Αλλά το σχέδιό του δεν ολοκληρώθηκε.

Ο Ερνέστ Εμπράρ (Ernest Hébrard), γεννήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 1875 στο Παρίσι, όπου και πέθανε την 1η Μαρτίου 1933. Ο τάφος του βρίσκεται στο περίφημο Κοιμητήριο του Περ-Λασαίζ.

Ο αρχιτέκτονας σχεδίασε και την Αριστοτέλους, την ωραιότερη πλατεία της Ελλάδας. (“Αριστοτέλους, η ωραιότερη πλατεία της Ελλάδας”).

Ο Εμπράρ εκτός από αρχιτέκτονας – πολεοδόμος ήταν και αρχαιολόγος. Από μια σημαντική συγκυρία βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου σαν μέλος της Γαλλικής Στρατιάς.
Γνώρισε την πόλη, ένιωσε την πολυπολιτισμικότητά της, είδε τα εκπληκτικά κτήρια του Poselli, του Arrigoni, του Παιονίδη, του Πλεϋμπέρ, του Μοδιάνο και των άλλων σημαντικών αρχιτεκτόνων, το εκπληκτικό παραλιακό μέτωπο της πόλης και τη θέα απέναντι στον Όλυμπο και κατάλαβε τις δυνατότητες της Θεσσαλονίκης. (Διαβάστε εδώ γιατί κατεδαφίστηκε το παραλιακό τείχος).

Το μόνο που έλειπε ήταν ένας σωστός σχεδιασμός.
Έτσι, ήδη βραβευμένος στην Ιταλία για την ανάδειξη των μνημείων της χώρας, με το “Μεγάλο Βραβείο Ρώμης”, ξεκίνησε ως μέλος της Γαλλικής Στρατιάς τον Μάιο του 1917, αρχαιολογικές έρευνες για τη Ροτόντα, αλλά και τη σχέση της με την Αψίδα του Θριάμβου (Καμάρα) τα οποία συνέδεσε με τον Γαλέριο  -και όχι με τον Μέγα Κωνσταντίνο όπως πίστευαν τότε.

Τα γεγονότα όμως τον πρόλαβαν. Έτσι, μετά τη Μεγάλη Πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης στις 18 Αυγούστου 1917 (δείτε εδώ ένα σπουδαίο βίντεο: “Θεσσαλονίκη η μεγάλη φωτιά του 1917, ένα σπάνιο βίντεο από Σέρβους!”), ο Εμπράρ δεν είδε μόνο τον πόνο και την καταστροφή για 77.000 άστεγους, αλλά και μια μοναδική ευκαιρία να ξεπροβάλει μέσα από τις στάχτες, τη δημιουργία της ωραιότερης πόλης στη ΝΑ Ευρώπη.

Μετά την πυρκαγιά, η κυβέρνηση Βενιζέλου με διορατικότητα απαγόρευσε την άμεση ανοικοδόμηση. Έτσι αποφάσισαν να αξιοποιήσουν τον σπουδαίο Ερνέστ Εμπράρ (Ernest Hébrard), ο οποίος όπως είπαμε βρισκόταν συμπτωματικά στην πόλη, στον οποίο, με τον νόμο 813/17, ανέθεσαν να μπει επικεφαλής μιας ομάδας μηχανικών, των Άγγλων αρχιτεκτόνων Ε.Mawson και J. Pleyber, των Ελλήνων αρχιτεκτόνων Α. Γκίνη, Αριστοτέλη Ζάχου και Κωνσταντίνο Κιτσίκη αλλά και του Δημάρχου Κώστα Αγγελάκη, οι οποίοι αποτελούσαν τη Διεθνή Επιτροπή Σχεδίου (πολιτικός επικεφαλής ο υπουργός Συγκοινωνιών Αλέξανδρος Παπαναστασίου).

Ο Εμπράρ ξεκινά τον σχεδιασμό της πόλης βασισμένος στα μοντέλα της Γαλλικής Αρχιτεκτονικής Σχολής, καθώς είχε φοιτήσει στην περίφημη Ecole des Beaux-Arts .
Έτσι, το σχέδιό του βασίστηκε σε αυστηρό γεωμετρικό σχεδιασμό, αφήνοντας μεγάλους δημόσιους χώρους αλλά και κρατώντας τα ιδιαίτερα γεωγραφικά χαρακτηριστικά της πόλης.
Σημαντικό για τον Εμπράρ ήταν να μπορεί κανείς να δει τον Όλυμπο από το πιο ψηλό σημείο του άξονα της Αριστοτέλους, να υπάρχει σύνδεση με τα ιστορικά μνημεία, να διατηρηθεί αναλλοίωτη η Άνω Πόλη, καθώς είχε μια πολύ πλεονεκτική τουριστική τοποθεσία και να δημιουργηθεί η Πανεπιστημιούπολη στο κέντρο της πόλης.

Καθοριστική ήταν και η διαμόρφωση της Δημ. Γούναρη καθώς συνδέει το θαλάσσιο μέτωπο με όλο το αρχαίο παρελθόν και τη Ροτόντα. Με το σχέδιο Εμπράρ διαμορφώθηκαν οι οδοί οι παράλληλες προς τη Λ. Νίκης: Μητροπόλεως, Ερμού, Αλεξάνδρου Σβώλου (πρώην Κισσάβου, Πρίγκιπος Νικολάου) και οι κάθετες: Δημητρίου Γούναρη, Αγίας Σοφίας (“ο δρόμος των πλουσίων σπιτιών”), Αριστοτέλους, Βενιζέλου, Ίωνος Δραγούμη και οι πλάγιες: Παλαιών Πατρών Γερμανού και Διαγώνιος / Παύλου Μελά.

