Γεγονότα του τελευταίου χρόνου που συγκλόνισαν την Ελλάδα και την Τουρκία, έφεραν κοντά για άλλη μια φορά τον Παναγιώτη Σδούκο και την Fide Köksal, δημιουργώντας μια γέφυρα ανάμεσα στις δύο αντίπερα όχθες του Αιγαίου, με το καινούριο τραγούδι τους «Άκου, Ουρανέ μου / Helal».

Δύο Φωνές – δύο Πολιτισμοί, αγκαλιάζονται και μεταφέρουν ένα μήνυμα ενότητας, ελπίδας και συμπαράστασης μέσα από το «Άκου, Ουρανέ μου / Helal».

Με αφορμή το νέο τους τραγούδι, απαντούν στην Κατερίνα Σιδέρη σε μια διπλή συνέντευξη γεμάτη ενδιαφέρουσες απαντήσεις!

1^η Ερώτηση: Παναγιώτη & Fide, ερμηνεύετε ένα πολύ δυνατό τραγούδι. Ποια συναισθήματα σας γεννιούνται κάθε φορά που το τραγουδάτε;

-Παναγιώτης Σδούκος
Αρχικά, θέλουμε να σας ευχαριστήσουμε για την δυνατότητα που μας δίνετε να μιλήσουμε για την σύμπραξή μας αυτή μέσα από το νέο μας τραγούδι «Άκου ουρανέ μου-Helal». Με το νέο αυτό single, ενώνουμε τις φωνές μας, συνομιλούν οι δυο Πολιτισμοί μας που ο καθένας φέρει στη φωνή του. Χάρη στον στίχο και τον ήχο του -εμένα προσωπικά- μου γεννά αυτό που λέμε, «χαρμολύπη»: η αίσθηση από το κενό στην ελπίδα, την ελπίδα εκείνη που δεν αφήνει το δάκρυ μόνο του.

Ως άνθρωποι πονάμε με ό,τι δυσάρεστο συμβαίνει γύρω μας, δίπλα μας. Ωστόσο, έρχεται η Τέχνη να απαλύνει και να δώσει αντοχή στο δάκρυ μας, να ενθαρρύνει τις ανθρώπινες σχέσεις και πόσο μάλλον όταν πρόκειται να ενώσει δύο αντίπερα όχθες την Ελλάδα και την Τουρκία. Και όλα αυτά, γιατί η Fide κι εγώ έχουμε αντιληφθεί τραγουδώντας ότι η Τέχνη είναι ανθρωποποιητική διαδικασία, ισορροπεί τον Άνθρωπο και συνδέεται άμεσα με την ελπίδα.

-Fide Köksal
Eυχαριστούμε πολύ το Thessaloniki Arts and Culture για τη δυνατότητα που μας δίνει να εκφραστούμε. Χαίρομαι πραγματικά που συνεργάζομαι με τον Παναγιώτη. Το νέο μας τραγούδι εμένα εκτός από τον πόνο και το παράπονο που χάσαμε χιλιάδες ανθρώπων, μου γεννά και μια ευγνωμοσύνη ότι έχω τη δυνατότητα να δημιουργώ κάτι για να εκφράσω τα συναισθήματά μου.

2^η Ερώτηση: Το τραγούδι φέρει τίτλο «Άκου ουρανέ μου-Helal» και προσωπικά το νιώθω σαν προσευχή. Σε ποιους το απευθύνετε;

-Παναγιώτης Σδούκος
Κυριολεκτικά, το «Άκου ουρανέ μου-Helal» απευθύνεται στους συνανθρώπους μας που έχασαν τη ζωή τους στο δυστύχημα στα Τέμπη και στον καταστροφικό σεισμό στη Τουρκία. Ένα τέτοιο τραγούδι μόνο προσευχή -όπως είπατε- και κεράκι αναμμένο μπορεί να είναι στη μνήμη τους. Μερικές φορές είναι τόσο δύσκολο να γινει κατανοητό το αυτονόητο, ότι ο Άνθρωπος θέλει να ανήκει κάπου, θέλει να ελπίζει στη ζωή, να χτίζει με απλότητα ένα στέρεο -με αλήθεια και ζωτικότητα- έδαφος στη ζωή του. Και ξαφνικά όλα να χάνονται μπροστά του

