Το ρομαντικό κίνημα αναπτύχθηκε στα τέλη του 18ου αι., κυριάρχησε σε Αγγλία, Γερμανία και Γαλλία και ξέσπασε πραγματικά ως επανάσταση, καθώς ανέτρεψε τις θεωρίες της δημιουργικής φαντασίας, την αντίληψη για την αισθητική, τις αξίες και τα μέχρι τότε εκφραστικά μέσα… αλλά δεν περιορίστηκε μόνο σε αυτά!
1. Είναι πολύ δύσκολο να ορίσει κανείς τον Ρομαντισμό!
Ο F.L. Lucas υπολόγισε πως οι ορισμοί του είναι περίπου 11,5 χιλιάδες και ο F. Schlegel, που εισήγαγε τη λέξη “ρομαντικό” στη λογοτεχνία, καμάρωνε πως είχε γράψει γύρω στις 125 σελίδες, για να εξηγήσει τον όρο – σελίδες που, κατά κοινή ομολογία, δημιουργούν περισσότερη σύγχυση στους αναγνώστες!
2. Αρχικά το “ρομαντικό” ήταν επικριτικό!
Ο Ρομαντισμός αρχικά ήταν συνυφασμένος με τις παλιές “ρομάντζες”, τα ιπποτικά διηγήματα, τις περιπέτειες και τον έρωτα, τα οποία είχαν ως κοινό παρονομαστή το υπερβολικό και το μη πραγματικό. Στην εποχή του Ορθολογισμού (17ος αι.) όμως, που κυριαρχούσε η λογική, η λέξη άρχισε να εξευτελίζεται και να ταυτίζεται με το “μεγαλόστομο”, το “γελοίο” και το “παιδιάστικο”. Μόνο τον επόμενο αιώνα, στην Αγγλία, άρχισε ο όρος να γίνεται εγκωμιαστικός, και το ρομαντικό να συνδέεται με το καλό.
3. Η επανάσταση των ρομαντικών αφορούσε κυρίως τις αντιλήψεις για τη φύση!
Παρά τις διαφορές που παρουσιάζονται μεταξύ των ρομαντικών ποιητών, όλοι συμφωνούν σε ένα πράγμα: στο πώς αντιλαμβάνονται τη φύση και αυτός υπήρξε ο κύριος λόγος της ρήξης τους με τους προγενέστερούς τους. Δεν ασπάζονταν την εξήγηση της νευτώνειας κοσμολογίας για τη φύση ως ένωση των ατόμων και αποτέλεσμα της παγκόσμιας έλξης, αλλά την αντιλαμβάνονταν ως ένα οργανικό σύνολο.
Έτσι, σημειώνεται το πέρασμα από τη μηχανιστική στην οργανική αντίληψη της φύσης, η οποία γι αυτούς ήταν ένας ζωντανός οργανισμός με ψυχή και σε ρόλο δημιουργού. Οι ρομαντικοί επηρεάστηκαν ιδιαίτερα από τον Ρουσσώ και την ιδεολογία που ανέπτυξε σχετικά με τη φύση και τον πολιτισμό. Συγκεκριμένα, διατύπωσε την άποψη πως η παρακμή πηγάζει από τον πολιτισμό και ειδικότερα από την ατομική ιδιοκτησία, η οποία έχει ως συνέπεια τον φθόνο και τη διαφθορά.
Η απάντησή του, λοιπόν, σε αυτά ήταν η “επιστροφή στη φύση”, η επιστροφή, δηλαδή, στη πρώτη μορφή κοινωνικής οργάνωσης που βασιζόταν στη δίκαιη κατανομή. Οι άνθρωποι άρχισαν να γοητεύονται από τέτοιες ιδέες και να αναζητούν αυτές τις ιδανικές κοινωνίες – μια ανάγκη που λογοτεχνικά κάλυψε ο ρομαντισμός.
4. Μετά τον ρομαντισμό: ρεαλισμός!
Η διαφορά τον ρομαντικών από τους διαφωτιστές ήταν πως εκτιμούσαν περισσότερο το συναίσθημα από τη λογική. Όπως ο ρομαντισμός αντικατέστησε τον διαφωτισμό, έτσι και ο ρεαλισμός αντικατέστησε τον ρομαντισμό. Το κάθε κίνημα/ρεύμα αντιδρά και παρουσιάζεται ολότελα διαφορετικό από το προηγούμενό του. Ο ρομαντισμός όμως δεν τελείωσε εκεί. Στα τέλη του 19ου αι. υπήρξε αναβίωσή του (Νεο-ρομαντισμός), ενώ η επίδρασή του στον συμβολισμό ήταν μεγάλη.
5. O ρομαντισμός δεν συναντάται μόνο στην τέχνη!
Εξάλλου πρόκειται για κίνημα. Συναντάται και στην πολιτική. Γι αυτό ακούμε συχνά για “πολιτικό ρομαντισμό”, “ρομαντικό εθνικισμό”, “φασιστικό ρομαντισμό”, “φιλελεύθερο ρομαντισμό”, “ουτοπικό ρομαντισμό” και άλλα, που μέσα από τη λέξη “ρομαντισμό” δηλώνουν συνήθως την προσκόλληση στο δοξασμένο παρελθόν και την πίστη στην παράδοση και το έθνος. Ο ρομαντισμός τέτοιου είδους αντανακλά το γερμανικό πνεύμα.
