Αφιέρωμα Ταινίας: The Silence of the Lambs (1991)

Σκηνοθεσία: Jonathan Demme

Ηθοποιοί: Jodie Foster, Anthony Hopkins, Ted Levine, Scott Glenn, Anthony Heald, Brooke Smith, Diane Baker, Kasi Lemmons, Frankie Faison, Tracey Walter, Harry Northup, Don Brockett

Του Άγγελου Νομικού (Movie Heat)

— “Good Morning.”

Με ένα ευφυέστατο πλάνο – δεξιόστροφο γύρισμα της κάμερας – το κινηματογραφικό κοινό έρχεται σε επαφή με έναν από τους διασήμοτερους serial killers στην ιστορία του κινηματογράφου (και όχι μόνο). Τον Hannibal Lecter. Πολλοί μάλιστα θα μπορούσαν να ισχυριστούν πως είναι και ο διασημότερος. Και πολλοί μάλιστα θα είχαν δίκιο. Δεν είναι τυχαίο πως ο κύριος Lecter φιγουράρει ως ο “#1 movie villain” στη λίστα του American Film Institute (AFI). Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή…

Ο Dr. Hannibal Lecter δημιούργηθηκε από την πένα του συγγραφέα Thomas Harris, και ήταν ένας από τους βασικούς χαρακτήρες σε 4 συνολικά μυθιστορήματά του (“Red Dragon” (1981), “The Silence of the Lambs” (1988), “Hannibal” (1999) και το prequel “Hannibal Rising” (2006) ). Δε θα κάνω καμία άλλη αναφορά στα βιβλία ή στα real-life models του Lecter και το πώς ο Harris εμπνεύστηκε το χαρακτήρα, γιατί πιστέψτε με, θα χρειαστεί άλλο ένα αφιέρωμα για αυτό το σκοπό και μόνο. Αξίζει τον κόπο να το ψάξετε πάντως. Συνολικά είχαμε 5 ταινίες με τον Hannibal Lecter: To εξαιρετικότατο “Manhunter” (1986) τoυ Michael Mann (το οποίο ειναι adaptation του “Red Dragon”, όπου για ηλίθιο λόγο άλλαξαν τον τίτλο αλλά και το όνομα του Lecter σε… Lecktor – go figure), το αριστουργηματικό “The Silence of the Lambs” (1991) του Demme, το… εκκεντρικό “Hannibal” (2001) του Ridley Scott, το απλά καλό “Red Dragon” (2002) και, τέλος, το μέτριο έως αδιάφορο “Hannibal Rising” (2007). Με εξαίρεση δηλαδή τις 2 ταινίες των 1980’s/1990’s, το franchise ακολουθεί φθίνουσα πορεία. Να σημειωθεί εδώ η εξαιρετική τηλεοπτική σειρά “Hannibal” (2013 – 2015), η οποία δυστυχώς τερματίστηκε άδοξα στην 3η season το καλοκαίρι που μας πέρασε. Eπιστροφή όμως στη «Σιωπή των Αμνών»…

— “A census taker once tried to test me. I ate his liver with some fava beans and a nice chianti.”

Η «Σιωπή των Αμνών» είναι από αυτές τις head-scratching ταινίες που δεν μπορείς να κατατάξεις ακριβώς στις ταινίες τρόμου γιατί δεν αποτελεί ακριβώς ταινία τρόμου (κάτι σε crime/thriller θα λέγαμε). Κι όμως, ο τρόμος είναι διάχυτος… Μαζί με το “Psycho” του Alfred Hitchcock (επίσης μια μη ταινία τρόμου) είναι οι μόνες horror ταινίες που έχουν δει όλοι, μα όλοι ανεξαιρέτως, είτε είναι horror fans είτε όχι (τρανταχτό παράδειγμα η μητέρα μου, η οποία δεν μπορεί με τίποτα τις ταινίες τρόμου). Sheer terror… Η υπόθεση, λίγο πολύ γνωστή σε όλους: «Η Clarice Starling, μια αστυνομικός του FBI, στην προσπάθειά της ν’ανακαλύψει ένα δολοφόνο γυναικών, ζητά τη βοήθεια του Dr. Hannibal Lecter, ενός ψυχίατρου που βρίσκεται σε άσυλο λόγω των κανιβαλιστικών του συνηθειών.» Kαι αυτές ακριβώς οι κανιβαλιστικές συνήθειες είναι ο τρόμος που λέγαμε πριν λίγο…

