Ορμώμενη από μια επιθυμία να περιγράψω την αγαπημένη μου πόλη, σε μια προσπάθεια να αποτυπώσω με λέξεις τις αντιφάσεις που τη χαρακτηρίζουν και τα ερεθίσματα που προκαλεί, είτε σε όσους την επισκέπτονται ως απλοί περαστικοί και ταξιδευτές, είτε σε όσους κατοικούν μόνιμα σ’ αυτή, κάνω μια βόλτα σε κάποιες από τις γειτονιές και τα πολυάριθμα σοκάκια του κέντρου της, φλερτάροντας ταυτόχρονα μ’ ένα κομμάτι της πολυτάραχης ιστορίας της.
Ξεκινώ το σεργιάνι μου με μια βόλτα στην πλατεία Αριστοτέλους, χαζεύοντας υπαίθριες ορχήστρες, μοναχικούς τραγουδοποιούς, ζωγράφους, γλύπτες, πλανόδιους κουλουράδες, καστανάδες, σαλεπτζίδες και κάθε είδους λαοπλάνους, δημιουργούς, καλλιτέχνες και πραγματευτές.
Περπατώ παρέα με τον μπάτη της θάλασσας ν’ αλωνίζει αυθάδικα στην πλατεία, να ξεσηκώνει τα τραπεζομάντηλα και ν’ ανακατεύει τα γάργαρα γέλια με τη χαλαρή διάθεση των θαμώνων στα υπαίθρια καφέ. Να φτιάχνει ένα χαρμάνι από τα ερεθίσματα της περιρρέουσας ατμόσφαιρας και τις μεθυστικές μυρωδιές από τα ουζερί και τα μεζεδοπωλεία κι αναμιγνύοντάς τα με την αρχοντιά και την αστική χροιά της πόλης, να τα παρασύρει λίγο πιο πέρα, στην οδό Μητροπόλεως, στην Τσιμισκή και τα ενδιάμεσα στενά τους.
Βαδίζω ανυποψίαστη και γοητευμένη, παρασυρμένη από την κίνηση και τους ρυθμούς μιας σύγχρονης πόλης, γεμάτης κρυμμένους ίσκιους και στοιχειά. Με την Μεγάλη Αψίδα, γνωστή στους περισσότερους ως “Καμάρα”.
Είναι σύμφωνα με τους μύθους και την ιστορία το «Μεγάλο Στοιχειό», ένα φάντασμα, ένα αποκύημα του φόβου της Οθωμανικής εξουσίας, που έτρεμαν οι χριστιανοί όσο ζούσαν υπό την κατοχή της, γιατί έβγαινε και άρπαζε τις νύφες όταν τις πήγαιναν για τη στέψη στην εκκλησία, αν τύχαινε να περάσει από κάτω η γαμήλια πομπή.
Με το βλέμμα ν’ ατενίζει από το πάρκο της ΧΑΝΘ ως το Σιντριβάνι και ως το Καυταντζόγλειο, εκεί που σήμερα στεγάζονται τα κτήρια της Διεθνούς Έκθεσης, της πανεπιστημιούπολης και το ΑΧΕΠΑ.
Ταξιδεύω νοερά πίσω στο χρόνο και αντικρύζω τον προσφυγικό συνοικισμό «Αγία Φωτεινή», με τα εγκαταλειμμένα σπίτια και τα χαλάσματα, ποτισμένα με ιστορίες ανθρώπων άμοιρων και κατατρεγμένων, κάποιους φερμένους απ’ τη Μικρά Ασία και τη Σμύρνη, κάποιους άλλους από την Τραπεζούντα του Πόντου, κάποιους απ’ την Ανατολική Θράκη, αλλά και εσωτερικούς μετανάστες, ερχόμενους από τη μακεδονική ενδοχώρα, που μετεγκαταστάθηκαν αργότερα σε περιοχές της Τούμπας και της Νέας Κρήνης.
Κατηφορίζοντας την Αγίας Σοφίας από το ύψος της Εγνατίας, διασχίζω μια ακόμα αστική πλευρά της πόλης και φλερτάρω με τις εποχές, νιώθοντας το αγιάζι του πρωινού να μαστιγώνει πρόσωπό μου κατά τους φθινοπωρινούς μήνες και το πορφυρό του ορίζοντα να θαμπώνει τα μάτια μου κάποια ανοιξιάτικα απογεύματα, καθώς περνώ ανάμεσα από πλατείες και αστικά μέγαρα, καταστήματα, μεγάλες και μικρές εκκλησίες με τρούλους και καμπαναριά.
