Μπορεί ένας γονιός να επιβάλλει τα θέλω του στα παιδιά του;
Να τους στερεί το δικαίωμα της επιλογής; Να τα αποτρέπει από τις αδυναμίες τους; Να αποφασίζει για τη ζωή τους; Να εκμηδενίζει τους στόχους και τα όνειρα τους;
Κι όμως, δυστυχώς κάποιοι μπόρεσαν και ίσως ακόμη να μπορούν. Αμέτρητα παραδείγματα προς αποφυγή, έρχονται να επιβεβαιώσουν την παραπάνω ρήση. Ένα από τα πολλά που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, είναι η διδακτική μεν, τραγική δε ιστορία του μεγάλου μας γλύπτη Γιαννούλη Χαλεπά, την οποία ανέσυρα από τη μνήμη μου, για να τη μοιραστώ μαζί σας.
Γεννήθηκε στην Τήνο στις 24 Αυγούστου του 1851, ήταν το 1ο από τα πέντε παιδιά της οικογένειας και ο πατέρας του ήταν επιφανής και επιτυχημένος γλύπτης. Από πολύ νωρίς αντιλήφθηκε την αγάπη του για τη γλυπτική, μεγαλωμένος ανάμεσα σε ακατέργαστα μάρμαρα, πηλούς και βουνά από σκόνη οικειοποιούμενος την τέχνη του πατέρα του, όμως η επιβλητική, δεσποτική και καθόλα καταπιεστική μητέρα του, δεν έβλεπε με θετική αύρα αυτήν την προοπτική.
Απέτρεπε τον γιο της από το πεπρωμένο του, τιμωρώντας τον αυστηρά κάθε φορά που έμπαινε στο εργαστήριο, μετατρέποντας ερήμην της, την τρυφερή αγάπη που έκρυβε ο Γιαννούλης για εκείνη, σε αβυσσαλέο μίσος.
Ενάντια στα σχέδιά της, θα γραφτεί στην Αθήνα στο τμήμα Καλών Τεχνών του Βασιλικού Πολυτεχνείου εν έτει 1869 και λίγο αργότερα θα μεταβεί με υποτροφία σε σχολή του Μονάχου. Θα επιστρέψει άρδην στην Αθήνα το 1876, μη μπορώντας να ανταπεξέλθει στις οικονομικές απαιτήσεις, έχοντας δημιουργήσει τα πρώτα του έργα «Το παραμύθι της Πεντάμορφης» και «Ο Σάτυρος που παίζει με τον Έρωτα», για τα οποία βραβεύτηκε με το Χρυσό Μετάλλιο και θα ανοίξει με επιτυχία, το δικό του εργαστήριο.
Ιδιαίτερη φυσιογνωμία, ευαίσθητος, εσωστρεφής, εκκεντρικός, μοναχικός, χαμηλών τόνων, δεν δημιουργούσε εύκολα φιλίες, μιλούσε ελάχιστα και τον ηρεμούσε η όψη της θάλασσας. Ερωτευμένος με την συντοπίτισσα του Μαριγώ από μικρό παιδί, ερχόμενος στην Ελλάδα επισκέφτηκε τους γονείς της και ζήτησε να την παντρευτεί. Η άρνηση των δικών της και ο ανεκπλήρωτος έρωτας επηρέασε βαθιά τον Γιαννούλη Χαλεπά, κάνοντας εμφανή τα πρώτα σημάδια της ψυχοπάθειάς του.
Στις αρχές του έτους 1878, θα δημιουργήσει το κορυφαίο του έργο Κοιμωμένη, προς τιμή της Σοφίας Αφεντάκη, η οποία έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 18 ετών από φυματίωση και αξίζει να σημειωθεί ότι το αριστούργημά του δεσπόζει στο 1ο Νεκροταφείο Αθηνών μαγνητίζοντας τα βλέμματα των περαστικών, λόγω της καλαισθησίας, της απαράμιλλης ομορφιάς και της λεπτομέρειάς του.
Η ψυχική του υγεία κλονίζεται συνεχώς, με τους γιατρούς να μην είναι σε θέση να προσφέρουν τα δέοντα. Κάθε έργο που δημιουργούσε, αμέσως μετά την ολοκλήρωσή του το κατέστρεφε. Συχνές κρίσεις άγχους έκαναν την εμφάνισή τους και οι απόπειρες αυτοκτονίας που συνεχώς πλήθαιναν, ευτυχώς δεν επέβησαν μοιραίες.