-Fide Köksal
Είναι πολύ συγκινητικό να ακούς ότι ένα τραγούδι, όπως αυτό λαμβάνει το χώρο του και το χρόνο του στην καρδιά του άλλου και να το ερμηνεύει ο ίδιος όπως το αισθάνεται με βάση όσα συμβαίνουν γύρω του. Αυτό, σημαίνει ότι η Τέχνη κάνει το θαύμα της και προωθεί το μήνυμά της. Κι εγώ με τους τούρκικους στίχους που έγραψα στο κομμάτι, επικοινωνώ μεταφορικά με όλους όσοι ακόμα υποφέρουν μετά το σεισμό στην Τουρκία.  

3^η Ερώτηση: Ποιος ο εμπνευστής του κομματιού και μέσα από ποια μονοπάτια φτάσαμε στη δημιουργία του;

-Παναγιώτης Σδούκος
Η ίδια η δυστοπική πραγματικότητα αποτέλεσε έμπνευση για το «Άκου ουρανέ μου-Helal». Να πω όμως εδώ ότι προτού γίνουν τα τραγικά γεγονότα προηγήθηκε ένα όνειρο, όπου βρισκόμουν στο φεστιβαλ ενός νησιού. Από μακριά άκουγα κάποιους δημοσιογράφους να ζητούν από μια ντόπια κοπέλα να τους πει ένα παραδοσιακό τους τραγούδι. Άκουγα τη μουσική από μακριά, αλλά δεν ξεχώριζα τους στίχους.

Αυτό ήταν, ξύπνησα ψελλίζοντας το refren του «Άκου ουρανέ μου-Helal» πήρα το κινητό μου να το ηχογραφήσω και να το αποθηκεύσω. Είπα, κάπου θα χρειαστεί. Και να που έντυσε μια πραγματικότητα που όλοι μας ζήσαμε και προανέφερα. Με τη Fide δρομολογούσαμε άλλο τραγούδι για να δηλώσουμε την συνέχεια της μουσικής σύμπραξης των δύο πολιτισμών με αναφορές μεν στο χτες, αλλά θέλαμε κυρίως στο σήμερα να δηλώσουμε τι γίνεται και να που τα ίδια τα γεγονότα μας έφεραν σε αυτό που ακούτε.

Με συνεργάτες τον Γιώργο Παππά στα έγχορδα και στην ενορχήστρωση, τον Χρήστο Δαλιάνη στο βιολί, τη Fide Köksal στο τραγούδι και τον Τούρκικο στίχο, τον Τigran Sargsyan στο duduk και τον Γιαννη Παπαγιαννούλη στα κρουστά, επικοινωνούμε αυτό το μουσικοποιητικό αποτέλεσμα.

-Fide Köksal
Ο Παναγιώτης μου εξέφρασε την ιδέα του να γράψουμε στίχους ο καθένας στη γλώσσα του και μέσα από αυτό να δηλώσουμε τη συμπαράστασή μας στους ανθρώπους που έζησαν τα τραγικά συμβάντα. Εγώ επιμελήθηκα τους Τούρκικους στίχους στο κομμάτι. Όταν μου ήρθε η μουσική, που έγραψε ο Παναγιώτης, αυτομάτως μου δημιουργήθηκαν στο μυαλό οι στίχοι σα να ήμουν έτοιμη να πω αυτά ακριβώς που θέλω, ενώ περίμενα τη μελωδία.

4^η Ερώτηση: Ποιο μήνυμα θέλετε να περάσετε στο κοινό, μέσα από αυτό το τόσο αισθαντικό τραγούδι; Ποιες συνειδήσεις επιθυμείτε να αφυπνίσετε;

-Παναγιώτης Σδούκος
Παρόλο που ξεκινήσαμε τη συνεργασία μας με τη Fide έχοντας κατά νου τα ιστορικά γεγονότα, επικεντρωθήκαστε στο τι μπορεί να υπάρξει μουσικά και ενορχηστρωτικά σήμερα στους δύο πολιτισμούς μέσα από τις φωνές μας και την αίσθηση σύμπνοιας που θέλαμε να περάσουμε από κάθε μέσο. Με το «Άκου ουρανέ μου-Helal» τα μηνύματα αφύπνισης είναι καμωμένα με ενσυνειδητότητα και ενσυναίσθηση.

Το moto μας οι ανθρωποκεντρικές αξίες: της συμπαράστασης, της αλληλοκατανόησης και του σεβασμού. Αξίες που έχουν ανάγκη να επαναπροσδιοριστούν στο παρόν τους για πιο ελπιδοφόρο μέλλον. Αυτό το μήνυμα θέλουμε από κοινού να μοιραστούμε σήμερα με τον κόσμο.

-Fide Köksal
Με το «Άκου ουρανέ μου-Helal» και με τη συνεργασία μας γενικά με τον Παναγιώτη, επιθυμώ να περάσω το μήνυμα ότι η ανθρώπινη πληγή πονά το ίδιο για κάθε λάο. Σαν κίνηση και από τους δυο μας, συγκινεί, γιατί τελικά η μουσική απαλύνει τον κοινό μας πόνο, αλλά και φέρνει την ειρήνη μέσα μας.

5^η Ερώτηση: Μέσα στο τραγούδι σας, που στόχο έχει να ενώσει δύο πολιτισμούς και να μεταφέρει το μήνυμα της ενότητας και της ελπίδας, ακούμε τις φράσεις «άνθρωπος απειλή» και «περιβόλι θανάτου». Θα ήθελα να τις σχολιάσουμε, δίνοντας ο καθένας σας, τη δική του ερμηνεία.

-Παναγιώτης Σδούκος
Την «απειλή» τη βιώνουμε με συγκλονιστικό τρόπο και πλέον απροκάλυπτα. Συμβάντα όπως στην Τουρκία και στα Τεμπη μας κάνουν και αναρωτιόμαστε, πώς είναι δυνατόν να δίνεται εντολή να χτίζονται σπίτια κυριολεκτικά στην άμμο και με αυτή την ίδια νοοτροπία να προσφέρονται -με ελαφρά καρδία- θέσεις εργασίας σε νευραλγικά -που αφορούν τις ζωές μας- πόστα.

Όσο το μοντέλο αυτό του άνθρωπου, που στηρίζεται στον «οχαδελφισμό», στον «πολυξερισμό», στο -μέσω «βολέματος»- γρήγορο κέρδος και στην ημιμάθεια, τότε ο άνθρωπος θεωρείται απειλή, που σαρώνει στο πέρασμά του.

-Fide Köksal
Η ζωή είναι μια μικρή παράσταση με αρχή μέση και τέλος. Πραγματικά, με το τραγούδι αυτό συναισθάνομαι τους γονείς που έθαψαν τα παιδιά τους σε ένα «περιβόλι θανάτου», σε ένα χώρο με μνήμη, που θα μας θυμίζει ο.τι συνέβη. Όταν συμβαίνουν τέτοια τραγικά γεγονότα λέω, ας αφήσουμε έναν ωραίο ήχο πίσω μας, ας συνεχίσουμε να τραγουδάμε για να έχουμε ελπίδα και ειρήνη μέσα μας.

6^η Ερώτηση: Έχετε μαζί μια πετυχημένη συνεργασία, αν και ανήκετε σε διαφορετικές κουλτούρες. Ποια συστατικά σας δένουν; Υπάρχουν εμπόδια και αν ναι, πως ανταπεξέρχεστε σε αυτά;

-Παναγιώτης Σδούκος
Με τη Fide εχουμε το ίδιο κέφι και την ίδια ένταση επι σκηνής. Οι συναυλίες μας το μαρτυρούν. Μεταξύ μας δεν έχουμε κανένα πρόβλημα γιατί αυτό που ο ένας πιθανώς να ξεχάσει του το θυμίζει ο άλλος. Αφήνουμε τη μουσική να μας καθοδηγήσει εμείς βάζουμε τη φωνή μας και την καρδιά μας σε αυτό.

Όσο για τις διαφορετικές κουλτούρες μου θυμήσατε το τραγούδι του Απόστολου Καλδάρα σε στίχους του Πυθαγόρα: «Έσυ Χριστό κι εγώ Allah, όμως οι δυο μας αχ και βαχ.» Η γλώσσα και ο μουσικός διάλογος μπορεί να μην υπήρξαν εμπόδιο στην καθημερινότητα των απλών ανθρώπων, αλλά άλλες πολιτισμικές και πολιτικές συνθήκες και θρησκευτικές οριοθετήσεις σίγουρα καθόρισαν τις μέχρι τώρα διαφορές μας.

