Ο Eckhart χρησιμοποιεί το είναι με δύο διαφορετικές, αν και σχετικές, έννοιες. Με μια πιο στενή, ψυχολογική έννοια, το είναι δηλώνει τα πραγματικά και συχνά υποσυνείδητα κίνητρα, που σπρώχνουν τους ανθρώπους σ’ ένα τρόπο συμπεριφοράς, σε αντιδιαστολή με συγκεκριμένες πράξεις κι αποφάσεις, ξέχωρα από τον τελικό τρόπο σκέψης και δράσης τους. Ο Quint σωστά αποκαλεί τον Eckhart καταπληκτικό αναλυτή της ψυχής (genialer Seelen-analytiker): “Ο Eckhart ποτέ δεν κουράζεται να ψάχνει και ν’ ανακαλύπτει τους πιο μυστικούς κόμπους της ανθρώπινης συμπεριφοράς, τα πιο απόκρυφα σκιρτήματα του εγωισμού, των διαθέσεων και των σκέψεων. Αποκηρύσσει ακόμα την παθιασμένη επιθυμία για ευγνωμοσύνη και ανταμοιβές”. Αυτή η εμβάθυνση στα απόκρυφα κίνητρα, κάνει τον Eckhart αγαπητό στους μετα-φροϋδικούς αναγνώστες, εκείνους που ξεπέρασαν την αφέλεια των προ-φροϋδικών και των σύγχρονων μπηχαβιοριστικών απόψεων, που υποστηρίζουν ότι τόσο η συμπεριφορά όσο και η διαμόρφωση μιας γνώμης είναι δύο τελικά στοιχεία, που είναι αδύνατο να διασπαστούν, όπως θεωρούσαν στις αρχές αυτού  του αιώνα ότι ήταν αδύνατο να διασπαστεί το άτομο. Ο Eckhart διατύπωσε πολλές φορές αυτή την άποψη. Λέει χαρακτηριστικά: “Οι άνθρωποι δε θά ‘πρεπε να σκέφτονται τόσο πολύ τι πρέπει να κάνουν, αλλά τι είναι…Γι’ αυτό φροντίστε να δώσετε έμφαση στο να είστε καλοί και όχι στο πόσες ή τι είδους πράξεις θα πρέπει να κάνετε. Δώστε έμφαση στις θεμελιώδεις αρχές, που πάνω τους στηρίζονται τα έργα σας”. Το είναι μας είναι η πραγματικότητα, το πνεύμα που μας κινεί, ο χαρακτήρας που μας αναγκάζει να συμπεριφερθούμε έτσι ή αλλιώς. Αλήθεια, οι πράξεις ή οι σκέψεις που είναι χωρισμένες από το δυναμικό μας πυρήνα, είναι έξω από την πραγματικότητα.

Η δεύτερη σημασία είναι πιο πλατιά και πιο θεμελιακή.  Το είναι σημαίνει ζωή, δράση, γέννηση, ανανέωση, ξέσπασμα, ροή, παραγωγικότητα. Μ’ αυτή την έννοια, το είναι είναι το αντίθετο του έχειν, της δέσμευσης του εγώ και του εγωκεντρισμού. Το είναι για τον Eckhart σημαίνει να ενεργείς με την κλασική έννοια της δημιουργικής έκφρασης της ανθρώπινης δύναμης και όχι με τη σύγχρονη έννοια της απλής απασχόλησης. Δραστηριότητα σημαίνει γι’ αυτόν “να βγαίνει κανείς έξω από τον εαυτό του”, πράγμα που το εκφράζει με πολλές λεκτικές εικόνες: ονομάζει το είναι “διαδικασία βρασμού” ή “γέννηση”, κάτι που “κυλάει αδιάκοπα μέσα κι έξω από την ίδια του τη φύση”. Πότε πότε μεταχειρίζεται το τρέξιμο σαν σύμβολο για να δηλώσει το δραστήριο χαρακτήρα: “Τρέξτε στην ειρήνη! Ο άνθρωπος που τρέχει, που τρέχει συνέχεια προς την ειρήνη είναι ένας ουράνιος άνθρωπος. Τρέχει συνέχεια ή κινείται και ζητάει την ειρήνη στο τρέξιμο”. Ένας άλλος ορισμός της δραστηριότητας είναι: ο δραστήριος ζωντανός άνθρωπος είναι σαν ένα “δοχείο που μεγαλώνει όσο γεμίζει και ποτέ δεν ξεχειλίζει”.

Η κατάργηση του έχειν, είναι προϋπόθεση για κάθε γνήσια δραστηριότητα. Στο ηθικό σύστημα του Eckhart, η υπέρτατη αρετή είναι η κατάσταση της δημιουργικής εσωτερικής δραστηριότητας: για να υπάρξει, πρέπει να ξεπεραστούν όλα τα είδη της δέσμευσης του εγώ και της επιθυμίας.

Απόσπασμα από το βιβλίο “Να Έχεις ή να Είσαι;” του Έριχ Φρομ (Εκδόσεις Μπουκουμάνη), σελ. 87-89, μτφ. Ελένη Τζελέπογλου