Ακόμα, έδωσε κυριολεκτικά μάχες για τη διάσωση ιστορικών μνημείων, βυζαντινών και οθωμανικών αλλά και κτηρίων με σπουδαία αρχιτεκτονική αξία, τα οποία ενέταξε στον σχεδιασμό σε μικρές πλατείες για την καλύτερη ανάδειξή τους. Μάλιστα τόνιζε ότι πρέπει στην πόλη να φαίνεται όλο το πολυπολιτισμικό παρελθόν της, καθώς την έκανε μοναδική σε όλη την Ευρώπη.

Στη συνέχεια το σχέδιο προέβλεπε τη διαμόρφωση του Κέντρου με εξαιρετικά κτήρια για το Δημαρχείο, το Ταχυδρομείο και όλες τις υπόλοιπες Διοικητικές υπηρεσίες που τις τοποθετούσε στο κέντρο της πόλης.

Τέλος, σπουδαία ήταν η πρότασή του να επεκταθεί το Λιμάνι Δυτικά, αφήνοντας αυτό το καταπληκτικό παραλιακό μέτωπο ελεύθερο και τη μοναδική θέα του.

“H καρδιά του κέντρου διαμορφώνεται με δύο πλατείες συνδεόμενες με μια λεωφόρο κάθετη προς τη θάλασσα, που αφήνει ελεύθερη στο εσωτερικό της πόλης τη θέα προς τον Όλυμπο. H «πολιτική» πλατεία, δίπλα στον χώρο όπου αργότερα ανασκάφηκε η αρχαία αγορά, θα συγκέντρωνε το δημαρχείο, το δικαστικό μέγαρο και τα κτίρια των δημοσίων υπηρεσιών. H δεύτερη πλατεία, η σημερινή Αριστοτέλους, τόπος λιανικού εμπορίου και αναψυχής, υπογράμμιζε, σύμφωνα με το πρότυπο της Piazzetta της Bενετίας, το άνοιγμα της πόλης προς τη θάλασσα. Για τα κτίρια που βρίσκονταν στις δύο πλατείες και στον συνδετικό άξονα επιβλήθηκε το λεγόμενο «νεοβυζαντινό» στυλ, ώστε σε συνδυασμό με τα δημόσια κτίρια, να λειτουργήσουν ως ένα μνημειακό σύνολο για την πόλη” όπως γράφει η κυρία Γερόλυμπου.

Το σχέδιο, γνωστό πλέον ως “Σχέδιο Εμπράρ” παραδόθηκε στη Γενική Διοίκηση Μακεδονίας στις 29 Ιουνίου 1918. Ένα μεγάλο μέρος του εφαρμόστηκε. Ωστόσο, η έλλειψη χρημάτων, το προσφυγικό κύμα που γέμισε την πόλη αλλά κυρίως τα συμφέροντα μεγαλοϊδιοκτητών, απέτρεψαν την πλήρη εφαρμογή του.
Βέβαια δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε ότι η Θεσσαλονίκη τότε ήταν ένα μίγμα “προσφυγικού στρατοπέδου” και “εξευρωπαϊσμένων συνοικιών” όπως γράφει η κυρία Γερόλυμπου.

Δείτε εδώ “Θεσσαλονίκη στυλ Ερνέστ Εμπράρ”.

Εμείς θα απολαύσουμε αυτό που έχουμε ελπίζοντας ωστόσο, να μαθαίνουμε από τις χαμένες ιστορικές ευκαιρίες.

***Μια σημαντική πλατεία ή ένας μεγάλος δρόμος θα έπρεπε να φέρει το όνομα του αναμορφωτή της πόλης. Το όνομά του το δώσαμε σε ένα τυφλό δρομάκι 50μ στα Άνω Λαδάδικα.

Πηγές:
Αλέκα Καραδήμου Γερόλυμπου, “Οχυρωμένο στρατόπεδο, ανοχύρωτη πόλη”, εκδόσεις University Studio Press
Κώστα Τομανά “Χρονικό της Θεσσαλονίκης 1875-1920”, εκδόσεις Θεσσαλονίκη / Νησίδες
Αλέκα Καραδήμου Γερόλυμπου, “Η ανοικοδόμηση της Θεσσαλονίκης μετά την πυρκαγιά του 1917”, έκδοση Δήμου Θεσσαλονίκης

Κείμενο: Δημήτρης Συμεωνίδης

Δείτε μια εξαιρετική φωτογραφική ξενάγηση από 2ο φωτογράφους σε 60 επιλεγμένες φωτογραφίες.

Οι φωτογραφίες είναι επιλεγμένες από τους φωτογράφους της ομάδας Thessaloniki Arts and Culture Photos και έχουν αναρτηθεί με αλφαβητική σειρά των δημιουργών.
©Οι φωτογραφίες είναι πνευματική ιδιοκτησία των δημιουργών. Για οποιαδήποτε χρήση μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί τους. Το όνομα του κάθε δημιουργού αναγράφεται κάτω από την αντίστοιχη φωτογραφία του, ακριβώς όπως αναγράφει το προφίλ του στο Facebook.

Ο άξονας της Αριστοτέλους όπως σχεδιάστηκε από τον Εμπράρ:

Ο άξονας της Δημητρίου Γούναρη και η θέα στον Όλυμπο:

Άνω Πόλη, ο Εμπράρ είδε πόσο σημαντική ήταν η διατήρησή της και η τουριστική αξιοποίησή της:

Από τη Ροτόντα στον Όλυμπο:

Με το βλέμμα στην ωραιότερη “σιλουέτα” της Ευρώπης, τον Όλυμπο:

Τέλος, ο δρόμος που αφιερώσαμε στον Εμπράρ, ως πολιτεία: