Τις τελευταίες εβδομάδες ήρθαμε αντιμέτωποι με το βαθύτερο φόβο μας, ότι δεν είμαστε άτρωτοι και αθάνατοι. Η πανδημία του covid-19, μας οδήγησε στη σοκαριστική συνειδητοποίηση του ότι δεν είμαστε παντοδύναμοι. Μας εξοικείωσε με το θάνατο. Ερχόμαστε σε θέση να αποδεχθούμε ότι είμαστε ενήλικες και η ζωή μας, η επιβίωση μας, στηρίζεται σε μεγάλο ποσοστό στην ατομική μας ευθύνη.
Οι Έλληνες, περνώντας πρώτα μέσα από την οικονομική κρίση που τους οδήγησε σε φτωχοποίηση τους, περνούν στην τωρινή παγκόσμια κρίση που απειλεί την ίδια τους την ύπαρξη, φέρνοντας στο συνειδητό, την αίσθηση της προσωρινότητας και του θανάτου. Εν αντιθέσει με την οικονομική κρίση, βιώνουμε έναν βίαιο αιφνιδιασμό που επηρεάζει όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από την κοινωνικοοικονομική τάξη τους. Αίρονται για όλους μας οι βεβαιότητες, η καθημερινότητα μας κυριεύεται από απρόβλεπτες αλλαγές και επιπλέον, μας στερείται η δυνατότητα σχεδιασμού του μέλλοντος.
Ξαφνικά η ζωή μας σταμάτησε να «τρέχει» στον ξέφρενο ρυθμό που απαιτεί η ρουτίνα μας. Πατήσαμε το πλήκτρο «pause». Αυτό οδήγησε σε μια δόση μοναξιάς απέναντι σε μια απειλή. Ακόμα και ο θάνατος είναι μοναχικός, όπως είδαμε στα δωμάτια των νοσοκομείων της Ιταλίας, όπου το τελευταίο αντίο στα αγαπημένα πρόσωπα γίνεται virtual.
Οι πολίτες καλούνται να εγκλειστούν, να αποστασιοποιηθούν κοινωνικά, να απομονωθούν. Είναι φυσιολογικό να γεννιόνται συναισθήματα φόβου, άγχους, θλίψης, θυμού και ανίας. Ψυχοκοινωνικά προβλήματα όπως η ανεργία, η ενδοοικογενειακή βία και η σύγκρουση σχέσεων, αναδύονται. Η απειλή θανάτου και ψυχισμού, ενώνει τους επιστήμονες που καλούνται να βρεθούν στη πρώτη γραμμή, ώστε να συνδράμουν στη διαφύλαξη της ψυχικής υγείας των πολιτών και να ανταποκριθούν στο δύσκολο ρόλο τους, αυτόν του «problemsolver».
Η πανδημία, πέρα από την απώλεια χιλιάδων ανθρώπινων ζωών, αφήνει και ένα ψυχικό αποτύπωμα που ίσως μας οδηγήσει στο να «χτίσουμε» ένα νέον εαυτό, να ανακαλύψουμε άμυνες που ήταν καλά κρυμμένες και να ενεργοποιήσουμε μέσα μας, νέους μηχανισμούς επιβίωσης.
Μέσα από αυτή την κρίση καταρρίψαμε την ιδέα του παντοδύναμου εαυτού και η αίσθηση της ελευθερίας μας κινδύνεψε. Η απειλή του θανάτου, μας καλεί να αποκτήσουμε υπεύθυνη στάση απέναντι στη ζωή τη δική μας και των αγαπημένων μας. Η παρούσα παγκόσμια κρίση υγείας μας απογύμνωσε από την ψευδαίσθηση ότι είμαστε άφθαρτοι, αλώβητοι και παντοδύναμοι. Όπως άλλωστε έλεγε και ο Φρόυντ: «κανένας δεν πιστεύει στο δικό του θάνατο, υποσυνείδητα όλοι είναι πεπεισμένοι για την προσωπική τους αθανασία».
Μέσα από αυτό το ταξίδι ίσως μάθουμε να ιεραρχούμε ουσιαστικά τις προτεραιότητες μας, να εκτιμάμε τις στιγμές με τα αγαπημένα μας πρόσωπα και τη μοναδικότητα αυτών. Ίσως καταφέρουμε να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης και τον τρόπο ζωής μας. Ίσως σεβαστούμε περισσότερο την ανθρώπινη ζωή και την ποιότητα αυτής. Ίσως, επομένως, το ψυχικό αποτύπωμα που θα αφήσει ο covid-19, οδηγήσει στην εφεύρεση ενός νέου οδηγού ζωής, με επίκεντρο τον άνθρωπο και όχι τα υλικά αγαθά του.
Γράφει η Φαίη Ευθυμιοπούλου, Κλινικός Νευροψυχολόγος