Συνεχίζω νοερά το οδοιπορικό της πόλης και φτάνω στο Λιμάνι και τα «Λαδάδικα», μια περιοχή με ιδιαίτερη ιστορική, πολιτιστική και εμπορική αξία, που κατά την εποχή της ακμής της αποτελούσε μια πλούσια Εβραϊκή συνοικία.
Μια περιοχή που έχασε τη δυναμική της και παράκμασε με τη μεγάλη πυρκαγιά, που αναβαθμίστηκε κάποια χρόνια αργότερα μέσα από διαδικασίες αναπαλαίωσης και εκσυγχρονισμένη πια, στεγάζει κτήρια ιδιαίτερου αρχιτεκτονικού ρυθμού, σύγχρονα κέντρα διασκέδασης, εμπορικά κι εστιατόρια ποικίλου και ιδιαίτερου γαστρονομικού ενδιαφέροντος και ψυχαγωγίας.
Διανύοντας τους δρόμους του επονομαζόμενου «Βαλκανικού Ελ Ντοράντο» κάνω μια στάση στο «Φραγκομαχαλά», την ευρωπαϊκή (φράγκικη) συνοικία που κάποια εποχή κατοικούνταν από Γάλλους και Ιταλούς εμπόρους, με το αρχοντικό «Αλλατίνι», το Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης και την Καθολική Εκκλησία, γνωστή ως ναό της Αμίαντης Σύλληψης της Θεοτόκου, να δεσπόζουν μέσα του.
Προχωρώντας, χαζεύω μια σειρά από εταιρικά κτήρια με γραφεία, υπαίθριες βιτρίνες κι εμπορικά καταστήματα, καθώς φτάνω στο Βαρδάρη ή αλλιώς στην επονομαζόμενη «Μπάρα», με τους ιστορικούς οίκους ανοχής, τους πρόσφυγες και τους αργόσχολους, τους φαντάρους και τα σεκλέτια, τους μεθυσμένους και τα μαχαιρώματα μιας παλιότερης, αλλά και πιο σύγχρονης ίσως εποχής.
Στέκομαι με δέος απέναντι στα οχυρά της, τα οποία αφενός μεν την προστάτευαν από τους επίδοξους κατακτητές, αφετέρου δε αποτελούσαν σύνορα μεταξύ του αστικού και αγροτικού της χώρου.
Τα Βυζαντινά τείχη που περιβάλουν την πόλη, παρεμβαλλόμενα από τέσσερις κύριες πύλες εισόδου, τη Χρυσή Πύλη, τη Ληταία Πύλη, την Πύλη της Καλαμαριάς και τη Νέα Χρυσή Πύλη. Αλλά και άλλες μικρότερες, με πύργους και οχυρά φρούρια, όπως ο Λευκός Πύργος και το Φρούριο του Επταπυργίου κτισμένα σε κομβικά σημεία, διακοσμούν τη σύγχρονη πόλη,συνθέτοντας ένα εντυπωσιακό οικοδομικό σύνολο,χαρακτηρισμένο ως Μνημείο Επίσημης Πολιτισμικής Κληρονομιάς από την ΟΥΝΕΣΚΟ.
Και μέσα απ’ τη νοσταλγική αυτή βόλτα, αναγνωρίζω μια πόλη με ιδιαίτερο ψυχισμό και πολυσυλλεκτικότητα. Μια πόλη γεμάτη αντιφάσεις, φτωχή και σπάταλη, οσία και πόρνη, μυστήρια και σαγηνευτική,που αλλάζει μορφές και σχήματα, πότε με τοπία υγρά και μουντά, βαμμένα γκρίζα και βουτηγμένα στην ομίχλη, που εκφράζουν την εσωστρέφεια, την αμφιθυμία, τις πολλαπλές και αντίπαλες ταυτότητές της.
Πότε με πολύχρωμους ορίζοντες και μαγευτικά δειλινά που προσδίδουν μια μυσταγωγική και ερωτική ατμόσφαιρα και αποπνέουν ιδέα και όραμα, καλλιτεχνική έμπνευση και φιλοσοφικό στοχασμό και παντός είδους έκφραση και δημιουργία, χρωματίζοντας ποιητικά την πολιτισμική ιστορία της.
Μια πόλη άμεσα επηρεασμένη απ’ την κυκλοθυμία της θάλασσας και τις παράξενες διαθέσεις της πνοής του αντισυμβατικού «Βαρδάρη», που όσο περισσότερο γνωρίζεις, τόσο πιο βαθιά χάνεσαι μέσα της, με την αίσθηση ότι υπάρχει κάτι ακόμα που κρύβει, κάτι ακόμα που δεν έχει δείξει, κάτι ακόμα που δεν έχει πει.
Κείμενο: Μαρία Κουγιουμτζόγλου
Φωτογραφίες: Δημήτρης Συμεωνίδης