Ωστόσο, η μουσική μας «κουλτούρα» υπήρξε κοινή από τότε. Παραδοσιακά τραγούδια και μουσικές παραδόσεις ήρθαν και μπολιάστηκαν εκεί στο επί τόπου γλέντι σε ένα απομακρυσμένο μικρασιατικό χωριό ή σε ένα καφέ αμαν κοντά στο λιμάνι της Σμύρνης.
Είμαστε μουσικοί, είμαστε καλλιτέχνες και δεν σκεφτόμαστε ποτέ μίζερα.

Το «Άκου ουρανέ μου-Helal» θεωρώ ότι αποδεικνύει την από μέρους μας κοινή υπέρβαση των όποιων εμποδίων και δείχνει ότι και σήμερα μπορούν να υπάρξουν νέες συνθέσεις, που δεν αναμασούν το παρελθόν αλλά το αξιοποιούν.

-Fide Köksal
Ουσιαστικά, δεν είμαστε και πολύ διαφορετικές κουλτούρες. Πιστεύω ότι έχουμε περισσότερα κοινά στοιχεία που μας ενώνουν και κάθε φορά που παίζουμε ένα Ελληνικό τραγούδι στην Τουρκία ή κάποιο Τούρκικο εδώ, το βλέπω στα μάτια των ακροατών. Μεγάλη χαρά μου δίνει ότι δεν έχουμε ανάγκη τη γλώσσα για να «νιώσουμε» ο ένας τον άλλον. Τίποτα δεν μπορεί να είναι εμπόδιο όταν θέλει ο ένας πραγματικά να καταλάβει τον άλλον.

7^η Ερώτηση: Μπορεί η μουσική να αποτελέσει γέφυρα και να ενώσει τους λαούς;

-Παναγιώτης Σδούκος
Πάντα η Μουσική είχε και έχει ενοποιητικό ρόλο στη ζωή μας, από τους κυκλωτικούς χορούς που είμαστε αγκαλιασμένοι μέχρι το κοινωνικοπολιτικό τραγούδι. Η Τέχνη πάντα επιτελείται από και για τον Άνθρωπο. Όλα τα καλλιτεχνικά συμβάντα δημιουργούνται με βάσει τις συνθήκες της ίδιας της ζωής μας από το πιο μικρό μέχρι το πιο μεγάλο, από το προσωπικό βίωμα μέχρι το συλλογικό. Με τη Fide -εν προκειμένω- θέτουμε ως βάση τη κοινή μας «μουσική κληρονομιά» της Μικρασίας.

Αυτό προχωρά και μας κάνει πιο σφαιρικούς χωρίς να αφήνουμε απέξω τις νεότερες και τις σύγχρονες συνθέσεις που οι φωνές μας έχουν γνωρίσει. Μας απασχολεί και το σήμερα, που ανθρωπολογικά να το δούμε, με όσα συμβαίνουν στην ίδια την ιστορία, η μουσική διαμορφώνεται, επαναδιατυπώνεται και μεταστοιχειώνεται με βάση τις πολιτισμικές μεταβολές ως συνθήκες συνεχούς διαμόρφωσης της ίδιας της Ιστορίας, ως ζωής. Μην ξεχνάμε πως ό,τι ο συμβατικός χρόνος προσπαθεί να θάψει, η Τέχνη το απαθανατίζει.

Πολλές φορές μάλιστα γίνεται αυστηρός κριτής. Η Τέχνη σημειώνει πολλών ετών πορεία για να μας δείξει πως τα όσα συγκλονιστικά γεγονότα θετικά ή αρνητικά είναι παγκόσμιο πλήγμα ή ευλογία. Στην Τέχνη τίποτα δεν μένει κρυφό, γιατι υπερβαίνει τα σύνορα. Με τη γλώσσα της μουσικής επικοινωνούμε μεταξύ μας και εκτός των τειχών ακόμα και των ίδιων μας των Χωρών.

-Fide Köksal
Ακριβώς αυτό ήθελα να περιγράψω και στην προηγούμενη ερώτηση αλλά και εδώ. Συνεχίζω και λέω και σας ευχαριστώ γι αυτό, ότι ένα τραγούδι, ένα ποίημα, μια ζωγραφιά ακόμα και ένα πιάτο φαγητό με μυρωδιές και γεύσεις κοινές μπορούν να ενώσει τους λαούς. Αρκεί να ξέρεις τον τρόπο, να υπάρχει καλή διάθεση και θέληση να τα μοιραστείς.

