Το 335 – 334, λίγο μετά τον θάνατο του Φιλίππου, ο Αριστοτέλης επέστρεψε στην Αθήνα. Τότε αρχίζει η πιο γόνιμη περίοδος της ζωής του.
Στα βορειοανατολικά περίχωρα της πόλης, πιθανότατα μεταξύ Λυκαβηττού και Ιλισσού, υπήρχε ένα άλσος αφιερωμένο στον Λύκειο Απόλλωνα και στις Μούσες, όπου σύχναζε παλαιότερα ο Σωκράτης. Στην περιοχή αυτή μίσθωσε ο Αριστοτέλης ορισμένα οικήματα – ως ξένος δεν είχε δικαίωμα να τα αγοράσει – και ίδρυσε τη Σχολή του.
Εκεί έκανε κάθε πρωί περιπάτους με τους μαθητές του, είτε στη στοά είτε ανάμεσα στα δέντρα, και συζητούσε τα πιο περίπλοκα φιλοσοφικά προβλήματα. Το απόγευμα ή το βράδυ ανέπτυσσε λιγότερο δύσκολα θέματα σε ευρύτερο ακροατήριο. Έτσι, μια αρχαία παράδοση έκανε διάκριση ανάμεσα στους ἀκροαματικούς ή ἀνωτέρους λόγους και στους ἐξωτερικούς ή λαϊκούς.
Αναμφίβολα, η διάκριση είναι σωστή, αλλά δεν υποδηλώνει, όπως πίστευαν ορισμένοι, ούτε κάποια μυστικότητα των ακροαματικών λόγων ούτε μια πρακτική φειδωλής παρουσίασης της αλήθειας στο κοινό. Απλώς, τα πιο αφηρημένα θέματα – η Λογική, η Φυσική και η Μεταφυσική – απαιτούσαν πιο εντατική μελέτη και ενδιέφεραν περιορισμένο αριθμό ατόμων, ενώ θέματα όπως η Ρητορική, η Σοφιστική και η Πολιτική είχαν ευρύτερη ζήτηση και μπορούσαν να αναπτυχθούν με πιο εκλαϊκευτικό τρόπο.
Στη Σχολή ο Αριστοτέλης συγκέντρωσε πιθανώς εκατοντάδες χειρόγραφα, δημιουργώντας την πρώτη μεγάλη βιβλιοθήκη και το πρότυπο για τις βιβλιοθήκες της Αλεξανδρείας και της Περγάμου. Συνέλεξε επίσης αρκετούς χάρτες και οργάνωσε ένα μουσείο αντικειμένων για να επεξηγεί με παραδείγματα τη διδασκαλία του, κυρίως της Φυσικής Ιστορίας.
Λέγεται πως ο Αλέξανδρος τον είχε ενισχύσει με οχτακόσια τάλαντα, για να μπορέσει να φτιάξει αυτή τη συλλογή, και πως είχε δώσει εντολή σε όλους τους κυνηγούς και τους ψαράδες της Μακεδονίας να αναφέρουν στον Αριστοτέλη οτιδήποτε αξιοσημείωτο, από επιστημονική άποψη, παρατηρούσαν.
Το ποσό είναι οπωσδήποτε υπερβολικό, και η γνώση του Αριστοτέλη για τις πιο απόμακρες περιοχές της επικράτειας δεν ανταποκρίνεται σε παρόμοια πληροφόρηση. Ασφαλώς όμως, η ιστορία αυτή θα έχει κάποια πραγματική βάση.
Λέγεται ακόμη ότι ο Αριστοτέλης είχε επιβάλει στη σχολή έναν κανονισμό, σύμφωνα με τον οποίον οι μαθητές “διοικούσαν” με τη σειρά, επί δέκα ημέρες ο καθένας. Αυτή η ρύθμιση μπορεί να σήμαινε μεταξύ άλλων ότι σε αυτό το διάστημα ένα άτομο υποδυόταν τον Πρόεδρο, υποστηρίζοντας ορισμένες θέσεις εναντίον οποιουδήποτε ακροατή, όπως γινόταν αργότερα στα μεσαιωνικά Πανεπιστήμια.
Επίσης, φαίνεται ότι οι μαθητές δειπνούσαν μαζί, και μια φορά τον μήνα γινόταν ένα συμπόσιο, σύμφωνα με κανόνες που είχε καθορίσει ο Αριστοτέλης. Αλλά για τις καθαυτό εργασίες της Σχολής και τον καταμερισμό της δουλειάς ελάχιστα στοιχεία έχουμε.
Η συγγραφή των διαλέξεων – των οποίων οι σημειώσεις αποτελούν τα σωζόμενα έργα του Αριστοτέλη – χρονολογείται πιθανότατα σε αυτά τα δώδεκα ή δεκατρία χρόνια στα οποία διηύθυνε το Λύκειο. Η σκέψη και η έρευνα που απαιτούσαν αυτά τα μαθήματα, έστω και αν υποτεθεί ότι η προκαταρκτική εργασία γινόταν εν μέρει από τους μαθητές του, μαρτυρούν απαράμιλλη διανοητική ενεργητικότητα.
Κατά την ίδια περίοδο συνέλαβε ο Αριστοτέλης τη βασική ταξινόμηση των Επιστημών που ισχύει μέχρι σήμερα και προώθησε τις περισσότερες Επιστήμες σε υψηλότερο επίπεδο. Για ορισμένες μάλιστα, όπως ήταν η Λογική, θα μπορούσε δικαίως να ισχυριστεί ότι δεν είχε κανέναν πρόδρομο και ούτε για πολλούς αιώνες αντάξιο διάδοχο.
Πηγή : W. D. Ross
Γράφει ο Ελευθέριος Α. Λούχοβιτς, Φιλόλογος
