόφαντα θεάματα.
Όμως ο πολεμικός βαρδάρης που φυσούσε από πολλές κατευθύνσεις σάρωσε και την έκθεση. Οι εκθέτες έφυγαν άρον άρον πριν ολοκληρωθεί η διοργάνωση, πολλοί επιστρατεύτηκαν με την κήρυξη του πολέμου κατά της Ιταλίας και πολλά εκθέματά τους εγκαταλείφθηκαν κλειδωμένα στα περίπτερα.
Λίγο αργότερα, καθώς δεν υπήρχε φρούρηση, λεηλατήθηκαν συστηματικά όχι μόνο από κλεφτρόνια αλλά και από… ευϋπόληπτους Θεσσαλονικείς με το πρόσχημα να μην πέσουν στα χέρια των Γερμανών που κατέβαιναν με τις σιδερόφρακτες μεραρχίες προς τη Θεσσαλονίκη.
Στην 9 Απριλίου του 1941 καταλήφθηκε η πόλη από τους Γερμανούς οι οποίοι, ανάμεσα στα πολλά σημαντικά κτήρια που επίταξαν για τη στέγαση των στρατιωτικών μονάδων τους, στρατωνίστηκαν και στο χώρο της Έκθεσης, χρησιμοποιώντας τα περίπτερα για αποθήκες πολεμικού υλικού.
Στο νέο περίπτερο της εθνικής παραγωγής οι Γερμανοί αποθήκευσαν ασυρμάτους και ραδιοφωνικό υλικό και στα υπόλοιπα περίπτερα πυρομαχικά, οπλισμό και εξαρτήματα αεροπλάνων. Αποχωρώντας εσπευσμένως από την πίεση Άγγλων και ανταρτών από τη Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο 1944, οι Γερμανοί ανατίναξαν το αποθηκευμένο υλικό καταστρέφοντας αρκετά περίπτερα.
Μετά την απελευθέρωση, στο χώρο της έκθεσης και τα επισκευασμένα από τις καταστροφές περίπτερα εγκαταστάθηκαν βρετανικές υπηρεσίες ανεφοδιασμού και η UNNRA, ο οργανισμός περίθαλψης και αποκατάστασης του ΟΗΕ. Στεγάστηκαν επίσης μια ελληνική υπηρεσία διανομής τροφίμων και η δημόσια υπηρεσία αυτοκινήτων ΥΕΚΑ.
Από το 1940 ως το 1950 η ΔΕΘ ‘’λειτουργούσε’’ ως φορέας-σφραγίδα σε ένα γραφείο στην οδό Αγίας Σοφίας, ενώ οι υπάλληλοί του είχαν μεταφερθεί σε άλλες κρατικές υπηρεσίες.
Εικόνες από τις πρώτες μεταπολεμικές διοργανώσεις της ΔΕΘ.
Ύστερα από δέκα δύσκολα χρόνια, το Σεπτέμβριο (16 Σεπτ. -2 Οκτ.) του 1951, ξαναστήθηκε, δυνατότερη και ομορφότερη, στις ανακαινισμένες εγκαταστάσεις η 16η ΔΕΘ, που χαρακτηρίστηκε ως η επίσημη αφετηρία της νέας Ελλάδας μετά τις καταστροφές και τους θανάτους της πολεμικής δεκαετίας.
Πράγματι, μεσολάβησε μια ειρηνική και προοδευτική εβδομηκονταετία με εντυπωσιακούς αναπτυξιακούς δείκτες σε όλους τους τομείς. Κανένας δεν πίστευε ότι θα έρθει καιρός που θα ξανάκλεινε η ΕΚΘΕΣΗ!.. Ο νέος αόρατος παγκόσμιος εχθρός τα κατάφερε να μας ξαναγυρίσει στην δραματική πολεμική δεκαετία, ξαναφέρνοντας όλες τις φοβίες και τις απωθημένες στη λήθη τραγικές εμπειρίες της κατοχής και του εμφυλίου.
Φέτος όμως, η 85η ΔΕΘ, το μεγαλύτερο εκθεσιακό γεγονός της χώρας, πραγματοποιείται με φυσική παρουσία στο Διεθνές Εκθεσιακό Κέντρο Θεσσαλονίκης με την τήρηση όλων των προβλεπόμενων υγειονομικών πρωτοκόλλων.
Η ΔΕΘ αποτελεί την πρώτη μεγάλη Έκθεση που διοργανώνεται στην Ευρώπη το 2021 και βάζει τον οργανωτικό πήχη για όλες τις ανάλογες εκδηλώσεις. Η φετινή διοργάνωση είναι αφιερωμένη στην Ελλάδα με κεντρικό θεματικό άξονα το τρίπτυχο Παρελθόν – Παρόν- Μέλλον στο πλαίσιο και της επετείου των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση.
του Χρίστου Ζαφείρη