Ακόμα δεν μπορώ να πιστέψω πως ο Jonathan Demme είναι ο ίδιος σκηνοθέτης του δραματικού “Philadephia” (1993), του πολιτικού “The Manchurian Candidate” (2004), του ρομαντικού “Rachel Getting Married” (2008) ή ακόμα και της κομεντί “Ricki and the Flash” (2015) – όλες αυτές οι ταινίες σε σύγκριση με τη «Σιωπή των Αμνών» φαίνεται να τις έχουν σκηνοθετήσει δύο διαφορετικοί άνθρωποι. Η σκηνοθεσία του εδώ είναι τόσο, μα τόσο διαφορετική. Ψυχρή, απόμακρη, ατμοσφαιρική (θυμηθείτε την αρχή της ταινίας με την Clarice να κάνει jogging στο δασάκι). Νιώθεις σα να μην ήθελε να σκηνοθετήσει το έργο, σα να φοβόταν να μεταφέρει το μυθιστόρημα (το οποίο φήμες λένε πως διάβασε σε μία μέρα και το λάτρεψε, υπογράφοντας αμέσως για τη σκηνοθεσία της ταινίας) στη μεγάλη οθόνη. Κι όμως, σκόπιμα είναι όλα αυτά. Με αυτόν τον τρόπο αφήνει το θεατή τελείως ανήμπορο να αντιδράσει σε όσα εξελίσσονται μπροστά του. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως πήρε το μοναδικό Oscar Καλύτερης Σκηνοθεσίας της καριέρας του με αυτό το έργο. Ειδική μνεία στο σενάριο του Ted Tally (σεναριογράφος και του “Red Dragon”, μετά το οποίο εξαφανίστηκε παντέλως από τα κινηματογραφικά δρώμενα), στην ατμοσφαιρική φωτογραφία του Tak Fujimoto (“The Sixth Sense” (1999), “Signs” (2002), κ.ά.) και, φυσικά, στο αριστουργηματικά ανατριχιαστικό soundtrack του Howard Shore (ναι, ο Howard Shore των “The Lord of the Rings” (2001 – 2003) & “The Hobbit” (2012 – 2014) ). Και προχωρούμε στο σημαντικότερο όπλο της ταινίας…

— “All good things to those who wait.”

Δεν είναι καθόλου τυχαίο (do you see what I did there?) που δεν ανέφερα καθόλου τα ονόματα των πρωταγωνιστών μας ούτε καν στην υπόθεση του έργου. Θα ξεκινήσω με 2 λέξεις: Anthony. Fucking. Hopkins. Έχετε δίκιο, είναι 3. Ο Anthony Hopkins (Sir Philip Anthony Hopkins, αλλά όπως λέει κι ο ίδιος “I prefer Tony. Just Tony”) είναι ένας από τους τελευταίους μεγάλους θεατρικούς ηθοποιούς της Αγγλίας (ο ίδιος είναι Ουαλός). Κάθε του χαρακτήρας και ένας καμβάς, κάθε του ρόλος και μία πρόκληση – περισσότερο για μας τους θεατές βεβαίως-βεβαίως. Υποψήφιος για 4 Βραβεία Oscar, κάτοχος 1, A’ Αντρικού Ρόλου για την υποφαινόμενη ταινία. Συνολική διάρκεια εμφάνισης στην οθόνη: 24 λεπτά & 52 δευτερόλεπτα, πολύ λιγότερο από τις άλλες 2 ταινίες όπου επίσης πρωταγωνιστεί (“Hannibal” & “Red Dragon”). And yet, he won an Oscar for it. Και 5’ να ήταν και 105’ να ήταν, πάλι θα το κέρδιζε. Ο Hannibal Lecter θα μείνει για πάντα χαραγμένος στη μνήμη μας λόγω του Anthony Hopkins (sorry Brian Cox & Mads Mikkelsen – ήσασταν και οι 2 υπέροχοι). Η κίνησή του, η ομιλία του, μα πάνω από όλα το βλέμμα του. Το βλέμμα του Tony (εγώ θα του κάνω το χατήρι) είναι αυτό που θα μας συντροφεύει μέχρι να φύγουμε πλήρης ημερών. Το βλέμμα του εκείνη την πρώτη σκηνή όπου τον συναντά για πρώτη φορά η Clarice, είναι αυτό που μας εμποδίζει να κοιμηθούμε όμορφα και ήρεμα τα βράδια. Α, ρε Anthony…