8^η Ερώτηση: Στο τραγούδι, η Δύση, μπερδεύεται με την Ανατολή, κάτι που άλλωστε από χρόνια ήταν γνωστό και οι λαοί συνυπήρχαν με ειρήνη και αγάπη. Είναι ένα σενάριο που θα μπορούσαμε να ονειρευτούμε για το μέλλον;

-Παναγιώτης Σδούκος
Πράγματι, στο κομμάτι ακούμε την σύμπραξη πιάνου, βιολιού και μπάσου με το duduk, το οποίο είναι πνευστό όργανο της λαικής και παραδοσιακής μουσικής της Αρμενίας και βεβαίως με άλλα έγχορδα παραδοσιακά όργανα, που πλαισιώνουν μουσικές της Ανατολικής Μεσογείου (cümbüş, σάζια, λάφτα).

Επιπλέον, ακούμε τμηματικά ensemble πιάνου, μπάσου, εγχόρδων βιολιών που οφείλονται στον ενορχηστρωτή μας, τον Γιώργο Παππά. Τώρα, αυτό το όμορφο πιθανό σενάριο και η συμβολική μεταφορά που κάνετε από το τραγούδι στην ίδια τη ζωή μας, ευελπιστώ και θέλω να πιστεύω ότι δεν θα παραμείνει ένας ουτοπικός συναισθηματισμός. Η πολυπολιτισμικότητα δεν είναι μόνο σύγχρονο φαινόμενο.

Η ιστορία της Σμύρνης για παράδειγμα έχει να μας το αποδείξει. Οι ακραίοι λεονταρισμοί δεν οφελούν απολύτως σε τίποτα. Εμεις οι καλλιτέχνες πάντως δημιουργούμε τις προϋποθέσεις για ένα ζωτικό και γεμάτο ελπίδα μέλλον.

-Fide Köksal
Το τραγούδι μας όπως είπε και ο Παναγιώτης συνδυάζει δυτικά και παραδοσιακά στοιχεία. Εγώ θα πρόσθετα και το ρυθμό του, βαλσάκι που το συναντάμε στη Δύση. Εδώ, όμως ακούγεται όχι τόσο χορευτικό, όσο νοσταλγικό, σα νανούρισμα, σα γλυκειά προσευχή, που μας αγγίζει. Βέβαια, όπως το αισθάνεται κανείς μπορεί να το ερμηνεύσει. Όσο για το άλλο ζήτημα που θέτετε, θεωρώ ότι πλέον δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην έχουμε ειρήνη και αγάπη ανάμεσα στους λαούς. Θελουμε ενα τέτοιο μέλλον.

9^η Ερώτηση: Ποια τα σχέδιά σας, για το επερχόμενο καλοκαίρι;

-Παναγιώτης Σδούκος & Fide Köksal
Αυτή τη στιγμή έχουμε εστιάσει την προσοχή μας στο τραγουδι μας. Χαίρομαστε που ταξιδεύει στον κόσμο. Επιλέχτηκε και εχει συμπεριληφθεί στην ψηφιακή πλατφόρμα folk & world music του European Folk Net του εξωτερικού, και θα ακουστεί στη μεγάλη European Folk Day, στις 23 Σεπτέμβρη. Ετοιμάζουμε συναυλίες και παραστάσεις και από κοινού και μεμονωμένα για τις οποίες θα ενημερώσουμε το κοινό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Γράφει η Κατερίνα Σιδέρη, [email protected]
”Γεννήθηκα και ζω στις Πλαταιές Βοιωτίας. Σπούδασα Πληροφορική & Φυσικές Επιστήμες και το γράψιμο παντός είδους είναι η μεγάλη μου αγάπη. Το διάβασμα και οι μοναχικοί περίπατοι στη φύση, γεμίζουν ευχάριστα τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο μου. Έμπνευσή μου αποτελεί κάθε τι που μπορεί να μας διδάξει και να μας προσφέρει το έναυσμα να δούμε τη ζωή από άλλη οπτική”.

Επιμέλεια κειμένου: Μαρία Κάπλα