Οι γιατροί επιμένουν να εισαχθεί σε ψυχιατρική κλινική, αλλά η μητέρα του αποφάνθηκε ότι θα βοηθούσε ένα ταξίδι στην Ιταλία, το οποία και πραγματοποίησε. Επισκέπτεται τη Φλωρεντία, τη Ρώμη, τη Νάπολη, τη Πομπηία και επέστρεψε στην Ελλάδα με πρόσκαιρα βελτιωμένη υγεία αλλά το έτος 1888, εισάγεται εντέλει στην κλινική της Κέρκυρας, λόγω αλλεπάλληλων επεισοδίων, όπου θα ζήσει απομονωμένος χωρίς επισκέψεις, για τα επόμενα 14 χρόνια!
Έχοντας κατευνάσει τα πάθη του, αποκαλούμενος πλέον «ήσυχος», το 1902 η μητέρα του θα τον παραλάβει και θα μεταβούν στο ήρεμο και οικείο περιβάλλον της Τήνου, αφήνοντας πίσω του τις στέπες της μοναξιάς. Θα του απαγορέψει βέβαια να ασκήσει την τέχνη του, μιας και η ίδια θεωρούσε ότι αυτή ήταν η αίτια της κλονισμένης υγείας του γιού της. Οξύμωρο μπορεί να θεωρηθεί το γεγονός ότι αν κάτι ήταν ικανό να γιατρέψει τα πάθη του Γιαννούλη, αυτό ήταν μονάχα η τέχνη, η δημιουργική γλυπτική και η λάξευση της πέτρας. Αχ, λάθη γονέων…
Ο «τρελός του χωρίου» όπως τον αποκαλούσαν οι συγχωριανοί του, σε ηλικία πια 51 ετών, έχοντας χάσει τον πατέρα του, βοσκούσε ζώα, τριγυρνούσε ρακένδυτος δίχως νόημα και σκοπό, χαμένος σε συμπληγάδες, αποτελούσε τον περίγελο των μικρών παιδιών και τα βράδια επέστρεφε σπίτι του και κούρνιαζε ήσυχα σε μια γωνιά για να αποφύγει την οργή της μάνας.
Το 1916 και ενώ είναι πλέον 65 ετών, η ζωή του αλλάζει ρότα. Η μητέρα του πεθαίνει και εκείνος λυτρωμένος πια, σπάει το τσόφλι της απομόνωσής του, ξεκλειδώνει το υπόγειο και αρχίζει να δουλεύει. Η καταπιεσμένη του ψυχή επαναστατεί, η τέχνη που όλα αυτά τα χρόνια συσσώρευε μέσα του παίρνει σάρκα και οστά και μέσα σε λίγους μήνες, η ψυχική του υγεία έχει βρει την πολυπόθητη γαλήνη της.
Δημιουργεί 75 αριστουργήματα, εκ των οποίων τη Μήδεια (αναρωτιέστε γιατί;), καταξιώνεται έστω και καθυστερημένα στον κόσμο της τέχνης, νιώθει δικαιωμένος για το καλλιτεχνικό του ταλέντο, ανασαίνει απελευθερωμένος από τα μητρικά δεσμά του και βαδίζει ανάλαφρος τα στερνά μονοπάτια της ζωής του.
Έφυγε σε ηλικία 84 ετών στις 15 Σεπτεμβρίου του 1938, έχοντας συμφιλιωθεί με τις ερινύες του και αφήνοντάς μας κληρονομιά εξαίσια δημιουργήματα και την υπομονετική δύναμη της ψυχής του, παράδειγμα προς μίμηση.
Η ιστορία του Γιαννούλη Χαλεπά, πρέπει να αφυπνίσει τις συνειδήσεις τόσο των γονέων να μην αποτρέπουν να παιδιά από τα όνειρα και τις κλίσεις τους, όσο και των νέων να επιμένουν σθεναρά να υλοποιήσουν τους στόχους τους και ποτέ να μην θεωρούν ότι είναι αργά.
Γιατί… ποτέ δεν είναι αργά για όνειρα…
Γράφει η Κατερίνα Σιδέρη
”Γεννήθηκα και ζω στις Πλαταιές Βοιωτίας. Σπούδασα Πληροφορική & Φυσικές Επιστήμες και το γράψιμο παντός είδους είναι η μεγάλη μου αγάπη. Το διάβασμα και οι μοναχικοί περίπατοι στη φύση, γεμίζουν ευχάριστα τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο μου. Έμπνευσή μου αποτελεί κάθε τι που μπορεί να μας διδάξει και να μας προσφέρει το έναυσμα να δούμε τη ζωή από άλλη οπτική”.