Σχεδόν όλοι όσοι κάνουν αφιέρωμα στην ταινία αυτή, κάνουν ένα μεγάλο λάθος (το έκανα κι εγώ άθελά μου έως τώρα): μιλούν μόνο για τον Hannibal και τον Hopkins. Και ενώ τις επόμενες 2 ταινίες στο franchise αξίζει να τις δεις μόνο και μόνο για αυτόν (και έναν αριστουργηματικά/αηδιαστικά μεταμορφωμένο Gary Oldman στο “Hannibal” – spoiler alert: είναι ο Mason Verger), στη «Σιωπή των Αμνών» τα πράγματα ξεκάθαρα δεν είναι έτσι. Εάν η μισή ταινία είναι ο Hopkins, η άλλη μισή είναι αναμφισβήτητα η Jodie Foster, η οποία (κακά τα ψέματα) είναι και η πρωταγωνίστρια του έργου. Η «Σιωπή των Αμνών» δε θα ήταν αυτή που ήταν χωρίς την Jodie (sorry, Julianne Moore – η Clarice στο “Hannibal”, η Foster, σε αντίθεση με τον Hopkins, αρνήθηκε να συμμετάσχει στο sequel). Εύθραστη μα δυνατή, ανασφαλής μα γενναία, ντροπαλή μα επιθετική. Πόσες ηθοποιοί μπορούν να ενσαρκώσουν τόσα πολλά στοιχεία πετυχημένα σε ένα χαρακτήρα? Η Clarice της Jodie είναι η άλλη όψη του νομίσματος, όπου νόμισμα η τόσο μα τόσο ενδιαφέρουσα σχέση Lecter – Sterling. Ποιος «νικά» πραγματικά στις συναντήσεις τους? Ποιος βγαίνει πράγματι κερδισμένος από αυτές τις λεκτικές αντιπαραθέσεις τους? Δε θα μάθουμε ποτέ, κι αυτό χάρη στις αριστουργηματικές ερμηνείες των 2 πολύ μεγάλων αυτών ηθοποιών. Βραβείο Oscar A’ Γυναικείου Ρόλου και στη δεσποινίδα Foster.

— “Well, Clarice – have the lambs stopped screaming?”

Στη σκηνή όπου η Clarice «παλεύει» με τον serial killer Jame “Buffalo Bill” Gumb (έξοχα ερμηνευμένος από τον μονίμως underrated Ted Levine, ενώ η εν λόγω σκηνή είναι από τα πιο καλοστημένα third acts που έχω δει ποτέ σε αστυνομικά θρίλερ – απόλυτος τρόμος λέμε!), συνειδητοποιείς πως το έργο θα τελειώσει, και δε θα μάθεις ποτέ αν ο πραγματικός villain της ταινίας ήταν ο Jame Gumb ή ο Hannibal Lecter, ή μήπως και οι δύο…? Προσπαθείς να καταλάβεις, ψάχνεσαι πραγματικά, αν όντως συμπάθησες τον κανίβαλο Hannibal ή αν η ταινία tricked you into it… Ή μήπως αυτή που πραγματικά ψάχνεται είναι η Clarice και όχι εσύ?… Κι εδώ κολλάει η παράγραφος με την brilliant σκηνοθεσία του Demme. Σκόπιμα ψυχρή, σκόπιμα απόμακρη, σα να θέλει να σε πλανέψει, όμως πάντα μα πάντα σκόπιμα ατμοσφαιρική…

5 Βραβεία Oscar (Καλύτερης Ταινίας – η μοναδική ταινία «τρόμου» που μπορεί να περηφανεύεται πως είναι κάτοχος του συγκεκριμένου αγαλματιδίου, Σκηνοθεσίας, Διασκευασμένου Σεναρίου, Α’ Αντρικού & Α’ Γυναικείου Ρόλου) πήγαν στο συγκεκριμένο έργο, ένα έργο που έκανα το ολέθριο λάθος να δω στην τρυφερή ηλικία των 14, μόνος, αργά το βράδυ στην τηλεόραση (3 στα 3, μπράβο Άγγελε). Δεν έκλεισα μάτι, εννοείται αυτό. Κι ακόμα δεν κλείνω καμιά φορά. Το βλέμμα του Hopkins θα με κυνηγάει για πάντα, είμαι βέβαιος για αυτό. Από την άλλη όμως, ποιος αληθινός σινεφίλ δεν μπορεί παρά να υποκλιθεί με δέος σε ένα κινηματογραφικό διαμάντι, εξαιρετικό από κάθε άποψη (τεχνική και μη), του οποίου ο κεντρικός «κακός»(?) κλείνει την ταινία ως εξής:

— “I do wish we could chat longer, but… I’m having an old friend for dinner. Bye.”